 |
| © AP Photo / Γιώργος Καραχάλης |
Η Υπογραφή συμφωνίας για τη δημιουργία του αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου. Ιανουάριος 2020
Ας
ξεκινήσουμε με το γεγονός ότι ο EastMed είναι ένα πολύ νέο έργο και, από
τεχνική άποψη, εντελώς ωμό. Η αρχική συμφωνία μεταξύ των χωρών του λεγόμενου
ενεργειακού τριγώνου - Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ - υπεγράφη τον Μάρτιο του
2019. Για να κατανοήσουμε ποιων τα συμφέροντα επηρεάζονται εδώ, προσθέτουμε ότι
η υπογραφή πραγματοποιήθηκε υπό τον προσωπικό έλεγχο του Υπουργού Εξωτερικών
των Ηνωμένων Πολιτειών Mike Pompeo.
Θέλοντας
να ευχαριστήσει την Ουάσινγκτον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχοντας δείξει θαύματα
των περιαστασιακών της θαυμάτων, απονέμει στην EastMed το καθεστώς «έργου
κοινού ενδιαφέροντος». Αυτό σημαίνει ότι ο αγωγός δεν θα υπόκειται στις
απαιτήσεις και τους περιορισμούς του τρίτου ενεργειακού πακέτου, τους ίδιους με
τους οποίους η ρωσική Gazprom αντιμετωπίζει τόσα πολλά προβλήματα. Αυτή είναι η
ψηφοφορία.
Για
την επιτάχυνση του έργου, διατέθηκαν 39 εκατομμύρια δολάρια από τον ευρωπαϊκό
προϋπολογισμό για την ολοκλήρωση τεχνικών μελετών. Κοιτώντας μπροστά, ας πούμε
ότι αυτό δεν ήταν αρκετό.
Δεν
είναι όλα απλά και από τεχνικής πλευράς.
Ο
αγωγός φυσικού αερίου με μήκος σχεδόν δύο χιλιάδες χιλιόμετρα, με χωρητικότητα
δέκα δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων και (προκαταρκτικό) κόστος επτά δισεκατομμυρίων
δολαρίων σχεδιάζεται να κατασκευαστεί σε επτά χρόνια. Ταυτόχρονα, η κύρια
διαφορά του από το ίδιο "Nord Stream" είναι ότι στο τμήμα μεταξύ
Κύπρου και Κρήτης, τα βάθη φτάνουν τα τρία χιλιάδες μέτρα. Το ζήτημα
περιπλέκεται περαιτέρω από το γεγονός ότι το ανάγλυφο του πυθμένα της Μεσογείου
είναι πολύ περίπλοκο και η περιοχή θεωρείται σεισμικά ενεργή. Θεωρητικά, οι
σύγχρονες τεχνολογίες καθιστούν δυνατή την τοποθέτηση ενός αγωγού σε τέτοιες
συνθήκες, αλλά στην πράξη τίποτα τέτοιο δεν έχει ακόμη κατασκευαστεί.
Όμως,
όλες οι τεχνικές πτυχές ωριμάζουν στο πλαίσιο μιας περίπλοκης σύγχυσης
πολιτικών και άλλων αντιφάσεων μεταξύ των χωρών μέσω των υδάτων των οποίων θα
τοποθετηθεί ο σωλήνας.
Πρώτον,
δεν είναι όλα ομαλά με το κοίτασμα Leviathan. Εκτός από το Ισραήλ, η Αίγυπτος,
ο Λίβανος και Συρία, απαιτούν επίσης μερίδιο από τα τριάμισι τρισεκατομμύρια
κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η μαχητική Δαμασκός δεν έχει χρόνο για διενέξεις,
αλλά ο Λίβανος αμφισβητεί την κυριότητα ενός μέρους της υφαλοκριπίδας εδώ και
δέκα χρόνια. Σήμερα, το Κάιρο καλύπτει πλήρως τις εγχώριες ανάγκες φυσικού
αερίου και σχηματίζει έναν κόμβο καυσίμων, από τον οποίο πρόκειται να
εμπορεύεται LNG της δικής του παραγωγής στο εγγύς μέλλον.
Δεύτερον,
είχε αρχικά προγραμματιστεί ότι το East Med να εκτείνεται από το πεδίο φυσικού
αερίου Leviathan μέσω της Κύπρου και της Κρήτης στην Ελλάδα, όπου προορίζεται
να δημιουργήσει έναν κόμβο από τον οποίο το μπλε καύσιμο θα πρέπει να πηγαίνει
στην Ιταλία και τη Βουλγαρία. Είναι αξιοσημείωτο, αλλά για ενάμιση χρόνο από
την ανάπτυξη του έργου, η Ιταλία δεν παρευρέθηκε σε καμία συνάντηση των
συμμετεχόντων στο έργο. Επιπλέον, πριν από ένα χρόνο, ο Ιταλός πρωθυπουργός
Giuseppe Conte δήλωσε κατηγορηματικά ότι η χώρα του δεν υποστηρίζει ούτε το
έργο στο σύνολό του, ούτε την κατασκευή διασύνδεσης Poseidon 200 χιλιομέτρων,
μέσω του οποίου το φυσικό αέριο από την Ελλάδα πρέπει να μεταβεί στην Ιταλία.
Το
Μιλάνο θεωρεί την κατασκευή του αγωγού Trans-Adriatic Gas Pipe (TAP) και την
αγορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν υπό διαμετακόμιση μέσω της ίδιας
Ελλάδας και Αλβανίας πιο ελπιδοφόρα.
Η
κατασκευή διασυνδέσεων στην Ιταλία (Poseidon) και τη Βουλγαρία (IGB) ανατίθεται
στην IGI Poseidon, η οποία ανήκει εξίσου στην ιταλική Edison SpA και Ελληνική
ΔΕΠΑ Α.Ε. Σε σχέση με τον ιταλικό ιστότοπο, τα τελευταία νέα χρονολογούνται από
τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, όταν η IGI ανακοίνωσε την ετοιμότητά της να
πραγματοποιήσει μηχανικές έρευνες, ωστόσο, απαιτεί επιπλέον 70 εκατομμύρια ευρώ
για αυτό. Τα χρήματα δεν έχουν ακόμη διατεθεί, και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν
εργασίες.
Και,
φυσικά, η Τουρκία στέκεται σαν ένα σκοτεινό βουνό στο δρόμο προς την υλοποίηση
του EastMed, της οποίας οι σχέσεις με τους περισσότερους συμμετέχοντες στο
έργο, για να το θέσω ελαφρώς, απέχει πολύ από τις ιδανικές.
Για
παράδειγμα, όχι μακριά από την ακτή της Κύπρου βρίσκεται το πεδίο της
Αφροδίτης, από όπου σχεδιάζεται επίσης να παραλάβει φυσικό αέριο για μεταπώληση
στην Ευρώπη. Τον Μάρτιο του 2018, ένα σκάφος αναγνώρισης της ιταλικής εταιρείας
Eni πραγματοποίησε έρευνες εκεί, αλλά αναγκάστηκε να τις περιορίσει μετά την
άφιξη ενός αποσπάσματος Τουρκικών πολεμικών πλοίων, τα οποία ζήτησαν σε
τελεσίγραφο να εγκαταλείψει η ENI την περιοχή έρευνας.
Δεν
είναι επίσης σαφές τι θα γίνει με την Κύπρο. Μέρος του αγωγού φυσικού αερίου
προγραμματίζεται να επεκταθεί στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα του νησιού και η
Άγκυρα βασίζεται στις αντίστοιχες πληρωμές διέλευσης, με τις οποίες διαφωνούν
έντονα οι Κύπριοι.
Και
ένα ακόμη πράγμα: δεν ήταν τυχαίο που αναφέραμε το Αμερικανικό ενδιαφέρον για
αυτό το έργο. Εκτός από το γεγονός ότι οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων
Πολιτειών είναι πολύ παγωμένες, η εξωτερική πολιτική της Ουάσιγκτον προκαλεί
άμεση οικονομική ζημιά στην Άγκυρα: στις 21 Ιουλίου, η Βουλή των Αντιπροσώπων
των ΗΠΑ ενέκρινε ομόφωνα ένα νέο πακέτο κυρώσεων κατά των ρωσικών αγωγών Nord
Stream 2 και Turkish Stream. Οι ενέργειες είναι αναμφίβολα εχθρικές, αφού
αμφισβητούν τα σχέδια της Άγκυρας να γίνει ο κύριος κόμβος φυσικού αερίου στη
Νότια και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Εάν κατασκευαστεί η EastMed και ειδικά η
βουλγαρική σύνδεση IGB, η γραμμή διέλευσης του τούρκικου ρεύματος μέσω του
Luleburgaz θα χάσει την πρακτική της σημασία και ο προϋπολογισμός θα χάσει
χρήματα.
Και
ένα ακόμη σημείο. Η εξερεύνηση του πεδίου Leviathan το 1999 ξεκίνησε από την
αμερικανική εταιρεία Noble Energy, η οποία κέρδισε επίσης όλες τις δάφνες και
τις προτιμήσεις της ισραηλινής κυβέρνησης μετά την ανακάλυψη τεράστιων
αποθεμάτων υδρογονανθράκων. Το Τελ Αβίβ επένδυσε 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε
ένα έργο εσωτερικής ενέργειας που βασίζεται μόνο σε υπεράκτιο αέριο και η Noble
Energy έλαβε προνομιακά δικαιώματα για συμμετοχή σε όλες τις σχετικές
εξερευνήσεις.
Όλα
άλλαξαν ακριβώς τη στιγμή που το Ισραήλ αποφάσισε να εισέλθει στη διεθνή αγορά.
Η μικρή Noble αγοράστηκε αμέσως από τον αμερικανικό γίγαντα πετρελαίου Chevron.
Η συμφωνία κόστισε 5 δισεκατομμύρια δολάρια και θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος
του έτους.
Δεν
υπάρχει αμφιβολία ότι η Άγκυρα κατανοεί απόλυτα από πού προέρχεται η απειλή για
τα οικονομικά και γεωπολιτικά της συμφέροντα, και ως εκ τούτου δεν αξίζει να
υπολογίσουμε σε μια βελτίωση στις αμερικανικές-τουρκικές σχέσεις. Ούτε πρέπει
να περιμένουμε μια γρήγορη έγκριση της κατασκευής του εν λόγω EastMed. Ο
ισραηλινός αγωγός είναι ικανός να καταστρέψει τις καλά χτισμένες αλυσίδες
εφοδιασμού και τα εξαγωγικά κέρδη, και αυτό σε καμία περίπτωση δεν βοηθά στην
επίλυση πλήθους προβλημάτων μεταξύ των χωρών της περιοχής.
Ωστόσο,
ακόμη και αν το έργο EastMed ξεκινήσει, θα υπάρξουν τουλάχιστον επτά ακόμη
χρόνια πριν από την ολοκλήρωσή του, και οι τοποθετητές σωληνώσεων της Gazprom
θα αρχίσουν να εργάζονται στις 3 Αυγούστου για να επεκτείνουν τα υπόλοιπα 160
χιλιόμετρα του αγωγού στη Γερμανία, μετά το οποίο η Ρωσία θα έχει ακριβώς δύο
γραμμές στην Βαλτική να προμηθεύουν 110 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού
αερίου. 11 φορές περισσότερα από όσα μπορεί να προσφέρει το ισραηλινο-ελληνικό
δίδυμο ακόμη και θεωρητικά.
