Δεν
θα υπάρξει τυφλή ακολουθία του Αζερμπαϊτζάν στον διάδρομο της πορείας των
"νέων Οθωμανών"
Το προηγούμενο άρθρο της συνέχειας
Ντμίτρι
Μινίν |
Η κρατική ιδεολογία της Τουρκικής εποχής Ερντογάν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο Δόγμα του Στρατηγικού Βάθους, το οποίο διατυπώθηκε από τον πρώην σύμμαχο του Προέδρου Α. Νταβούτογλου. Βασίζεται στην επιθυμία να αναβιώσει το πρώην μεγαλείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε νέες συνθήκες και σε νέα θεμέλια, αλλά χρησιμοποιώντας τέτοια ρεύματα του παρελθόντος όπως ο παν-τουρκισμός και ο πανισλαμισμός.
Ο
Πρόεδρος του Αζερμπαιτζάν Αλίγιεφ και Ρ. Ερντογάν
Το
στρατηγικό βάθος καθορίζει την κατάσταση της Τουρκίας, η οποία, σύμφωνα με
αυτές τις απόψεις, προορίζεται να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο απέναντι στους
γείτονές της λόγω της θέσης της στις τρεις ηπείρους. Η Τουρκία είναι ταυτόχρονα
μια δύναμη της Μέσης Ανατολής, του Καυκάσου, της Ευρώπης και της Μεσογείου,
γεγονός που της δίνει λόγους για "πολυδιάστατη και ρυθμική"
διπλωματία. Σε σχέση με τον τουρκικό κόσμο, εμφανίζεται ως μια "μεγάλη
γεωπολιτική ματρούσκα" που φωλιάζει όλους τους άλλους, συμπεριλαμβανομένου
του Αζερμπαϊτζάν. Με την αρχή "Η Τουρκία είναι υπερδύναμη", "το
Αζερμπαϊτζάν είναι περιφερειακή δύναμη".
A.
Νταβούτογλου και το «Στρατηγικό του Βάθος»
Επισήμως,
το δόγμα αυτό αρνείται οποιαδήποτε αντιπαράθεση και επιμένει στον
"ειρηνικό χαρακτήρα " του, προβάλλοντας τις αρχές του
"πραγματισμού, της συνεργασίας, της διαμεσολάβησης και της έλλειψης
προβλημάτων με τους γείτονες". Ωστόσο, στην απόδοση του "Στρατηγικού
Βάθους" της Τουρκίας από τον Ερντογάν, γρήγορα πέρασε από "μηδενικά
προβλήματα με τους γείτονες" σε "προβλήματα με όλους τους
γείτονες". Αυτή είναι η κύρια εσωτερική αντίφαση αυτού του δόγματος - η
αντίφαση μεταξύ της φαινομενικής ειρήνης και του ελαφρώς παραμορφωμένου
επεκτατισμού.
Η
Οθωμανική Αυτοκρατορία στην κορυφή της εξουσίας με τα χρόνια της πτώσης
Οι
ίδιοι οι Τούρκοι ειδικοί πιστεύουν ότι το "Στρατηγικό Βάθος" απέτυχε
τόσο λόγω της έλλειψης πόρων της Τουρκίας για την εφαρμογή μιας τόσο μεγάλης
κλίμακας πολιτικής, όσο και λόγω της απόρριψής του από τις Ηνωμένες Πολιτείες
και τη Ρωσία. Η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να παραδεχθεί ότι σχεδόν όλες οι
μετασοβιετικές τουρκικές χώρες δεν θέλουν να εξαρτώνται από κανέναν και δεν
αναζητούν πρότυπο σε καμία χώρα". Η σχετική επιτυχία των Τούρκων
συνοδεύτηκε μόνο στις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν.
Ωστόσο,
δεν είναι δύσκολο να παρατηρηθεί σε πιο προσεκτική επιθεώρηση ότι τα Τουρκικά
"νεοοθωμανικά κίνητρα" δεν βρίσκουν μεγάλη ανταπόκριση στο Μπακού.
Στο Αζερμπαϊτζάν, η κρατική ιδεολογία έχει επίσης την απόχρωση ενός συγγραφέα.
Την ανάπτυξή της πραγματοποίησαν οι επί μακρόν επικεφαλής των διοικήσεων
(1995-2019) πρόεδροι Χαϊντάρ Αλίγιεφ και Ιλχάμ Αλίγιεφ και ο νυν πρόεδρος της
Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών Ραμίζ Μεχντιγιέφ.
Στα
γραπτά του, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δημοσιεύθηκαν στη Μόσχα,
"Σχετικά με τα οφέλη της γνώσης της ιστορίας στη διαμόρφωση της εθνικής
ιδέας" και "Η Εθνική Ιδέα του Αζερμπαϊτζάν στην Εποχή των Παγκόσμιων
Μετασχηματισμών" υπερασπίζεται με
συνέπεια την ιδέα του "Αζερμπαϊτζάν". Με αυτό ως βάση της εθνικής
ενοποίησης επέστρεψε στην εξουσία κατά τη διάρκεια της σοβαρής κρίσης της
κρατικής υπόστασης στη δεκαετία του 1990 ο Heydar Aliyev, με το γιο του, τον
Πρόεδρο Ilham Aliyev. Αυτή η έννοια βασίζεται στην «ανεξαρτησία και την
κυριαρχία», ένα ισχυρό κράτος, μια «πορεία εκσυγχρονισμού της ανάπτυξης» και
«αρμονική αλληλεπίδραση με τον κόσμο γύρω μας." Ο Mehdiyev στο δρόμο για
την "ενσωμάτωση στην παγκόσμια κοινότητα" διεγείρει για τη διατήρηση
της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας του λαού του Αζερμπαϊτζάν χωρίς
"δυτικοποίηση ή ανατολισμό." Η Εθνική ιδεολογία του Αζερμπαϊτζάν, η
οποία σχηματίστηκε με τη συμμετοχή του Μεχντιγιέφ, δεν αποσκοπεί στην
αναζωογόνηση των αρχαϊκών εννοιών του παν-τουρκισμού και του πανισλαμισμού.
Υπάρχουν λίγες διασταυρώσεις με το οραματιστικό του νεοοθωμανικού δόγματος του
«Στρατηγικού Βάθους», αν υπάρχουν.
Η
ιδιαιτερότητα της εξωτερικής πολιτικής του Αζερμπαϊτζάν είναι ότι διατηρείται
κατηγορηματικά εκτός των μπλοκ και, συνεργαζόμενο με το ΝΑΤΟ, δεν δείχνει
μεγάλο ζήλο για την πρόωρη ένταξη στη συμμαχία.
Και η Τουρκία δεν αμφισβητεί την ένταξή της στο ΝΑΤΟ με όλη της τη
θέληση. Το Μπακού τοποθετείται ως μία από τις κορυφαίες και πιο ενεργές χώρες
του Κινήματος των Αδέσμευτων. Αν και αυτή η ένωση είναι αρκετά χαλαρή και
μακριά μεταξύ των ημερών των ηγετών της ως του Nehru και του Tito, τα 120 μέλη
του μη Ευθυγραμμισμένου Κινήματος είναι μια ηθική δύναμη που το κάνει να
αισθάνεται ότι δεν χάνεται στον κόσμο.
Στην
περιφερειακή πολιτική, η αρχή που προσπαθεί να ακολουθήσει το Αζερμπαϊτζάν
βασίζεται αποκλειστικά στη βάση των διμερών σχέσεων. Ακόμη και σε περιόδους
επιδείνωσης μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, το Μπακού διατηρεί καλές σχέσεις και με
τις δύο χώρες και δικαίως ενεργεί ως μεσολαβητής, επιτρέποντάς του να έχει
μεγαλύτερο περιφερειακό βάρος.
Όσον
όχι οικονομικά, και οι δύο τουρκικές χώρες συνδέονται με ένα πολύπλοκο δίκτυο
αγωγών για την παράδοση πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη λεκάνη της
Κασπίας. Θα ήταν λάθος, ωστόσο, να πιστεύουμε ότι αυτός είναι ένας μονομερής
μοχλός πίεσης στα χέρια της Τουρκίας. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, πιστεύεται
ότι ο καταναλωτής πρώτων υλών αγωγών πέφτει σε μεγαλύτερη εξάρτηση από τον
προμηθευτή, ειδικά δεδομένου ότι το Αζερμπαϊτζάν έχει πάντα εναλλακτικές
διαδρομές μέσω της Γεωργίας, της Ρωσίας και του Ιράν, και ο Τουρκικός
προϋπολογισμός χωρίς πληρωμές διαμετακόμισης θα βουλιάξει στον πυθμένα.
Baku-Novorossiysk
αγωγός ακόμα άθικτος: είναι δυνατόν να γίνει επανεκκίνηση
Είναι
εύκολο να προβλεφθεί ότι στο εγγύς μέλλον η Άγκυρα, όντας σε μια δύσκολη
οικονομική κατάσταση, θα απαιτήσει από το Μπακού κάποια πληρωμή για τη
στρατιωτική βοήθεια με τη μορφή εκπτώσεων στους ενεργειακούς πόρους, κ.λπ. Ο
ρόλος του Αζερμπαϊτζάν ως προμηθευτής πρώτων υλών και καταναλωτής των τελικών
Τουρκικών προϊόντων είναι προς το συμφέρον της. Αυτή η προσέγγιση θα έρθει
αναπόφευκτα σε σύγκρουση με τις ανάγκες του Αζερμπαϊτζάν για την αναζωογόνηση
των εδαφών που καταλαμβάνει (στα οποία σχεδιάζεται να δαπανήσει 10
δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα 5 χρόνια) και για τον εκσυγχρονισμό της
εθνικής οικονομίας.
Στην
οικονομία της Τουρκίας, η κλασική "αυτοκρατορική υπερθέρμανση"
(σύμφωνα με τον Πολ Κένεντι) έχει φτάσει σε ένα κρίσιμο όριο, όταν οι δαπάνες για
το "καθεστώς" υπερβαίνουν τους διαθέσιμους πόρους. Η διαφορά με τις
υπερδυνάμεις που έχουν βιώσει από ένα τέτοιο καθεστώς (η ΕΣΣΔ στο παρελθόν, οι
ΗΠΑ στο παρόν), είναι μόνο ότι η Τουρκία "υπερθερμάνθηκε" ήδη στο
δρόμο προς αυτό το καθεστώς, χωρίς να το φτάσει. Τους τελευταίους τρεις μήνες,
η Τουρκική λίρα έχει χάσει 15% έναντι των κορυφαίων νομισμάτων στον κόσμο, και
από τις αρχές του έτους 25%. Οι τουρκικές εξαγωγές μειώθηκαν απότομα λόγω της
επιδημίας κορωναϊού (κατά 26 τοις εκατό το πρώτο εξάμηνο του έτους). Οι
περιπέτειες σε αναζήτηση ενός «νεοοθωμανικού ονείρου» στη Συρία, τη Λιβύη, το
Ιράκ, την Ανατολική Μεσόγειο και τον Καύκασο είναι ένα ακριβό σπορ.
Είναι
βαρειά η κληρονομιά του Ατατούρκ.
Το
συνολικό εξωτερικό χρέος της Τουρκίας ανέρχεται σε 421 δισεκατομμύρια δολάρια,
εκ των οποίων 181 δισεκατομμύρια δολάρια πρόκειται να καταβληθούν εντός του
έτους. Την ίδια στιγμή, η Κεντρική Τράπεζα της χώρας έχει ξοδέψει 120
δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία χρόνια σε μια προσπάθεια να περιορίσει το
επιτόκιο. Τώρα τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας ανέρχονται σε περίπου 40
δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με τους περισσότερους Δυτικούς αναλυτές, η
οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας είναι αναπόφευκτη. Κάποια στιγμή, η Ευρωπαϊκή
Ένωση διέθεσε παρόμοια ποσά για να «σώσει» την Ελλάδα, αλλά η Τουρκία δεν είναι
μέλος της ΕΕ, και με όλους έχει καταφέρει να μαλώσει , και το Ελληνικό βέτο
στην υποθετική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εγγυημένο. Για να μην
βυθιστεί μαζί του σε μια μαύρη τρύπα αθέτησης υποχρεώσεων, το Αζερμπαϊτζάν
χρειάζεται επειγόντως σοβαρή οικονομική διαφοροποίηση.
Ο
Ρετζέπ ΅Ερντογάν και ο Ι Αλίγιεφ
Μετά
το τέλος του πολέμου στο Καραμπάχ, ο τόνος των μέσων ενημέρωσης του
Αζερμπαϊτζάν άλλαξε σημαντικά. Στις μέρες που η ζυγαριά στην αντιπαράθεση
μεταξύ Μπακού και Ερεβάν ισορροπούσε και δεν μπορούσε να αποκλειστεί η
παρέμβαση εξωπεριφερειακών δυνάμεων, μίλησαν για τον κοινό αγώνα του
Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας και για τα μεγάλα πλεονεκτήματα των τελευταίων
στην υπεράσπιση της κυριαρχίας του Αζερμπαϊτζάν . Μετά τις 9 Νοεμβρίου, η
έμφαση δίνεται στην ανεξάρτητη νίκη του Μπακού. Εξάλλου, το Ισραήλ δεν
ισχυρίζεται πραγματικά ότι η νίκη στον πόλεμο επιτεύχθηκε χάρη σε αυτό, αν και
οι προμήθειές του σε όπλα και εξοπλισμό στο Αζερμπαϊτζάν υπερέβαιναν κατά πολύ
τις Τουρκικές.
Η
Τουρκία ενέκρινε επίσημα τη συμφωνία στις 9 Νοεμβρίου, αλλά δείχνει
απογοητευμένη. Στην Άγκυρα, προφανώς, προσπάθησαν στις δάφνες του νικητή για
τον εαυτό τους. Εξάλλου, ο Ερντογάν παρενέβη σε πολλούς πολέμους, αλλά δεν
κέρδισε πουθενά. Άλλωστε, προφανώς, κάποιος υπολόγισε ότι η «μικρή κούκλα
Ματριούσκα» του Αζερμπαϊτζάν ήταν ήδη μέρος της «μεγάλης», τουρκικής. Η
σφραγίδα της Τουρκίας είναι αγανακτισμένη: οι συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός
που διεξήχθησαν στη Μόσχα "δεν μας δείχνουν μια ευχάριστη εικόνα. Η Ρωσία,
η οποία λέει ότι "το Καραμπάγκ είναι η χώρα του Αζερμπαϊτζάν",
ανέλαβε ξαφνικά το ρόλο του "μεγάλου αδελφού". Πράγματι: τι γίνεται με τον «πατέρα των ιθαγενών» στην Άγκυρα;
Το
Σύγχρονο Μπακού
Το
παράδοξο είναι ότι ο τελευταίος πόλεμος, για τους καρπούς των οποίων η Τουρκία
μετρούσε, μακροπρόθεσμα δεν θα οδηγήσει στην ενίσχυση της παντουρκικής
ταυτότητας, αλλά στην ανάπτυξη της εθνικής ταυτότητας του Αζερμπαϊτζάν. Μόνο
που τώρα είναι ασφαλές να πούμε ότι το έθνος των Αζέρων έχει αναπτυχθεί.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι το Μπακού θα πληρώσει την Άγκυρα με αχαριστία, η
συνεργασία και η αμοιβαία υποστήριξή τους θα συνεχιστούν. Ωστόσο, δεν θα
υπάρξει διάλυση των Αζερμπαϊτζάνων στον τουρκικό κόσμο, και ακόμη περισσότερο
δεν θα υπάρξει τυφλή ακολουθία στον διάδρομο της πορείας των "νέων
Οθωμανών".
https://www.fondsk.ru/news/2020/11/30/ankara-baku-vmeste-ili-porozn-52367.html
