Σπύρος Στάλιας
Αλήθεια τι καθορίζει το εθνικό εισόδημα, γιατί κάθε χρόνο μειώνεται, τι προσδιορίζει την πλήρη απασχόληση, γιατί έχουμε μαζική ανεργία, γιατί οι μισθοί και οι συντάξεις δεν είναι αξιοπρεπείς, γιατί το κράτος ως οικονομική και κοινωνική οντότητα διαλύεται;
Υποθέτω ότι αυτά θα ήσαν τα βασικά ερωτήματα που θα ετίθοντο αυτή την εποχή, της ανθρωπιστικής αριστεράς και της καραμανλικής δεξιάς (κράτος που καθορίζει την οικονομία), χωρίς να θέλω να παραβλέψω τα κατεπείγοντα θέματα της χρηματοδότησης της χώρας σε μηνιαία βάση πια, και αν αυτό αξίζει να το ζούμε ως έθνος.
Αναγκαζόμαστε να στραφούμε λοιπόν στις θεμελιώδεις έννοιες της οικονομίας, μακριά από κάθε ιδεολογική προκατάληψη για να ξεφύγουμε από την σύγχυση στην οποία περιήλθαμε. Δεν ξέρουμε τις προτεραιότητές μας και τους στόχους μας.
Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει μια χώρα όπου υπάρχει ο κρατικός τομέας και ο ιδιωτικός, νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η κυβέρνηση αυτής της χώρας φορολογεί τον ιδιωτικό τομέα με 100 ευρώ το χρόνο. Η κυβέρνηση δαπανά τα 100 ευρώ που εκδίδει, θέτει σε κίνηση την παραγωγική διαδικασία και τις πωλήσεις των προϊόντων, και φορολογεί με 100 ευρώ τον ιδιωτικό τομέα, Τι μαθαίνουμε από αυτή την απλή υπόθεση; Χάριν της δαπάνης των 100 ευρώ, που τα εκδίδει το κυρίαρχο κράτος, παράγονται προϊόντα και δημιουργούνται θέσεις εργασίας.
Με άλλα λόγια, αν δεν γίνει δαπάνη δεν υπάρχει παραγωγή και θέσεις εργασίας.
Ανάπτυξη σημαίνει δαπάνη. Μπορεί να μην αρέσει σε πολλούς, αλλά αυτό ισχύει αιωνίως, ασχέτου ιδεολογίας. Η δαπάνη είναι η προϋπόθεση της ανάπτυξης και προϋπόθεση της δαπάνης η έκδοση του χρήματος από το κυρίαρχο κράτος που το δαπανά. Η συνεχής δαπάνη των 100 ευρώ συνεπάγεται ότι η παραγωγή αυτή θα είναι απρόσκοπτη και οι άνθρωποι θα έχουν πάντα δουλειά.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι η κυβέρνηση του κράτους αυτού αποφασίζει να δαπανήσει 120 ευρώ για να υποβοηθήσει την δραστηριότητα της χώρας ακόμα περισσότερο, αλλά να φορολογήσει μονό 100; Ερώτημα: Που βρήκε η κυβέρνηση τα παραπάνω 20 ευρώ να τα δαπανήσει. Μα είπαμε, η κυρίαρχη κυβέρνηση εκδίδει το νόμισμα της χώρας. Καθώς θα κλείσει η παραγωγική περίοδος το κράτος έχει έλλειμμα 20 ευρώ αφού δαπάνησε 120 ευρώ, και ο ιδιωτικός τομέας έχει πλεόνασμα, αποταμιεύσεις 20 ευρώ, όσο ακριβώς είναι το έλλειμμα του κράτους.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι η κυβέρνηση αποφασίζει να μην δαπανήσει 100 ευρώ αλλά μονό 80 ευρώ και να φορολογήσει 100 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος θέλει να έχει πλεόνασμα. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να πληρώσει στο κράτος 20 ευρώ. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Λόγω του περισσεύματος μειώθηκαν θέσεις εργασίας και παραγωγή. Αλλά όχι μόνον αυτό. Παράλληλα μειώθηκε το διαθέσιμο εισόδημα του ιδιωτικού τομέα και επιπροσθέτως μειώθηκαν οι αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα. Όσο είναι το περίσσευμα της κυβέρνησης τόσο είναι το έλλειμμα του ιδιωτικού τομέα.
Συνοψίζοντας: Από τι εξαρτάται σε μια οικονομία η ποσότητα της παραγωγής, το εισόδημα, η απασχόληση, ο πλούτος των πολιτών; Από το ύψος των δημοσίων δαπανών και από το έλλειμμα του κράτους.
Αν τα παραπάνω θέλουμε να παραμένουν σε υψηλή επίπεδα, τότε το κράτος θα πρέπει να κάνει ελλείμματα χωρίς να ενδιαφέρεται για το ύψος του ελλείμματος. Το έλλειμμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά καταθέσεις των πολιτών σε αυτό, ημεδαπών και ξένων, μέσω ομολόγων ή στις τράπεζες γιατί έχουν εμπιστοσύνη στο νόμισμα του κράτους. Το έλλειμμα του κράτους είναι περίσσευμα του ιδιωτικού τομέα. Αντιστρόφως όταν το κράτος θέλει να έχει περισσεύματα τότε αυτό θα αποτελέσει έλλειμμα του ιδιωτικού τομέα. Το έλλειμμα/περίσσευμα του ενός συν το περίσσευμα/έλλειμμα του αλλού είναι ίσον με το μηδέν πάντοτε.
Αυτό μπορεί να μην αρέσει σε πολλούς αλλά αυτό ισχύει, είναι πέραν πάσης ιδεολογίας, σκοπιμότητας και καθεστώτος. Είναι απλή λογιστική απεικόνιση.
Πολύ φοβάμαι ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις των μνημονίων αυτά τα έχουν ξεχάσει.
Ας απεικονίσουμε όμως τα παραπάνω με ένα πιο συνοπτικό τρόπο.
Η συνολική δαπάνη είναι όση πάντοτε με το συνολικό εισόδημα στο τέλος κάθε περιόδου. Η συνολική δαπάνη (ΣΔ) αποτελείται από την κατανάλωση (C), τις δαπάνες του κράτους (G), και τις δαπάνες του ιδιωτικού τομέα (Ι). Αν στην εικόνα προσθέσουμε και τον εξωτερικό τομέα της οικονομίας, δηλαδή τις εισαγωγές και τις εξαγωγές, τότε στην συνολική δαπάνη θα προσθέσουμε και τις εξαγωγές Χ. Άρα έχουμε ΣΔ= C+I+G+X.
Το συνολικό εισόδημα (ΣΕ) αποτελείται, από την κατανάλωση (C), τις αποταμιεύσεις (S), τους φόρους (Τ) και τις εισαγωγές (Μ). Άρα έχουμε (ΣΕ)= C+S+T+M που αποτελεί την διανομή του εισοδήματος.
Συνεπώς ΣΔ(C+I+G+X)=ΣΕ(C+S+T+M) και άρα (G-T)+(I-S)+(Χ-Μ)=0, που σημαίνει ότι αποκλείεται και οι τρεις τομείς της οικονομίας να είναι πλεονασματικοί. Τουλάχιστον ο ένας ή και δυο θα είναι ελλειμματικοί και ο άλλος ή οι δυο πλεονασματικοί.
Τι σημαίνουν τα παραπάνω;
Το (G-T) σημαίνει ότι όταν το κράτος δαπανά (G) περισσότερο από ότι εισπράττει από φόρους (Τ), τότε το κράτος έχει έλλειμμα, και όταν οι φόροι (Τ) είναι μεγαλύτεροι από τις δαπάνες (G), τότε το κράτος έχει περίσσευμα.
Το (Ι-S) σημαίνει ότι όταν οι δαπάνες ή επενδύσεις (Ι) του ιδιωτικού τομέα είναι μεγαλύτερες από τις αποταμιεύσεις (S), τότε ο ιδιωτικός τομέας έχει έλλειμμα και όταν οι αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα (S), είναι μεγαλύτερες από τις δαπάνες (Ι), τότε ο ιδιωτικός τομέας έχει πλεόνασμα.
Το (Χ-Μ) σημαίνει ότι όταν οι εξαγωγές (Χ), είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές (Μ), τότε το κράτος έχει πλεόνασμα και όταν οι εισαγωγές (Μ) είναι μεγαλύτερες από τις εξαγωγές (X), το κράτος έχει έλλειμμα.
Το G, I, και το Χ εκφράζουν ροη δαπάνης ενώ το S, T και Μ εκφράζουν διαρροή δαπάνης ή αλλιώς ‘η αγορά στέγνωσε από χρήμα’.
Η παράσταση (G-T)+(I-S)+(X-M)=0 πιστοποιεί ότι το έλλειμμα του ενός τομέα είναι τουλάχιστον ίσο με το περίσσευμα του άλλου τομέα ή με το άθροισμα των περισσευμάτων των άλλων δυο και το αντίθετο.
Αυτό σημαίνει ότι όταν θέλουμε να διατηρήσουμε το επίπεδο του εθνικού μας εισοδήματος και την απασχόληση σε ένα ορισμένο ύψος, και αν κάποιος από τους άλλους δυο εταίρους δεν σπεύσει να καλύψει την διαρροή ζήτησης του πρώτου εταίρου, τότε το εισόδημα θα μειωθεί καθώς και η ανεργία θα αυξηθεί. Σε ένα νέο κατώτερο σημείο η παραπάνω ταυτότητα θα ισχύσει.
Η παράσταση όμως, (G-T)+(I-S)+(X-M)=0, είναι η παράσταση με βάση την οποία ασκείται η οικονομική πολιτική, ασχέτως αν πολλοί οικονομολόγοι, και κυρίως πολιτικοί αλλά και πολλοί δημοσιογράφοι το αγνοούν και τόσο το χειρότερο για μας.
Ας δούμε ανάγλυφα τώρα με βάση αυτή την παράσταση, και το παραπάνω σκεπτικό, τι έκαναν στη χώρα μας το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και η ΕΕ και τι αποδέχτηκε να γίνει στη χώρα η καθεστηκυία τάξη και οι πολιτικοί μας.
2010 2011 2012 2013 2014
G-T 11,6 9,7 9,6 8,1 6,2
I-S -3,1 -3,0 -5,3 -5,7 -4,4
X-M -8,5 -6,7 - 4,3 -2,4 -1,8
Σύν. 0 0 0 0 0
AEΠ 226,2 207,7 194,2 182,4 179,0
Ανεργ 12,7 17,9 24,4 27,5 27,4
Χρέος/AEΠ148,3 170,6 176,7 188,4 188,9
Ο παραπάνω πίνακας ουσιαστικά απεικονίζει την φρικτή ιστορία της εφαρμογής των μνημονίων στη χώρα μας και την σοφία του νεοφιλελευθερισμού και των πολιτικών μας.
Το 2010 το ΑΕΠ ανήλθε στο ύψος των 226,2 έκατ ευρώ, και η ανεργία στο 12,7%. (βλέπε πίνακα στο τέλος του κειμένου). Αυτό επετεύχθη δεδομένου ότι η κρατική δαπάνη, το +11.9% της συνολικής δαπάνης, το ελλειμμα, αντιστάθμισε την αποεπένδυση (αποταμίευση) του ιδιωτικού τομέα και το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών που ήσαν επίσης συνολικά -11,9% (-3,1-8,5=-11,9). Έτσι τελείωσε ο πρώτος χρόνος του μνημονίου.
Για να παρέμενε η χώρα τον επόμενο χρόνο 2011 στην ιδία κατάσταση με το 2010 θα έπρεπε να πραγματοποιούντο οι ίδιες ροές κεφαλαίων, δηλαδή το έλλειμμα του δημοσίου τομέα να κάλυπτε τα περισσεύματα του ιδιωτικού τομέα και του εξωτερικού τομέα της οικονομίας κατά τον ίδιο τρόπο. Δεν έγινε αυτό.
Με βάση το πρόγραμμα της τρόικας οι δαπάνες του δημοσίου θα έπρεπε και άλλο να μειωθούν έως ότου παραχθεί πρωτογενές πλεόνασμα. Και πράγματι οι δαπάνες του δημοσίου μειωθήκαν κατά 4.9 δις ευρώ το 2011. Το έλλειμμα όμως του ισοζυγίου πληρωμών παρέμεινε στο -6.7% του ΑΕΠ και ο ιδιωτικός τομέας δεν ήρθε να καλύψει αυτά τα ελλείμματα όπως η τρόικα έλπιζε, δηλαδή να δημιουργήσει χρέη για να βγάλει την χώρα από την κρίση. Αντίθετα συνέχισε την αποεπένδυση (αποταμίευση) κατά -3,0%. Σύνολο -9,7% όσο και οι δαπάνες του δημοσίου +9,7%. Αποτέλεσμα η ανεργία να ξεπεταχτεί στο 17,9% και η συνολική δαπάνη να μειωθεί κατά 20 δις ευρώ περίπου. Δυστυχώς για του νεοφιλελεύθερους, οι αυτοματισμοί της Νευτώνιας Οικονομίας τους δεν δούλεψαν.
Το ίδιο συνεχίστηκε και τις επόμενες χρονιές, ως αποτέλεσμα των μνημονίων, μέχρι που φτάσαμε στο 2014 με την ανεργία να καλπάζει σε επίπεδα ανεπίτρεπτα για δυτική χώρα, γύρω στο 28% ενώ από το 2010 η συνολική δαπάνη να έχει μειωθεί κατά 50 δις περίπου, οι επενδύσεις από 38,2 δις το 2010 έφτασαν στο ύψος των 18,9 δις το 2014, το ισοζύγιο πληρωμών να εξακολουθεί να είναι αρνητικό, το δε δημόσιο χρέος να έχει φθάσει στο ύψος του 190% του ΑΕΠ με αυξητικές τάσεις, αν κανείς σκεφτεί ότι η Ελλάδα θα πρέπει να καταβάλει το 2014 38 δις ευρώ για τόκους και χρεολυσία.
Η κατάσταση είναι ασταθής και εφιαλτική. Ούτε πολεμική περίοδος να ήταν. Και ενώ αυτή είναι η εικόνα, και με ύφεση στην ΕΕ, σαν να μην τρέχει τίποτα, οι Θεσμοί πια, επιμένουν στην τήρηση του προγράμματος. Και άλλη λιτότητα και μάλιστα επιβάλουν φέτος στη χώρα να παράξει πλεόνασμα 3%.
Ας δούμε για λίγο τι σημαίνει αυτό. Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να διατηρήσουμε την συνολική δαπάνη στα επίπεδα του 2014, με τις δαπάνες του κράτους σταθερές και την κατανάλωση επίσης, με ίδιο έλλειμμα στο ισοζυγίου πληρωμών αλλά με πλεόνασμα 3%, δηλαδή Τ-G=3%. Με βάση την παραπάνω λογιστική ταυτότητα, θα πρέπει, των λοιπών παραγόντων παραμενόντων σταθερών, η φορολογία να ανέλθει στα 42 δις ευρώ από 24,2 δις ευρώ που ήταν το 2014 και οι αποταμιεύσεις από 26 δις ευρώ το 2014 να προσεγγίσουν το επίπεδο των 8 δις ευρώ. Αυτό ούτε ο μεγαλύτερος τραγωδός δεν θα μπορούσε να το φανταστεί.
Φυσικά, αν η Κυβέρνηση επιμείνει σε αυτόν τον στόχο, είναι πέραν πάσης πραγματικότητας να σκεφτεί κανείς ότι ο καταχρεωμένος ιδιωτικός τομέας θα δανειστεί για να δαπανήσει για να σώσει την κατάσταση. Αντίθετα θα αποταμιεύσει ακόμα πιο πολύ με αποτέλεσμα η ανεργία να εκτοξευθεί σε αριθμό που δεν φανταζόμαστε και η εθνική δαπάνη να μειωθεί δραματικά. Όσο το πρόγραμμα της λιτότητας συνεχίζεται τόσο η φτώχεια στη χώρα θα διογκούται. Το πρόγραμμα λιτότητας είναι βάρβαρο, άνομο, ειδεχθές και παράλογο.
Αυτό το άρθρο ήταν ιδεολογικά ουδέτερο. Ήταν ένα άρθρο λογιστικής απεικόνισης και τίποτα πέραν αυτού. Δεν υπάρχουν εδώ ιδεολογικές αμφισβητήσεις. Φυσικά καταδεικνύει, λογιστικά πάντα, τι φταίει.
Η χώρα πάσχει από χρηματοδότηση και από δαπάνες. Τελεία.
Κάθε κυβέρνηση, ασχέτως καθεστώτος, έχει σαν στόχο την πλήρη απασχόληση, τους αξιοπρεπείς μισθούς και την διατήρηση της αξίας του νομίσματος της χώρας με θρησκευτική ευλάβεια. Για να τα κάνει αυτά η κάθε κυβέρνηση, έχει τρία ζευγάρια μέσων. Να φορολογεί και να δαπανά, να δανείζεται και να αποπληρώνει τα δάνεια της, και να εκδίδει χρήμα και να το αποσύρει. Αλλά μέσα δεν έχει. Οποιαδήποτε κυβέρνηση στον κόσμο. Η ελληνική κυβέρνηση αυτούς τους στόχους δεν μπορεί να τους επιτύχει, γιατί η χώρα μέσα στο ευρώ, έχει αποξενωθεί από τα μέσα που θα μπορούσε να διαθέτει. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να φορολογεί για να αποπληρώνει δάνεια. Κατά συνέπεια η χώρα θα βρίσκεται σε διαρκή κρίση, ύφεση, ανερχόμενη ανεργία και οι πολίτες υπό διαρκή διακανονισμό των χρεών τους. Όποιος λέει το αντίθετο έχει έλλειψη γνώσης ή κάτι άλλο εξυπηρετεί.
Σκέψεις ότι θα μας σώσει η Ρωσία, η Κίνα ή η Αμερική είναι μάλλον παιδαριώδεις.
Ένας έθνος σώζεται μόνο του αν θέλει να σωθεί. Είναι καιρός να επιστρέψει η Δημοκρατία στον τόπο, να επιστρέψουμε στο Εθνικό μας Νόμισμα και να στρωθούμε στην δουλειά. Άλλη λύση δεν υπάρχει.
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΛΙΑΣ
