Οι ρωσικές
προμήθειες φυσικού αερίου μέσω του Turkish Stream μειώνονται
Στρατηγικό Ίδρυμα Πολιτισμού
Andrey
Areshev
Στις 4 Ιουνίου, επισκέφθηκε για άλλη μια φορά την Άγκυρα ο επικεφαλής της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (PNC), με έδρα την Τρίπολη, την πρωτεύουσα της ονομαστικά ενωμένης Λιβύης, Faez Sarraj. Ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων με τον Τούρκο Πρόεδρο Rezhep Erdogan, κηρύχθηκε η συνέχιση της αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών έρευνας και γεώτρησης. "Η Τουρκία θα στηρίξει την κυβέρνηση του Faez Sarraj και θα συνεχίσει να αγωνίζεται σε όλους τους διεθνείς χώρους για μια δίκαιη και νόμιμη λύση", δήλωσε ο Τούρκος ηγέτης, απαντώντας σε αυτό που ο επισκέπτης από τις ακτές της Τριπολιτάνιας επιθυμούσε να δει Τουρκικές επιχειρήσεις στα εδάφη που ελέγχονται από την κυβέρνησή του, οι οποίες θα βοηθήσουν "στην αποκατάσταση της χώρας.
Η
συνάντηση του Σαράτζ και του Ερντογάν στο Λευκό Παλάτι του Τούρκου Προέδρου.
Αυτή η
ανταλλαγή ευγένειας έλαβε χώρα με φόντο την επιτυχία των ενόπλων ομάδων PNC που αντιτίθενται στον Λιβυκό Εθνικό
Στρατό (LNA) του Στρατάρχη Khalifa Haftar, με την υποστήριξη αρκετών Αραβικών
χωρών. Η επίθεση στην πόλη-λιμάνι της Σύρτης φαίνεται να έχει αποτύχει μέχρι στιγμής και οι
μάχες θα συνεχιστούν. Η κατάπαυση του πυρός που προτάθηκε από το Κάιρο και υποστηρίχθηκε
από τον Haftar (από τις 8 Ιουνίου) και η αποχώρηση όλων των ξένων μισθοφόρων από τη
Λιβύη κρέμονται στον αέρα - πιθανότατα, ο Τούρκος ηγέτης αισθάνεται ήδη νικητής
στη Λιβύη και θα προσπαθήσει να υπαγορεύσει τις συνθήκες. Την παραμονή υπήρχαν
πληροφορίες σχετικά με τη μεταφορά Αιγυπτιακών στρατιωτικών μονάδων με βαριά τεθωρακισμένα
οχήματα στα σύνορα της Λιβύης.
Ο έλεγχος των εδαφών στη Λιβύη στις 7 Ιουνίου.
Η επιτυχία
του PNC, η οποία επιτεύχθηκε χάρη στην άμεση στρατιωτική βοήθεια από την Τουρκία
(το συμμαχικό Qatar υποτίθεται ότι θα επιλύει τα οικονομικά ζητήματα), θα ενταθεί τους
επόμενους μήνες με την γεωλογική
εξερεύνηση των αμφισβητούμενων περιοχών της Μεσογειακής υφαλοκρηπίδας. Σκόπιμα,
χωρίς να αποφεύγει τη χρήση ένοπλης δύναμης, η Άγκυρα προωθεί τις συμφωνίες που
υπέγραψαν ο Erdogan και ο Sarraj τον Νοέμβριο του 2019. Εκτός από τη
στρατιωτική σύμβαση, η οποία άνοιξε το δρόμο για ευρεία υποστήριξη του PNC με όπλα και ανθρώπινο δυναμικό,
επιτρέποντάς του να απωθήσει τους
σχηματισμούς του LNA από την Τρίπολη και
να σχηματίσει μια ζώνη συνεχούς ελέγχου από την πρωτεύουσα στα σύνορα με την
Τυνησία, υπεγράφη στην Άγκυρα το λεγόμενο Μνημόνιο Συνεννόησης για την
οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Θαλάσσια
οριοθέτηση στο πλαίσιο της συμφωνίας Τουρκίας-Τρίπολης. Πληροφοριακά γραφήματα:
cnnturk.com.
Βάσει αυτού
του εγγράφου, η Τουρκία ενδέχεται να ξεκινήσει εξερεύνηση πετρελαίου εδώ εντός
τριών έως τεσσάρων μηνών, δήλωσε ο Υπουργός Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ στα τέλη
Μαΐου. Τα σχέδια βρίσκονται σε εξέλιξη για τη δημιουργία αποκλειστικής
οικονομικής ζώνης για την Τουρκία από τη νότια ακτή μέχρι τη βορειοανατολική
ακτή της Λιβύης. Τα εξειδικευμένα πλοία κατασκευάζονται για την ανάπτυξή τους
(το γεωτρύπανο Kanuni, που κατασκευάστηκε στη Νότια Κορέα το 2012, θα μεταβεί στη
Μεσόγειο Αργότερα αυτό το έτος), ενώ ο «αυτοανακηρυχθείς» εθνικός θαλάσσιος
χώρος προστατεύεται από το αναπτυσσόμενο ναυτικό, οι ασκήσεις του οποίου είναι
εκτεταμένες, καλύπτοντας τη Μεσόγειο, το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα.
Η ιδεολογική
βάση για την επέκταση των πόρων είναι το δόγμα Mavi Vatan ("Γαλάζια Πατρίδα"),
ένας από τους συντάκτες του οποίου, πρόσφατα συνταξιούχος Αρχηγός του Επιτελείου του
Τουρκικού Ναυτικού Jihat Yayji, εφιστά την προσοχή στη βασική σημασία της
Ανατολικής Μεσογείου. Μέσω αυτού, «παρέχεται η πρόσβαση και ελέγχονται οι οδοί
του ενεργειακού εφοδιασμού προς τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Κεντρική
Ασία προς την Ευρώπη. Είναι μια πολύ σημαντική περιοχή θαλάσσιων μεταφορών και
ένα σταυροδρόμι που, ως μέρος ολόκληρης της Μεσογείου, καλύπτει περίπου το ένα
τρίτο (του συνόλου) του παγκόσμιου εμπορίου». Εξαιρουμένων των κολοσσιαίων
αποθεμάτων μαύρου χρυσού στη Λιβύη, η "λεκάνη του Λεβάντε" ενδέχεται
να περιέχει αρκετά τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και πάνω από 1,5
δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου.
Εξώφυλλο ενός από τα βιβλία του Jihat Yaji για την Τουρκική γεωπολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το ναυτικό
μνημόνιο που συμφωνήθηκε μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης, το οποίο συνδέει άμεσα
την "Τουρκική" ζώνη με τη "Λιβυκή" ζώνη, έχει προκαλέσει
αρνητική αντίδραση από κράτη που αμφισβητούν αρκετές περιοχές της υφαλοκρηπίδας
και δεν χάνουν την ελπίδα για εναλλακτικούς υποβρυχίους αγωγούς, όπως το
EastMed.
Στις 11
Μαΐου, οι επικεφαλής των Υπουργείων Εξωτερικών της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της
Κύπρου, της Γαλλίας και των ΗΑΕ "... καταδίκασαν τις ενέργειες που
διέπραξε η Τουρκία στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου και των χωρικών
της υδάτων, γεγονός που αποτελεί σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου και της
Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Πρόκειται για την έκτη
προσπάθεια της Τουρκίας να διεξάγει παράνομες έρευνες στις θαλάσσιες περιοχές
της Κύπρου σε λιγότερο από ένα έτος", ανέφερε η διυπουργική δήλωση,
απαιτώντας από την Άγκυρα "να σεβαστεί την κυριαρχία των άλλων Κρατών και
τα κυριαρχικά δικαιώματά τους στις θαλάσσιες περιοχές τους στην Ανατολική
Μεσόγειο Θάλασσα. Καταδικάζοντας έντονα τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας
στη Λιβύη, επανέλαβαν τη νομική ακυρότητα των εγγράφων που υπέγραψε η Τουρκία
με την κυβέρνηση του Sarraj και την αντίφαση τους με το διεθνές δίκαιο. Η
απάντηση ήταν πολυαναμενόμενη - με το επεκτατικό τους ύφος, οι Τούρκοι όχι μόνο
κατηγορούν τους αντιπάλους τους ότι επιδιώκουν μια "συμμαχία του
κακού", αλλά και συμμετέχουν σε δραστηριότητες άσκησης πίεσης, με
αποτέλεσμα οι Eυρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες να έχουν ήδη αρνηθεί να εργαστούν σε
ορισμένες αμφισβητούμενες περιοχές.
Χάρτης του Tουρκικού υπουργείου Εξωτερικών για τις αμφισβητούμενες περιοχές εξερεύνησης υδρογονανθράκων
 |
| Φωτογραφία του nordicmonitor.com |
Ο Τούρκος
υπουργός Ενέργειας F. Donmez.
Και παρόλο που οι αξιωματούχοι της ΕΕ είναι κατά των μονομερών ενεργειών της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν είναι σαφές ότι μπορούν πραγματικά να αντιταχθούν σε αυτές, εκτός από την υποτονική απειλή των "κυρώσεων" (σχετικά με αυτό παρακάτω). Αξίζει να σημειωθεί ότι η δήλωση του F. Donmez ακολούθησε κυριολεκτικά μία ημέρα μετά τη δήλωση του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Josep Borrell στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Hνωμένων Εθνών. Μιλώντας για το ρόλο της ΕΕ στη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, αναφέρθηκε στην επιχείρηση Ειρήνη για την αποτροπή του λαθρεμπορίου πετρελαίου της Λιβύης από πλοία στη Μεσόγειο Θάλασσα σύμφωνα με το ψήφισμα του ΟΗΕ του 2011.
Ωστόσο, ούτε
οι δηλώσεις διπλωματών, ούτε οι μεμονωμένες περιπτώσεις αναχαίτισης
δεξαμενόπλοιων με λαθρεμπόριο πετρελαίου της Λιβύης (που ωφελεί όλους τους
συμμετέχοντες στην αλυσίδα) δεν θα σταματήσουν τα Tουρκικά γεωτρύπανα σε αμφισβητούμενες
περιοχές της μεσογειακής υφαλοκρηπίδας. Στο πλαίσιο της σημαντικής αύξησης των
σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Λευκού Οίκου
(όχι μόνο στο ζήτημα της Λιβύης), οι εμπόλεμες δηλώσεις από την Αθήνα θα πρέπει
να θεωρούνται μόνο ως διπλωματική ρητορική και στοιχείο του θορύβου των
πληροφοριών. Η πιθανότητα δυναμικής αντιμετώπισης της Tουρκικής επέκτασης από τους
Ευρωπαίους είναι σχεδόν μηδενική, και η απάντηση σε υποθετικές κυρώσεις θα
είναι τουλάχιστον ένα ακόμη άνοιγμα των μεταναστευτικών πυλών στην "Γηραιά
Ευρώπη". Έχοντας αποκτήσει τον έλεγχο των λιβυκών ακτών, η Τουρκία θα
ελέγξει τη ροή "προσφύγων" τόσο από ανατολικές όσο και από νότιες
κατευθύνσεις. Το ίδιο ισχύει και για τις οδούς παροχής ενέργειας: αμφισβητώντας
(για να ευχαριστήσουν την Ουάσινγκτον) την αλληλεπίδραση που τους ενδιαφέρει με
τη Μόσχα, οι Ευρωπαίοι στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε ένα δρόμο εξάρτησης
από τους δύστροπους εταίρους της Μέσης
Ανατολής.
Είναι
αδύνατο να μην παρατηρήσουμε ότι η ενεργειακή αυτάρκεια της Τουρκίας δεν θα
έχει την καλύτερη επίδραση στην πληρότητα των Ρωσικών ροών εξαγωγής φυσικού
αερίου προς τη χώρα αυτή. Τον Μάιο, ο αγωγός Blue Stream, ο οποίος τέθηκε σε
λειτουργία το 2007, ήταν σε κατάσταση αναμονής. Η παραγωγική του ικανότητα θα ήταν επαρκής για να καλύψει τις
μειωμένες εξαγωγές της Gazprom στην Τουρκία. Η πτώση της ζήτησης οδήγησε σε
μείωση των προμηθειών κατά 16,5% το 1ο τρίμηνο του 2020 σε σύγκριση με τον ίδιο
δείκτη του προηγούμενου έτους (σε 3,72 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα). Σύμφωνα με
τα υλικά της Τουρκικής ρυθμιστικής αρχής ενέργειας EPDK, τον Μάρτιο του 2020, η
Ρωσία έπεσε στην πέμπτη θέση στον κατάλογο των μεγαλύτερων προμηθευτών φυσικού
αερίου στην Τουρκία (από την πρώτη θέση που ήταν ένα χρόνο νωρίτερα), πηγαίνοντας πίσω από το Αζερμπαϊτζάν (23,5%), το Ιράν (14,2%), καθώς
και τους εξαγωγείς ΥΦΑ από το Κατάρ (20%) και την Αλγερία (13,7%). Το Ρωσικό
μερίδιο στην Τουρκική αγορά φυσικού αερίου (9,9%) είναι τώρα συγκρίσιμο με
εκείνη των ΗΠΑ (9,4%). Εάν ο ίδιος ο Τουρκικός σωλήνας είναι σχεδόν ελεύθερος,
η βαλκανική κατεύθυνση του "Turkish Stream" εμπλέκεται κατά το ένα
τρίτο: την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2020 δαπανήθηκαν 2,13 δισεκατομμύρια κυβικά
μέτρα έναντι 6,56 δισεκατομμυρίων της δυναμικότητας
του. Μέχρι στιγμής, το φυσικό αέριο έχει παρασχεθεί σε Βουλγαρία, Ελλάδα και Βόρεια
Μακεδονία, ενώ οι προμήθειες σε Σερβία, Ουγγαρία και Αυστρία έχουν επιβραδυνθεί
λόγω της μη ετοιμότητας της διασύνδεσης στη Βουλγαρία, η οποία κατασκευάζεται
αργά από τον γενικό ανάδοχο από τη
Σαουδική Αραβία.
Φαίνεται ότι
η περαιτέρω στασιμότητα των Ρωσοτουρκικών ενεργειακών δεσμών μπορεί να έχει
αρνητικό αντίκτυπο στη στρατιωτική και πολιτική αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο
χωρών, η οποία είναι ήδη εξαιρετικά ασταθής και αναξιόπιστη. Μετά από κάποια
νηνεμία, που προφανώς προκλήθηκε από τη μετάβαση στη Λιβύη (οι Τούρκοι
μετακίνησαν αρκετές χιλιάδες μαχητές από τη Συρία εκεί), η Τουρκία άρχισε και
πάλι να μιλά για το πρόβλημα του Idlib, το οποίο είναι κορεσμένο με
"σημεία παρατήρησης". Παρά τις συμφωνίες του Μαρτίου και τις
συνεχιζόμενες κοινές περιπολίες κατά μήκος μιας περιορισμένης διαδρομής κατά
μήκος του αυτοκινητοδρόμου Μ4, τα κινητά αντιαεροπορικά συστήματα Atilgan, τα
οποία μπορούν να δημιουργήσουν απειλές για τη Συριακή και τη Ρωσική αεροπορία,
μεταφέρονται στη "ζώνη αποκλιμάκωσης".
Σύμφωνα με
Τούρκους παρατηρητές, κατά τη διάρκεια συνομιλιών με τον Ρώσο Πρόεδρο για το Idlib, ο Τούρκος ηγέτης "έχασε το πρόσωπό του",
γεγονός που υποδηλώνει τη διάθεσή του για εκδίκηση. Από αυτή την άποψη, δεν
μπορεί παρά να δώσουμε προσοχή στην
ενοχλητική έμφαση των Τούρκων πολιτικών και των μέσων ενημέρωσης σχετικά με την
υποστήριξη της Μόσχας για το "πραξικόπημα"
και τον "λεγεωνάριο" Hafta, τα οποία , για να το θέσω ήπια, διαστρεβλώνουν σοβαρά την πραγματικότητα. Επιπλέον, τα
αεροσκάφη KC-135R Stratotanker της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας ανεφοδιάζουν αμερικανικά στρατηγικά βομβαρδιστικά B-1B
Lancer σε άμεση γειτνίαση με τις ρωσικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Δεν είναι
όλα ξεκάθαρα με τη λειτουργία των συστημάτων S-400 που πούλησε η Ρωσία στην
Τουρκία. Υπάρχουν κι άλλα προβλήματα.
Αντιμετωπίζοντας
σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, η Άγκυρα δεν ντρέπεται να χρησιμοποιήσει ανοιχτά
όχι μόνο "ήπια" αλλά και σκληρή δύναμη, αλλάζοντας δραματικά την
κατάσταση στην περιοχή, η οποία θεωρείται αναπόσπαστο πεδίο επιρροής των
κληρονόμων του "Λαμπρού Λιμένα". Η προβολή της εξουσίας στα πρώην
οθωμανικά υπάρχοντα, καθοδηγούμενη από οικονομικά συμφέροντα, αποτελεί σοβαρή
πρόκληση για τους Μεσογειακούς γείτονες της Τουρκίας καθώς και για τη ρωσική
πολιτική στη Μέση Ανατολή.
Φωτογραφία
τίτλου: uwidata.com
