 |
| Ισαάκ Μπρόντσκι (1883-1939): Στάλιν. Φωτογραφία από την ελεύθερη πηγή |
Γνώριζε ο Στάλιν την ημερομηνία επίθεσης της ναζιστικής Γερμανίας στην ΕΣΣΔ; Τι του ανέφεραν σχετικά οι αρχές ασφαλείας; Οι απαντήσεις στα συγκεκριμένα ερωτήματα ενδιαφέρουν τους ερευνητές εδώ και αρκετές δεκαετίες. Πρόσφατα αποχαρακτηρίστηκε νέο υλικό σχετικά με το θέμα αυτό.
Στάλιν είχε ενημερωθεί επανειλημμένα για την κατασκευή οχυρωματικών έργων στα ανατολικά σύνορα της Γερμανίας. Ο υπουργός επί των Εσωτερικών της ΕΣΣΔ, Λαβρέντι Μπέρια, από την 1η Αυγούστου 1940 είχε καταθέσει στοιχεία των μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τα οποία οι Γερμανοί πραγματοποιούσαν στα σύνορα με την ΕΣΣΔ οχυρωματικά έργα εκστρατείας, αλλά και μόνιμου τύπου. Άλλες μυστικές αναφορές, σχετίζονταν άμεσα με τις ετοιμασίες της Γερμανίας για πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση.
Τον Οκτώβριο του 1940, το Γενικό Επιτελείο του Κόκκινου Στρατού πληροφόρησε ότι γερμανικά στρατεύματα μεταβαίνουν στη Φιλανδία. Την ίδια στιγμή, το δίκτυο πρακτόρων ανέφερε, ότι στη Ρουμανία, η Γερμανία και η Ιταλία οργανώνουν ομάδα κρούσης στο αριστερό πλευρό του σοβιετικού μετώπου και για το σκοπό αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη μεταφορά ιταλικών στρατευμάτων. Με την ολοκλήρωσή της και τα δύο πλευρά της ΕΣΣΔ θα βρεθούν υπό έντονη απειλή, αμέσως από το ξεκίνημα των πολεμικών επιχειρήσεων.
Από το Λονδίνο στο Βουκουρέστι
Στις 26 Φεβρουαρίου 1941 ο πρέσβης στη Μεγάλη Βρετανία, Ιβάν Μάισκι, ανέφερε ότι σύμφωνα με πληροφορίες από κύκλους στην Τσεχία, οι Γερμανοί εργάζονται εντατικά για την κατασκευή οχυρώσεων στα γερμανο-σοβιετικά σύνορα.
Το Νοέμβριο του 1940, σε ορισμένες στρατιωτικές μονάδες στα γερμανο-σοβιετικά σύνορα, κυκλοφορούσαν μικρά γερμανο-ρωσικά λεξικά τσέπης, με το ίδιο περιεχόμενο φράσεων που είχαν και τα γερμανο-τσεχικά λεξικά, τα οποία είχαν διανεμηθεί παραμονές της κατάληψης της Τσεχοσλοβακίας.
Στις 16 Απριλίου, ο επιτετραμμένος της ΕΣΣΔ στη Ρουμανία, Ανατόλι Λαβρέντιεφ, πληροφόρησε τον Στάλιν ότι ο σύμβουλος της γαλλικής διπλωματικής αποστολής, Σπιτσμίλερ, σε συζήτηση με τον γραμματέα της σοβιετικής πρεσβείας, Μιχάιλοφ, έκανε λόγο για συγκέντρωση γερμανικών στρατευμάτων στη Μολδαβία. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαίωσε ο ακόλουθος Άμυνας της Γαλλίας, Σεβέν, ο οποίος ήταν παρών στη συζήτηση.
Μεγάλες ετοιμασίες για τον πόλεμο οι Γερμανοί πραγματοποιούσαν στη Φιλανδία και Σουηδία. Την άφιξη του σουηδού ακολούθου Άμυνας στο Βουκουρέστι, ο Σεβέν τη συνέδεσε άμεσα με την προετοιμασία πολέμου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του, κλιμάκιο ρουμάνων αξιωματικών που επισκέφθηκε τη Γερμανία ύστερα από πρόσκληση του γερμανικού Γενικού Επιτελείου, διεξήγαγε συνομιλίες για επικείμενο πόλεμο με την ΕΣΣΔ. Βασιζόμενος σε αυτά τα στοιχεία, τα οποία διασταυρώθηκαν και μ’ εκείνα άλλων πηγών, ο Σεβέν υπέθετε ότι ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος.
Η ημερομηνία δεν ήταν γνωστή
Το ότι ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος, το γνώριζαν όλοι. Οι υπηρεσίες κρατικής ασφαλείας έλαβαν πληροφορίες και τις ανέφεραν στον Στάλιν, σχετικά με την έγκριση του σχεδίου «Μπαρμπαρόσα» και τη διαταγή άμεσης προπαρασκευής για πόλεμο. Το πότε όμως αυτό σχέδιο επρόκειτο να υλοποιηθεί, δεν στάθηκε δυνατό να γνωστοποιηθεί.
Οι ημερομηνίες της επίθεσης στην ΕΣΣΔ, τις οποίες ανέφεραν οι Αρχές ασφαλείας, άλλαζαν διαρκώς. Είναι φυσικό, ότι ύστερα από την πέμπτη-έκτη αναφορά με νέα ημερομηνία έναρξης του πολέμου, ο Στάλιν έπαψε να εμπιστεύεται τις πληροφορίες αυτές.
Η πιο αληθοφανής εκδοχή για τον Στάλιν ήταν μάλλον εκείνη, κατά την οποία η Γερμανία θα αρχίσει τον πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση μόνο μετά τη νίκη επί της Αγγλίας. Διαφορετική εξέλιξη των γεγονότων, δεν αναμενόταν.
Το περίμενε αργότερα
Ο Στάλιν θεωρούσε λογικό πως για τη διεξαγωγή πολέμου με την Αγγλία ο Χίτλερ χρειάζεται ψωμί και πετρέλαιο, τα οποία η Γερμανία λάμβανε από την ΕΣΣΔ. Απλούστερο θα ήταν να συνεχίσει να αποκτά αυτά τα υλικά αγαθά σε ειρηνικές συνθήκες και να μην ξεκινήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες ήταν απόλυτα σίγουρο ότι δεν θα κάνουν ευκολότερες τις προμήθειες από τα κατεχόμενα εδάφη. Καθησύχαζε και η εξομάλυνση των σχέσεων με τη σύμμαχο της Γερμανίας, την Ιαπωνία. Στις 13 Απριλίου 1941 οι υπουργοί Εξωτερικών της Ιαπωνίας και ΕΣΣΔ είχαν υπογράψει στη Μόσχα το σύμφωνο ουδετερότητας, διάρκειας πέντε ετών.
Η πολιτική ηγεσία της ΕΣΣΔ, προσπαθούσε να καθυστερήσει όσο γίνεται περισσότερο το ξεκίνημα του επερχόμενου πολέμου. Αυτό οφείλονταν στο γεγονός ότι στα εδάφη του ευρωπαϊκού τμήματος της ΕΣΣΔ, ο Κόκκινος Στρατός δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το πρόγραμμα επανεξοπλισμού του, με πιο σύγχρονα και περισσότερα μέσα. Αργότερα, ο Στάλιν θα πει στον πρωθυπουργό της Βρετανίας Ουίνστον Τσόρτσιλ ότι η ΕΣΣΔ χρειαζόταν γι’ αυτό ακόμη έξι μήνες ειρήνης.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Rodina», αρ. 6, 2015, www.rg.ru
