Κατά
την καταστροφή των διατλαντικών
δεσμών...
Στρατηγικο Ίδρυμα Πολιτισμού
Λεονίντ
Σαβίν
Οι
ανταγωνιστικές πολιτικές ομάδες στις
ΗΠΑ έχουν πολλά να ανησυχούν. Οι
φιλελεύθεροι της παγκοσμιοποίησης
ανησυχούν για τον "απομονωτισμό"
του Donald Trump. Οι νεοσυντηρητικοί
θυμούνται νοσταλγικά την εποχή του
George W. Bush και την παρέμβαση στη Μέση
Ανατολή. Υπάρχουν προειδοποιήσεις για
την ανάπτυξη της δύναμης της Ρωσίας και
της Κίνας, για την επερχόμενη αναρχία
στις διεθνείς σχέσεις, για την αναδυόμενη
πολυπολικότητα που αντικαθιστά τη
"μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη"...
Ίσως πιο σοβαρές είναι οι ανησυχίες των
Aμερικανών πολιτικών
σχετικά με τη μείωση του επιπέδου
διατλαντικής συνεργασίας με έναν σχετικά
πιο ανεξάρτητο ρόλο της Ευρωπαϊκής
Ένωσης στη λήψη αποφάσεων. Αρκεί να
θυμηθούμε τις δηλώσεις της Προέδρου
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen,
στο Ειρηνευτικό Φόρουμ του Παρισιού
στις 12 Νοεμβρίου, σχετικά με την ανάγκη
δημιουργίας μιας "γεωπολιτικής
επιτροπής" και τη δήλωση του Γάλλου
Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν για τον
"θάνατο του εγκεφάλου του ΝΑΤΟ".
Αυτά δεν είναι μόνο λόγια. Δεν είναι το
πρώτο έτος που η ιδέα της στρατηγικής
αυτονομίας βρίσκεται στο Παρίσι και το
Βερολίνο.
Ο
Steward Patrick του Συμβουλίου Εξωτερικών
Σχέσεων έγραψε σε ένα πρόσφατο άρθρο
ότι "η στρατηγική αυτονομία είναι
σαφώς ελκυστική για τους Ευρωπαίους σε
μια εποχή που καταστρέφονται οι
διατλαντικοί δεσμοί και ο ανταγωνισμός
μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων αυξάνεται.
Ο Patrick αναφέρεται στον Stephen Blockmanz του
Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής,
ο οποίος υποστηρίζει ότι "η Ευρωπαϊκή
Επιτροπή κάνει βήμα προς βήμα, τεχνικά
και πρακτικά βήματα για την προώθηση
της ολοκλήρωσης με απώτερο στόχο τη
δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής
Ένωσης.
Τι
έπεται μετά από αυτό;
Τα
πρόσφατα ιδρυτικά έγγραφα της ΕΕ, όπως
η Παγκόσμια Στρατηγική της ΕΕ για το
2016, το 2017, το 2018 και το 2019, αναφέρονται
στην έννοια της "στρατηγικής
αυτονομίας", η οποία αντιμετωπίζει
θεμελιώδη ζητήματα της ευρωπαϊκής
εξωτερικής πολιτικής.
Το
2017, η ΕΕ ίδρυσε το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Άμυνας (EDF), τη Μόνιμη Διαρθρωμένη
Συνεργασία (PESCO) και τη Συντονισμένη
Ετήσια Αναθεώρηση για την Άμυνα (CARD).
Πιστεύεται ότι "η λογική της στρατηγικής
αυτονομίας έχει εκτεταμένες συνέπειες
για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις σχέσεις
της με τον κόσμο.
Μια
ειδική έκθεση για τη σχέση μεταξύ των
στρατιωτικών δυνατοτήτων της ΕΕ και
της στρατηγικής αυτονομίας αναφέρει
ότι "η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ
μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν οι ένοπλες
δυνάμεις παρέχουν μια σταθερή βάση για
πολιτική, διπλωματική και οικονομική
δράση και, εάν είναι απαραίτητο,
αναπτυχθούν για την υποστήριξη αυτής
της δράσης... " Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής
στρατιωτικής δύναμης είναι το κλειδί
για τη στρατηγική αυτονομία.
Σε
αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζουμε τη
γαλλογερμανική σύνοδο κορυφής του 1998
στο St. Malo, όπου συμφωνήθηκε ότι η Ευρωπαϊκή
Ένωση "θα πρέπει να έχει την ικανότητα
να δρα αυτόνομα, βασιζόμενη στις ένοπλες
δυνάμεις και τα μέσα για να τις
χρησιμοποιήσει, ή να είναι έτοιμη να
τις χρησιμοποιήσει για την αντιμετώπιση
διεθνών κρίσεων.
Από
κοινού, επισημαίνει τη σταδιακή ωρίμανση
στην Ευρώπη της ιδέας ότι η Ευρωπαϊκή
Ένωση δεν πρέπει να καθοδηγείται από
τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μπορεί και
πρέπει να ενεργεί ως άλλη "Δυτική"
δύναμη ως σχετικά ανεξάρτητη δύναμη.
Μια
ειδική μελέτη για το θέμα αυτό από το
Γερμανικό Ινστιτούτο για την Ασφάλεια
και τις Διεθνείς Υποθέσεις αναφέρει:
"Κατανοούμε τη στρατηγική αυτονομία
ως τη δυνατότητα να θέσουμε τις δικές
μας προτεραιότητες και να λάβουμε τις
δικές μας αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής
και πολιτικής ασφάλειας... Ισχυρή
στρατηγική αυτονομία σημαίνει την
ικανότητα θέσπισης, αλλαγής και εφαρμογής
διεθνών κανόνων, σε αντίθεση με την
υπαγωγή μας σε κανόνες που θεσπίζονται
παρά τη θέλησή μας από άλλους.
Ωστόσο,
η συζήτηση μεταξύ Βερολίνου και
Ουάσινγκτον σχετικά με τον αγωγό αερίου
Nord Stream 2 δίνει στους Γερμανούς πρόσθετη
ώθηση για την εισαγωγή της αρχής της
στρατηγικής αυτονομίας στην πραγματική
πολιτική.
Ο
μετασχηματισμός της ΕΕ και των οργάνων
εξωτερικής πολιτικής της βρίσκεται επί
του παρόντος υπό συζήτηση, αλλά η
απροθυμία της ΕΕ να παραμείνει ένας Αμερικανικός δορυφόρος καθίσταται
ολοένα και πιο εμφανής. Πιθανές γραμμές
αναδιάρθρωσης των σχέσεων εντός του
ΝΑΤΟ, όπου οι εντολές των ΗΠΑ, περιγράφονται
στο πλαίσιο του PESCO και της χρηματοδότησης
των Ευρωπαϊκών αμυντικών δραστηριοτήτων
μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας.
Η
Γαλλία, η οποία, σε αντίθεση με τη
Γερμανία, είναι πυρηνική δύναμη, τείνει
επίσης προς στρατηγική αυτονομία, όχι
μόνο εντός της ΕΕ, αλλά και ως ανεξάρτητη
οντότητα. Έτσι, η Γαλλία ξεκίνησε
ξεχωριστή Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία
Παρέμβασης, η οποία, εκτός από αυτήν,
περιλαμβάνει τη Βρετανία, τη Γερμανία,
τις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο, την Ισπανία,
την Πορτογαλία, τη Δανία, την Εσθονία,
τη Νορβηγία, τη Σουηδία, την Ιταλία και
τη Φινλανδία.
Η
Γενική Διεύθυνση Άμυνας και Διαστημικής
Βιομηχανίας συστάθηκε στο πλαίσιο της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τον Ιούνιο του
2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να
διαθέσει 13 δισ. ευρώ στο Αμυντικό Ταμείο
της ΕΕ για την περίοδο 2021-27 χρόνια. Το
ΝΑΤΟ αναφέρθηκε απλά ως "ένας άλλος
περιφερειακός και διεθνής οργανισμός".
Η
σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ που θα
πραγματοποιηθεί στις 3-4 Δεκεμβρίου στο
Λονδίνο θα δείξει με περισσότερες
λεπτομέρειες αν η φιλοδοξία των πολιτικών
της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης να
αποκτήσουν στρατηγική αυτονομία από
τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα παιχνίδι
φαντασίας και γραφειοκρατίας ή αν είναι
πολιτική πραγματικότητα
