Αλεξέι Λοσάν, RBTH
Η Ρωσία προσπαθεί να αναπτύξει το εμπόριο μέσα από διαπεριφερειακές συμμαχίες στην περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού. Έχοντας χάσει (προσωρινά;) την προνομιακή θέση του μέλους της «G8», της λέσχης των ισχυρών κρατών του πλανήτη, επικεντρώνει τις προσπάθειές της στην αναζήτηση νέων εταίρων.
Ανάμεσα στους άλλους στόχους του Κρεμλίνου, είναι η ανάπτυξη νέων διεθνών οργανισμών, όπως είναι η ομάδα χωρών BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική) και η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (ΕΟΕ), που αποτελεί τη σημαντικότερη πρωτοβουλία περιφερειακής ολοκλήρωσης στο έδαφος της τέως ΕΣΣΔ. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι εμπειρογνώμονες, η ανάπτυξη νέων «Ενώσεων» στην περιοχή συγκρατείται, κυρίως από την ομοιότητα των δομών των οικονομιών των κρατών που συμμετέχουν στη διαδικασία.
Το Φεβρουάριο του 2015, μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ του Κρασνογιάρσκ στη Σιβηρία, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας, Αρκάντι Ντβορκόβιτς, δήλωσε ότι ένας από τους κύριους πολιτικούς στόχους της Ρωσίας είναι η αναζήτηση νέων εμπορικών εταίρων. Στην κυβέρνηση προσβλέπουν πρωτίστως στην περιοχή του Ειρηνικού, που συμπεριλαμβάνει, όχι μόνο την Ασία αλλά και τη Λατινική Αμερική. «Χαιρετίζουμε όλους τους επενδυτές, δεν κάνουμε διαγωνισμό επιλογής εταίρων – συνεργατών», δήλωσε ο Ντβορκόβιτς.
Σύμφωνα με τον ρώσο ανώτερο κρατικό αξιωματούχο, στην πραγματικότητα το κύριο βάρος της διεθνούς αναπτυξιακής προσπάθειας δίνεται στην επέκταση των συνεργασιών στην Ασία. Σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη των σχέσεων με τους νέους εταίρους θα δώσουν οι Σύνοδοι Κορυφής της ομάδας χωρών BRICS και του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ) που θα πραγματοποιηθούν τον Ιούλιο στη ρωσική πόλη Ουφά, 1.300 χιλιόμετρα ανατολικά της Μόσχας. Ωστόσο, παρά τη δηλωμένη στροφή προς την ασιατική κατεύθυνση, το εμπόριο της Ρωσίας με τις αναπτυσσόμενες χώρες ελαττώνεται. Αντίθετα, η συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκεται σε σταθερά υψηλό επίπεδο.
Σε αναζήτηση εταίρων
Η πιο βολική μορφή στην αναζήτηση νέων εταίρων για τη Ρωσία είναι η BRICS. Μια ένωση αναδυόμενων οικονομιών που γεννήθηκε σαν ένας χρηματιστηριακός δείκτης και μετατράπηκε σε μια ολοκληρωμένη (οικονομική) Ένωση. «Οι χώρες της ομάδας BRICS συμμετέχουν σε άλλους διεθνείς οργανισμούς και θεσμούς. Όμως, η σημασία του αυτόνομου οργανισμού «BRICS» για τις χώρες-μέλη, ενισχύεται σε συνθήκες αστάθειας στην παγκόσμια οικονομία και υψηλής μεταβλητότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές», λέει ο Ντμίτρι Μπεντένκοφ, επικεφαλής του τμήματος ανάλυσης της «IC RUSS-Invest». Σύμφωνα με τον αναλυτή, ο Οργανισμός BRICS είναι ένας πρόσθετος μηχανισμός σταθεροποίησης και θα μπορούσε να καταστεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο οικονομικής διαπεριφερειακής ολοκλήρωσης.
Επιπλέον, το Μάϊο του 2015, η μεγαλύτερη πολιτικο-οικονομική Ένωση κρατών που λειτουργεί στο χώρο της τέως Σοβιετικής Ένωσης, η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (ΕΟΕ), στην οποία έχουν ενταχθεί η Ρωσία, το Καζακστάν, η Λευκορωσία, η Αρμενία και η Κιργισία, άρχισε να επεξεργάζεται μια Συμφωνία για το Εμπόριο και την Οικονομική Συνεργασία με την Κίνα. Πρόκειται για τη δημιουργία μιας πλήρως ανεπτυγμένης οικονομικής συμμαχίας, που προβλέπει κοινές επενδύσεις στη δημιουργία υποδομών στο πλαίσιο του κινεζικού mega-project: «Οικονομική Ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού», δήλωσε στη RBTH ο υπουργός Εμπορίου (μέλος του Κολεγίου) της Ευρασιατικής Οικονομικής Επιτροπής (που αποτελεί το εκτελεστικό όργανο της ΕΟΕ), Αντρέι Σλεπνιόφ. Μέχρι σήμερα, μια τέτοια Συμφωνία-πλαίσιο για το εμπόριο, η Ρωσία έχει υπογράψει μόνο με την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1997, τη «Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας», η οποία και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων Ρωσίας – ΕΕ.
Μιλάνε οι αριθμοί
Ωστόσο, παρά τα φιλόδοξα σχέδια της Μόσχας, οι εμπορικές συναλλαγές της Ρωσίας με τις χώρες της ομάδας BRICS ελαττώνονται. Για παράδειγμα, η εισαγωγή κινεζικών προϊόντων στη Ρωσία μειώθηκε το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους κατά 34,5% (εκφραζόμενο σε ετήσια βάση) και ανήλθε σε 7,06 δισεκατομμύρια δολάρια. Την ίδια στιγμή, κατά 32,6% είναι μειωμένες και οι εξαγωγές των ρωσικών προϊόντων στην Κίνα, που ανέρχονται σε 7,35 δισ. δολάρια. Σαν αποτέλεσμα, ο συνολικός κύκλος εργασιών του σινο-ρωσικού εμπορίου τον Ιανουάριο-Μάρτιο του 2015 μειώθηκε κατά 33,6% σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο του 2014 και ανήλθε σε 14,41 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα στοιχεία αυτά δημιουργούν εύλογες αμφιβολίες σχετικά με τις ανακοινώσεις φιλόδοξων σχεδίων από την πλευρά της ρωσικής κυβέρνησης, που αναφέρουν αύξηση των εμπορικών συναλλαγών με την Κίνα στα 100 δισ. δολάρια το 2015 και στα 200 δισ. δολάρια μέχρι το 2020.
Για λόγους σύγκρισης, το 2014 ο όγκος των συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε κατά 6,8% και έφτασε στα 95,28 δισεκατομμύρια δολάρια. Αντίστοιχα, ο κύκλος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της Ρωσίας και της Ινδίας εξακολουθεί να είναι κατά μια τάξη μεγέθους μικρότερος. Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, η αξία των συναλλαγών με τη Ινδία το 2014 μόλις που άγγιξε τα 9,5 δισ. δολάρια, με τη Βραζιλία, τα 6 δισ. δολάρια, ενώ για το εμπόριο με τη Νότια Αφρική, το αισιόδοξο σχέδιο του Κρεμλίνου για το 2015 αναφέρεται σε τζίρο της τάξης των 2 δισ. δολαρίων. Για σύγκριση, το 2014, οι εμπορικές συναλλαγές της Ρωσίας με τις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 5,6%, φτάνοντας σε αξία τα 29,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Απ’ αυτή την άποψη, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι για τη Ρωσία ένας πολύ πιο σημαντικός εταίρος απ’ ό,τι οι χώρες BRICS (εκτός φυσικά της Κίνας).
Τα κυριότερα εμπόδια στις νέες συνεργασίες
Ποια θα είναι η BRICS το 2025
Σύμφωνα με τον κύριο αναλυτή της UFS IC, Ιλιά Μπαλακίρεφ, οι σημαντικότεροι περιορισμοί στην ανάπτυξη (και στην ολοκλήρωση) κρατικών ενώσεων, αφορούν όχι τόσο στα γεωγραφικά, αλλά σε άλλα κριτήρια. Στην περίπτωση της ομάδας χωρών BRICS, είναι τα logistics. «Σε κάθε περίπτωση, το εμπόριο μεταξύ των χωρών που βρίσκονται σε διαφορετικές ηπείρους είναι από τη φύση του δύσκολο», λέει ο αναλυτής. Ένα άλλο βασικό σημείο στην ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων είναι η ομοιότητα των οικονομιών των χωρών. «Το διεθνές εμπόριο αναπτύσσεται ενεργά εκεί που διαφορετικές χώρες επιτρέπουν την κάλυψη των «κενών», που εμφανίζονται στα μεταξύ τους εμπορικά ισοζύγια. Κάποια χώρα πουλάει τις πρώτες ύλες, κάποια άλλη εξάγει τεχνολογία, εκεί που η εργασία είναι φθηνότερη, κάποια τρίτη χώρα αγοράζει τα τελικά προϊόντα για κατανάλωση», λέει ο Ιλιά Μπαλακίρεφ. Ως εκ τούτου, η Κίνα «αχόρταγα» αγοράζει πρώτες ύλες, για παράδειγμα, από την Ινδονησία και την Αυστραλία και παραδίδει τα τελικά προϊόντα στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με τη σειρά του, το εμπόριο με την Ινδία καταλαμβάνει πολύ λιγότερο χώρο στο εμπορικό ισοζύγιο της ΛΔΚ, παρόλο που είναι διπλανός γείτονας της χώρας και έχει μια τεράστια σε μέγεθος οικονομία. Και αυτό γίνεται για έναν απλό λόγο: Οι οικονομίες των δύο ασιατικών γιγάντων είναι παρόμοιες μεταξύ τους. Έχουν παρόμοια πλεονεκτήματα, κοινά μειονεκτήματα και τις ίδιες ανάγκες στην παγκόσμια οικονομική αρένα.
Παρά τις μεγάλες προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης των εμπορικών συναλλαγών εντός της ομάδας των χωρών BRICS και όλες τις θετικές προϋποθέσεις που υπάρχουν γι’ αυτό, η ομάδα των αναδυόμενων αυτών οικονομιών δεν έχει καταστεί ακόμα αυτάρκης. Η Ρωσία μπορεί να αλλάζει μερικώς προσανατολισμό, κοιτώντας πότε στην Ευρώπη και πότε προς την Κίνα, αλλά αυτό δεν αφορά την ολοκλήρωση στην ομάδα χωρών BRICS. Εξ’ αρχής, η ΕΕ και η Κίνα είναι δύο πολύ διαφορετικές οικονομίες και έχουν διαφορετικές στρατηγικές προσεγγίσεις για το εξωτερικό εμπόριο», λέει ο Ιλιά Μπαλακίρεφ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Κίνα απλά, δεν ενδιαφέρεται για τα ίδια προϊόντα τα οποία ενδιαφέρουν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. «Εάν στην Ευρώπη οι ρωσικές εταιρείες πωλούν προϊόντα με υψηλό βαθμό επεξεργασίας, η Κίνα ενδιαφέρεται να πάρει το κέντρο παραγωγής προστιθέμενης αξίας στη χώρα της. Τείνει να αγοράζει πρώτες ύλες, όχι τα τελικά προϊόντα, να εξάγει έτοιμες λύσεις, όχι τις τεχνολογίες, τις οποίες (οι ρωσικές εταιρείες) μπορεί να τις κάνουν κτήμα τους και να τις τοπικοποιήσουν παραγωγικά στη ρωσική επικράτεια», προσθέτει ο εμπειρογνώμονας.
