 |
| © AFP 2019 / Tobias Schwarz |
Κατασκευή
του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream-2 στη
Γερμανία
Λόγω
του γεγονότος ότι διάφορες πρωτοβουλίες
κυρώσεων εναντίον της χώρας μας βρίσκονται
σε διάφορα στάδια εξέτασης στο Αμερικανικό
κοινοβούλιο, είναι μερικές φορές δύσκολο
να παρακολουθήσουμε ποια τμήματα της Ρωσικής οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού
τομέα ενδέχεται να υποστούν πίεση. Αν
κοιτάξετε ολόκληρο το τοπίο των κυρώσεων
από το ύψος της πτήσης των πτηνών,
μπορείτε να διακρίνετε τρία πακέτα
αντιρωσικών μέτρων.
Το πρώτο τέτοιο
πακέτο περιλαμβάνει έμμεσες κυρώσεις
κατά του Nord Stream 2 και συμπεριλήφθηκε
στον στρατιωτικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ
για το 2020, ο οποίος ψηφίστηκε στο Κογκρέσο
την Τετάρτη, σύμφωνα με τα ΜΜΕ των ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί νομοθέτες απέφυγαν να
επιβάλουν κυρώσεις σε αγοραστές του Ρωσικού
φυσικού αερίου ή συγκεκριμένα εναντίον
της Gazprom, αλλά αποφάσισαν να χτυπήσουν Ευρωπαϊκές εταιρείες των οποίων είναι
τα μοναδικά πλοία που κατασκευάζουν
και εγκαθιστούν τις σωληνώσεις σήμερα
του Nord Stream 2 στα ανοικτά των ακτών της
Δανίας. Ο υπολογισμός βασίζεται στην
απειλή της δέσμευσης των συναλλαγών
τους σε δολάρια και η δυνατότητα
συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες
ή της Αμερικανικές εταιρείες θα τις
αναγκάσουν να εγκαταλείψουν το έργο,
αναγκάζοντας έτσι τη Gazprom να διατηρήσει
πλήρως τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου
μέσω της Ουκρανίας και υπό συνθήκες
ευνοϊκές για την Ουκρανία.
Ωστόσο,
η Wall Street Journal αναφέρει: "Ο εκπρόσωπος
της Gazprom είπε ότι αν η Allseas (η ιδιοκτήτρια Ελβετική εταιρεία, τοποθέτησης
των σωλήνων - Ed.) αναγκασθεί να εγκαταλείψει
το έργο, τότε η Gazprom θα ολοκληρώσει τις
εργασίες προσαρμόζοντας τα δικά της
πλοία, που ανήκουν σε Ρώσους εργολάβους.
"
Το
δεύτερο πακέτο κυρώσεων είναι επίσης
ένα χτύπημα στο Nord Stream 2, αλλά με πιο
άμεσο τρόπο. Αν αυτό ο νομοσχέδιο περάσει
την ψηφοφορία στο Κογκρέσο και στη
Γερουσία και στη συνέχεια θα υπογραφεί
από το Trump, οι λεγόμενοι χορηγοί του
ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου - δηλαδή
οι Ευρωπαϊκές εταιρείες που χρηματοδοτούν
την κατασκευή του - θα υποβληθούν σε
κυρώσεις. Υπάρχουν μεγάλες αμφιβολίες
σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτών
των μέτρων λόγω του γεγονότος ότι ο
αγωγός φυσικού αερίου έχει σχεδόν
ολοκληρωθεί και έχει καλυφθεί όλη η
απαραίτητη χρηματοδότηση.
Επιπλέον,
όταν ένα παρόμοιο πρόγραμμα εξετάστηκε
από τη Γερουσία των ΗΠΑ το 2017, το επίσημο
Βερολίνο όχι μόνο το καταδίκασε, αλλά
απείλησε και με "αντίποινα".
Το
Reuters ανέφερε ότι «η Γερμανία απείλησε
να αντιδράσει εναντίον των Ηνωμένων
Πολιτειών εάν νέες κυρώσεις κατά της
Ρωσίας που προτάθηκαν από τη Γερουσία
των ΗΠΑ να τιμωρήσουν τις Γερμανικές επιχειρήσεις
... <...> Η Γερμανίδα υπουργός Οικονομίας
Μπρίτζετ Ζίπρες είπε ότι το Βερολίνο
θα πρέπει να σκεφτεί αντίμετρα αν ο
Trump θα υποστηρίξει το σχέδιο. "
Δεν
υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η θέση
των Γερμανικών αρχών έχει αλλάξει.
Το
τρίτο πακέτο κυρώσεων είναι οι πολύ
«δελεαστικές κυρώσεις» που αγαπούν να
μιλάνε οι πιο Ρωσόφοβοι εκπρόσωποι του
Ρεπουμπλικανικού Κόμματος των ΗΠΑ. Ο
επίσημος τίτλος του νομοσχεδίου είναι
"Σχετικά με την προστασία της
αμερικανικής ασφάλειας από την
επιθετικότητα του Κρεμλίνου" (DASKA),
και θα μπορούσε να εξεταστεί τις
προσεχείς εβδομάδες. Το Reuters αναφέρει
τους στόχους του νομοσχεδίου: "Ο
Προτεινόμενος στόχος για κυρώσεις: σε
ρωσικές τράπεζες που υποστηρίζουν τις
προσπάθειες παρέμβασης στις εκλογές
στο εξωτερικό, τον κυβερνοχώρο της
Ρωσίας, το νέο δημόσιο χρέος(τα ομόλογα) και άτομα
που πιστεύεται ότι« συμβάλλουν άμεσα
ή έμμεσα σε παράνομες και διεφθαρμένες
δραστηριότητες. Το νομοσχέδιο προβλέπει
επίσης μια σειρά δύσκολων μέτρων κατά
του ρωσικού τομέα πετρελαίου και φυσικού
αερίου, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου
το 40 τοις εκατό των εσόδων του ρωσικού
υπουργείου Οικονομικών, συμπεριλαμβανομένων
κυρώσεων κατά προσώπων που παρέχουν
αγαθά, υπηρεσίες ή χρηματοδότηση για
την ανάπτυξη της πετρελαϊκής βιομηχανίας
της χώρας. "
Πρέπει
να σημειωθεί ότι, από την άποψη των
Αμερικανών νομοθετών, όλα τα παραπάνω
μέτρα είναι, όπως φαίνεται για την
αυτοάμυνα από τη Ρωσία. Για να παραφράσω
το περίφημο αστείο «Η Ρωσία απειλεί το
ΝΑΤΟ, όλο και περισσότερο που φέρνει το
έδαφός της πιο κοντά στις βάσεις του»,
μπορούμε να πούμε ότι οι Κογκρέσσοι και
οι γερουσιαστές αντιλαμβάνονται με
ειλικρίνεια το πετρελαϊκό πεδίο που
δεν ανήκει στις Ηνωμένες Πολιτείες ως
προσωπική προσβολή, παραβίαση της
παγκόσμιας δικαιοσύνης και απειλή για
την εθνική τους ασφάλεια. Η χρήση των
ίδιων μεθόδων κατά της Ρωσίας από τις
ΗΠΑ που χρησιμοποιείται για την επίλυση
των "προβλημάτων πετρελαίου" με
άλλες χώρες (για παράδειγμα, στη Συρία)
είναι αδύνατη λόγω του Ρωσικού στρατού,
του Ναυτικού και της πυρηνικής τριάδας.
Έτσι, οι Γερουσιαστές και οι Κογκρέσσοι
πρέπει να αναζητήσουν λύσεις με τη μορφή
κυρώσεων.
Ωστόσο,
τα πιο οξεία συναισθήματα των Αμερικανών
πολιτικών και της κοινότητας των
εμπειρογνωμόνων προκαλούν κυρώσεις
όχι εναντίον του Ρωσικού πετρελαϊκού
τομέα, αλλά κατά του δημοσίου χρέους
της Ρωσίας. Οι υποστηρικτές αυτών των
«δελεαστικών κυρώσεων» ελπίζουν ότι η
απαγόρευση των πράξεων με ρωσικά κρατικά
ομόλογα θα προκαλέσει πτώση της ζήτησης
για το ρούβλι στην αγορά συναλλάγματος
και οι συνέπειες αυτής της πίεσης στην
αγορά συναλλάγματος θα εξασθενήσουν
τη συναλλαγματική ισοτιμία του ρωσικού
νομίσματος.
Ο
πανικός στις χρηματοπιστωτικές αγορές
και οι δυσκολίες με τη συναλλαγματική
ισοτιμία είναι πιθανώς τα εργαλεία με
τα οποία οι συντάκτες των κυρώσεων
αναμένουν να σπάσουν τη Ρωσική οικονομία
και την Ρωσική κοινωνία. Υπάρχουν πολλά προβλήματα
με αυτή τη θεωρία. Το κύριο: η Ρωσία (και
αυτό είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς από τους Αμερικανούς Κογκρέσσούς, μερικοί από
τους οποίους είναι κακώς προσανατολισμένοι
στη γεωγραφία του πλανήτη, για να μην
αναφέρουμε την ιστορία και την οικονομία
άλλων χωρών) - αυτή δεν είναι μια τυπική
«χώρα του τρίτου κόσμου» για την οποία
η αποσύνδεση της εξωτερικής χρηματοδότησης
σε κρατικά ομόλογα είναι καταστροφή. Η
χώρα μας αντιμετώπισε τα περισσότερα
από τα προβλήματα που σχετίζονται με
την παρεμπόδιση της εξωτερικής
χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα
στις διεθνείς αγορές το 2014-2016 και στην
Ρωσία λύθηκε το πρόβλημα της εξάρτησης
του κράτους από τον εξωτερικό δανεισμό
κατά τη δεκαετία του 2000.
Αυτό
δεν σημαίνει ότι οι «δελεαστικές
κυρώσεις» δεν θα έχουν καμία επίπτωση
στις Ρωσικές χρηματοπιστωτικές αγορές
και στις αγορές συναλλάγματος. Το
αποτέλεσμα θα είναι ωστόσο, οι προσδοκίες
των Αμερικανών να βυθίσουν τη Ρωσία
στην οικονομική κόλαση είναι προφανώς
αβάσιμες. Επιπλέον, η ιδέα των "δελεαστικών
κυρώσεων" είναι παλιά. Μου αρέσει
πραγματικά μια συγκεκριμένη κατηγορία
γερουσιαστών και των Κογκρέσσων, και
συγκεκριμένα εκείνων των Ρωσόφοβων
που δεν καταλαβαίνουν από οικονομική
άποψη.
Ο
υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Στέπεν Mnuchin δεν είναι από αυτούς. Επίσης,
δεν αρέσει στη Ρωσία, αλλά είναι
χρηματοδότης - και εδώ και δύο χρόνια
δεν έχει χρησιμοποιήσει το δικαίωμα
κυρώσεων του και αποτρέπει ενεργά τους
βουλευτές από τη θέσπιση νόμων που θα
μπορούσαν να επιβάλουν τέτοιες κυρώσεις.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι, απαντώντας
σε μια από τις προηγούμενες προσπάθειες
να εισαγάγει «σκληρές κυρώσεις», ο
Mnuchin έγραψε μια επιστολή προς τους
συναδέλφους και τους γερουσιαστές στους
οποίους εξήγησε τη θέση του.
Τα
επιχειρήματά του θα είναι πολύ δυσάρεστα
για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν
ότι τα κράτη μπορούν να ενεργούν ατιμώρητα
και ότι η έλλειψη οικονομικών κυρώσεων
κατά της Ρωσίας είναι αποκλειστικά
ζήτημα μυθικού Αμερικανικού ελέους.
Στην πραγματικότητα, αυτό είναι αποτέλεσμα
ορισμένων αξιωματούχων της διοίκησης
της Trump που έχουν πραγματική γνώση και
ένστικτο αυτοσυντηρήσεως: «Λόγω του
γεγονότος ότι η Ρωσική οικονομία έχει
εκτεταμένες συνδέσεις μεταξύ του
πραγματικού και του χρηματοπιστωτικού
τομέα με παγκόσμιες επιχειρήσεις και
επενδυτές, οι συνέπειες των κυρώσεων
δεν περιορίζονται στις ρωσικές αρχές
και τις επιχειρήσεις. Ειδικότερα, η
επέκταση των κυρώσεων μπορεί να
παρεμποδίσει την ανταγωνιστικότητα
των μεγάλων διαχειριστών περιουσιακών
στοιχείων των αμερικανικών (χρηματιστηριακών
και τραπεζικών επιχειρήσεων) και θα
μπορούσε ενδεχομένως να έχει αρνητικές
παρενέργειες στους κόσμους των
χρηματοπιστωτικών αγορών και των
χρηματοπιστωτικών εταιρειών, αν και οι
ανταγωνιστικές στρεβλώσεις μπορούν να
μετριαστούν εν μέρει εάν η ΕΕ επιβάλει
παρόμοιες κυρώσεις.
Η
επέκταση των κυρώσεων των ΗΠΑ στις
συμφωνίες με το νέο χρέος της Ρωσίας
χωρίς την ανάληψη κατάλληλης δράσης
από την ΕΕ και άλλους εταίρους των ΗΠΑ
θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες
για τη διατήρηση της ενότητας των
κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Λόγω της
κλίμακας της ρωσικής οικονομίας, η
διασύνδεσή της και η επικράτησή της
στις παγκόσμιες αγορές περιουσιακών
στοιχείων καθώς και η πιθανή υπερβολική
συμμόρφωση των αμερικανικών επιχειρήσεων
με παγκόσμιες κυρώσεις, το εύρος και το
μέγεθος των επιπτώσεων της επέκτασης
των κυρώσεων επί κρατικών χρεών και
παραγώγων είναι ασαφείς και τα αποτελέσματα
μπορούν να είναι επικίνδυνα τόσο για
τη Ρωσική Ομοσπονδία όσο και για
Αμερικανούς επενδυτές και εταιρείες.
"
Από
τα αγγλικά χρηματοοικονομικά μέχρι τα
ρωσικά τα ίδια - οι εμπειρίες του Υπουργού
Οικονομικών των ΗΠΑ είναι οι εξής: Εάν
τις κυρώσεις αυτού του είδους δεν
επιβάλουν επίσης από την Ευρωπαϊκή
Ένωση (και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει
καν να κάνει κάτι παρόμοιο), η Ουάσιγκτον
θα αντιμετωπίσει όχι μόνο αντίποινα
από τη Ρωσία, αλλά και το γεγονός ότι οι
επενδυτές -δηλαδή, οι τελικοί ξένοι
αγοραστές ρωσικών ομολόγων- απλά θα
αφήσουν τις Αμερικανικές τράπεζες και
τα επενδυτικά κεφάλαια για ευρωπαϊκές,
ιαπωνικές, κινεζικές ή υπεράκτιες
χρηματοπιστωτικές δομές για να συνεχίσουν
να έχουν πρόσβαση σε ρωσικά περιουσιακά
στοιχεία. Επιπλέον, τα ρωσικά περιουσιακά
στοιχεία είναι τώρα ακόμη πιο ελκυστικά
για τους διεθνείς επενδυτές από ό,τι
ήταν το 2018, διότι μόνο στις αναδυόμενες
αγορές (και ιδίως στη χώρα μας) οι
Ευρωπαίοι επενδυτές μπορούν ακόμη να
αναμένουν θετικά και υψηλά κέρδη από
επενδύσεις σε κρατικά ομόλογα. Έτσι, οι
"δελεαστικές κυρώσεις" είναι
πιθανό να οδηγήσουν σε βραχυπρόθεσμη
δυσφορία για τη Ρωσία, για την οποία ο
χρηματοοικονομικός τομέας των ΗΠΑ θα
πληρώσει για την απώλεια χρημάτων και
πελατών.
Ίσως
θα εισαχθούν πράγματι οι "δελεαστικές
κυρώσεις" και το σύνολο των μέτρων
κατά του Nord Stream 2. Ωστόσο, ακόμη και
Αμερικανοί αξιωματούχοι αμφισβητούν
ορθά την αποτελεσματικότητά τους. Δεν
είναι μάταιο ότι τα τελευταία πέντε
χρόνια οι πιο οδυνηρές προτάσεις αυτού
του είδους έχουν κολλήσει στο περιθώριο
του Κογκρέσου και της Γερουσίας ή
βρίσκονται στα συρτάρια της προεδρικής
διοίκησης.
Αν
όμως οι Αμερικανοί νομοθέτες αποφασίσουν
να βλάψουν τον Αμερικανικό χρηματοπιστωτικό
τομέα και δώσουν μια πρόσθετη ώθηση
στη διαδικασία της απελευθέρωσης της
Ευρωπαϊκής Ένωσης από την υπερβολική
αμερικανική επιμέλεια στον τομέα της
χρηματοδότησης και της ενέργειας, τότε
αυτό δεν αξίζει να μας ανησυχεί.
