Αλεξέι Λοσάν, RBTH
Από την πλατφόρμα εξόρυξης στην Αρκτική και τη συμφωνία – μαμούθ με την Κίνα για το φυσικό αέριο, στον οικονομικό πόλεμο με τη δύση και την ραγδαία πτώση των τιμών του πετρελαίου, η RBTH παρουσιάζει τους σημαντικούς σταθμούς της ρωσικής οικονομίας για το χρόνο που φεύγει.
Τους σημαντικότερους παράγοντες για την πορεία της ρωσικής οικονομίας το 2014, αποτέλεσαν, σύμφωνα με τους ειδικούς, η κατακόρυφη πτώση στις τιμές του πετρελαίου και οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία λόγω της ουκρανικής κρίσης. Αυτοί οδήγησαν στην υποτίμηση του εθνικού νομίσματος και στον αναπροσανατολισμό της ρωσικής οικονομίας προς την Ανατολή. Ας τους δούμε όλους τους σταθμούς με χρονική σειρά.
Στη σύνταξη του κειμένου συμμετείχαν εκπρόσωποι των επενδυτικών εταιριών Finam Management, UFS IC και Investcafe, αναλυτές του Κέντρου δομικών μελετών της Ρωσικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης, καθώς και ειδικοί μεγάλων ρωσικών εταιριών, όπως της Rusal (Ρωσικό αλουμίνιο), της Μεταλλουργικής Επιχείρησης Μαγκνιτογκόρσκ, της Μεταλλουργικής Επιχείρησης Νοβολίπετσκ, της εταιρίας παραγωγής τροφίμων Τσερκίζοβο κ.α.
Πετρέλαιο στην Αρκτική
Η Gazprom τον Απρίλιο του 2014 μετέφερε το πρώτο φορτίο πετρελαίου που εξορύχτηκε στην «Πριλαζλόμναγια», τη μοναδική στον κόσμο βιομηχανική πλατφόρμα εξόρυξης πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή της Αρκτικής. Το πετρέλαιο συγκαταλέγεται στη νέα ποιότητα ARCO (Arctic Oil), ενώ για τη μεταφορά του χρειάστηκε να κατασκευαστούν δυο δεξαμενόπλοια. Το πρώτο πρόγραμμα στην Αρκτική υλοποιήθηκε παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των οικολογικών οργανώσεων -μεταξύ αυτών και της Greenpeace- η οποία ήταν αντίθετη στην εξόρυξη στη συγκεκριμένη περιοχή. Η Ρωσία σχεδιάζει μέχρι το 2020 να στήσει στην Αρκτική έως και 25 τέτοιες πλατφόρμες και επίσης να προσφέρει σε άλλες χώρες τις τεχνολογίες που ανέπτυξε.
Ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου στην Κίνα
Το Μάιο του 2014 η Gazprom και η κινεζική εταιρία CNPC υπέγραψαν σύμβαση ύψους 400 δις. δολαρίων για την προμήθεια στην Κίνα 38 δις. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως, για διάστημα 30 ετών, μέσω της ανατολικής διαδρομής. Οι προμήθειες θα φτάνουν μέσω μιας διακλάδωσης του αγωγού «Ισχύς της Σιβηρίας», η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2014, ενώ τη βάση των αποθεμάτων θα αποτελέσουν τα κοιτάσματα της Ανατολικής Σιβηρίας. Σύμφωνα με τη μελέτη της αμερικανικής τράπεζας Merrill Lynch, το συμβόλαιο θα αρχίσει να επιδρά στους μακροοικονομικούς συντελεστές της Ρωσίας ήδη από το 2015. Χάρις σε αυτό, ο ετήσιος όγκος επενδύσεων της ρωσικής εταιρίας φυσικού αερίου θα αυξηθεί κατά 5-6 δις δολάρια.
Η Yandex στο χρηματιστήριο
Η ολλανδική εταιρία Yandex N.V., η οποία κατέχει τη μεγαλύτερη ρωσική μηχανή αναζήτησης Yandex, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2014 την πώληση μετοχών στο χρηματιστήριο της Μόσχας. Πλέον, μετοχές τις μετοχές της εταιρίας μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να τις αποκτήσει σε εικοσιτετράωρη βάση. Ταυτόχρονα, οι μετοχές της εταιρίας θα συνεχίσουν να αποτελούν αντικείμενο συναλλαγών στο αμερικανικό χρηματιστήριο NASDAQ, όπου το Μάιο του 2011 η εταιρία πραγματοποίησε ΙΡΟ (προσφορά νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή), τοποθετώντας το 17,6% των μετοχών. Ο συνολικός όγκος της ΙΡΟ άγγιξε τα 1,43% δις. δολάρια και αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους στην ιστορία του αμερικανικού χρηματιστηρίου.
Η Ουκρανία σταμάτησε να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο
Τον Ιούνιο του 2014 η Gazprom διέκοψε την προμήθεια φυσικού αερίου προς την Ουκρανία εξαιτίας του όγκου του χρέους της τελευταίας. Με τη σειρά τους, οι ουκρανικές αρχές κατηγόρησαν τη Ρωσία για αναίτια αύξηση της τιμής από τα 285 στα 485 δολάρια για τα χίλια κυβικά μέτρα. Η Gazpromαιτιολόγησε την αύξηση της τιμολόγησης με την κατάργηση των εκπτώσεων που προσφέρονταν προηγουμένως. Λύση στο θέμα αυτό δόθηκε μόλις στο τέλος Οκτωβρίου του 2014.
Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας από τη Δύση
Η συντριπτική πλειοψηφία των ειδικών, ανέφερε ως σημαντικότερο γεγονός για τη ρωσική οικονομία τις κυρώσεις σε συγκεκριμένους οικονομικούς τομείς της χώρας. Τον Ιούλιο του 2014 οι ΗΠΑ και οι χώρες της ΕΕ υιοθέτησαν κυρώσεις κατά των μεγαλύτερων ρωσικών εταιριών με κρατική συμμετοχή, μεταξύ αυτών στη Rosneft, όπως και στις μεγαλύτερες τράπεζες, VEB, VTB, Sberbank και Gazprombank. Η ουσία των κυρώσεων, είναι ότι στους πολίτες και τις εταιρίες των χωρών της ΕΕ θα απαγορεύεται να χορηγούν στις συγκεκριμένες τράπεζες μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση.
Εμπάργκο της Ρωσίας στην ΕΕ
Απαντώντας στις Δυτικές κυρώσεις, τον Αύγουστο του 2014 η Μόσχα επέβαλε εμπάργκο στις προμήθειες τροφίμων από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τα κράτη που υιοθέτησαν περιορισμούς απέναντι στη Ρωσία. Ύστερα απ’ αυτό, η ρωσική αγορά έχασε σχεδόν το 1/3 των εισαγόμενων γαλακτοκομικών και κρέατος, καθώς και το ήμισυ των ιχθυοτροφικών προϊόντων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Τελωνειακής Υπηρεσίας, η μεγαλύτερη αύξηση προμηθειών κρέατος στη Ρωσία έχει καταγραφεί από την Αργεντινή, Νέα Ζηλανδία και Νικαράγουα. Επίσης, έντονα αυξήθηκε η εισαγωγή ιχθυοτροφικών προϊόντων από τη γειτονική Λευκορωσία, κατά 98%, παρά το γεγονός ότι αυτή η πρώην σοβιετική Δημοκρατία δεν έχει διέξοδο προς τη θάλασσα.
Πτώση της τιμής του πετρελαίου
Με την ολοκλήρωση των συνομιλιών στην έδρα του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (OPEC) στη Βιέννη στις 27 Νοεμβρίου 2014, τα μέλη του καρτέλ δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικά με τη στήριξη των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου. Με απόφαση του OPEC οι τιμές του μαύρου χρυσού έπεσαν κατά 7,21%, ως το επίπεδο ρεκόρ από το 2010, τα 72,52 δολ. το βαρέλι, ενώ αργότερα η πτώση ήταν ακόμη μεγαλύτερη, στα 65 δολ. το βαρέλι. Βάσει των στοιχείων του ρωσικού Υπουργείου Οικονομικών, από τη μείωση των τιμών του πετρελαίου η Ρωσία χάνει 90-100 δις. δολ. ετησίως. Δεδομένου ότι το 50% των εσόδων του ρωσικού προϋπολογισμού προέρχεται από το πετρέλαιο και φυσικό αέριο, το γεγονός αυτό οδήγησε στην έντονη εξασθένηση της ισοτιμίας του ρουβλίου.
Η υποτίμηση του ρουβλίου
Η Τράπεζα της Ρωσίας τον Οκτώβριο του 2014 αποφάσισε μετά την πώληση τον ίδιο μήνα περίπου 30 δις. δολ. μέσω συναλλαγματικών παρεμβάσεων και δυο μήνες νωρίτερα από τον προγραμματισμένο χρόνο, να περάσει στην πολιτική της κυμαινόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος. Το αποτέλεσμα ήταν η ισοτιμία του ρουβλίου να μειωθεί κατά περίπου 60% σε σχέση με το δολάριο και το ευρώ, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση του πληθωρισμού και σημαντική μείωση του εισοδήματος του πληθυσμού.
Ο νόμος για τις offshore
Η Κάτω Βουλή του ρωσικού Κοινοβουλίου (Κρατική Δούμα) ενέκρινε το Νοέμβριο του 2014 νομοσχέδιο για την απαλλαγή της επιχειρηματικής δραστηριότητας από τις offshore εταιρίες. Πλέον οι ρώσοι μέτοχοι θα πρέπει να πληρώνουν φόρους επί των αδιανέμητων κερδών των ξένων εταιριών που κατέχουν, κατά πρώτο λόγο των καταχωρημένων ως offshore είτε υπό οποιαδήποτε άλλη ξένη δικαιοδοσία. Αργότερα, σε ομιλίες του και στα δυο Σώματα του Κοινοβουλίου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποσχέθηκε πλήρη αμνηστία για τα κεφάλαια που επιστρέφουν στη Ρωσία.
Διακοπή του South Stream
Το Δεκέμβριο του 2014 η Ρωσία ανέστειλε το πρόγραμμα κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, μεταφορικής ικανότητας 63 δις. κυβ. μέτρων φυσικού αερίου το χρόνο. Το σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία υποθαλάσσιου αγωγού στη Μαύρη θάλασσα από τη Ρωσία στη Βουλγαρία, και στη συνέχεια προς άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Όπως εξήγησε ο πρόεδρος της Ρωσίας, αιτία της διακοπής του προγράμματος αποτέλεσε η στάση της Βουλγαρίας, η οποία αρνήθηκε να δώσει την οριστική έγκριση για την υλοποίησή του. Τα τελευταία τρία χρόνια η Gazprom επένδυσε στο πρόγραμμα 4,66 δις. δολ. Αργότερα, έγινε γνωστή η πρόθεση αλλαγής της κατεύθυνσης του αγωγού φ.α., με κομβική θέση να αποκτά αντί της Βουλγαρίας η Τουρκία.
