Πιότρ Λιχομάνοφ, Rossiyskaya Gazeta
Μπορεί η Υπερδνειστερία να αποτελέσει το «κρατικό μοντέλο» για τις περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας που εναντιώνονται στην εξουσία του Κιέβου; Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα μιας τέτοιας προοπτικής στο στάτους κβο του Ντονμπάς;
Το Τιράσπολ στην Υπερδνειστερία θυμίζει αρκετά τις πόλεις του Ντονμπάς, όπως αυτές ήταν πριν από την «αντιτρομοκρατική επιχείρηση» που κάνει το Κίεβο στην περιοχή. Εδώ τα πανομοιότυπα σοβιετικά συγκροτήματα πολυκατοικιών με τα σημάδια του χρόνου αποτυπωμένα στο τσιμέντο των προκατασκευασμένων σπιτιών, αναμιγνύονται όμορφα στην αστική παλέτα με τα προπολεμικά κτήρια - αρχιτεκτονικά κοσμήματα στο κέντρο της πόλης, τις παραδοσιακές μονοκατοικίες του ιδιωτικού τομέα και τις βιομηχανικές ζώνες.
Και στα σούπερ μάρκετ της Υπερδνειστερίας, όπως ήταν κάποτε στις υπεραγορές του Ντονμπάς, η συντριπτική πλειονότητα των προϊόντων στα ράφια των καταστημάτων είναι ουκρανικής παραγωγής.
Και στα σούπερ μάρκετ της Υπερδνειστερίας, όπως ήταν κάποτε στις υπεραγορές του Ντονμπάς, η συντριπτική πλειονότητα των προϊόντων στα ράφια των καταστημάτων είναι ουκρανικής παραγωγής.
Υπερδνειστερία και Ντονμπάς δεν μοιάζουν μόνο εξωτερικά. Και στη Μολδαβία, στην τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα, όλα ξεκίνησαν με μια παρόμοια «έκρηξη» εθνικής συνείδησης, με συλλαλητήρια δυσαρεστημένων αγροτών στις πόλεις και με βαρύγδουπες εξαγγελίες για πολιτικό προσανατολισμό προς τη Δύση. Και το πιο σημαντικό, όλα άρχισαν με το νομοσχέδιο περί κρατικής γλώσσας: Με την καθιέρωση της μολδαβικής ως της μοναδικής επίσημης γλώσσας για όλους.
Παράθυρο στο μέλλον
Τι συνέβη στη συνέχεια; Τα γνωστά τραγικά γεγονότα (σ.σ. διακήρυξη στις αρχές της δεκαετίας του 1990 της -μη αναγνωρισμένης- Μολδαβικής Δημοκρατίας της Υπερδνειστερίας - ΜΔΥ). Αυτή την «παγωμένη διαμάχη» μας θυμίζει το Τεθωρακισμένο Όχημα Μάχης (ΤΟΜΑ) με την ερυθρο-πράσινη σημαία που στέκεται σαν μνημείο στην πόλη Μπεντέρ (Μπεντέρι). Εδώ, καλύτερα από οπουδήποτε αλλού, μπορείτε να δείτε πως μπορεί να διαμορφωθεί το μέλλον του Ντονμπάς.
Όπως λέει ο Ιλιά Μίλμαν, κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Κρατικού Πανεπιστημίου της Υπερδνειστερίας, «… και εμείς, έτσι είχαμε σκεφτεί αρχικά: «Αναφωνούσαμε Ζήτω! Σκεφτόμασταν, έχουμε σχεδόν το μισό της βιομηχανικής υποδομής της Μολδαβίας. Θα ζήσουμε καλά!» Στη συνέχεια, όμως, συνειδητοποιήσαμε ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά. Και τώρα δεν είναι εύκολα, υπάρχουν πολλά προβλήματα, το καταλαβαίνετε. Ωστόσο, ζούμε, παρ’ όλες τις προσπάθειες για το αντίθετο της Μολδαβίας, της ΕΕ και της Ουκρανίας. Μερικές φορές, και της Ρωσίας. Για παράδειγμα, δείτε το εμπάργκο στα μολδαβικά τρόφιμα και το κρασί. Αυτή η κίνηση σημαίνει ξεκάθαρα εμπάργκο και για τα δικά μας γεωργικά προϊόντα και το κρασί μας».
Ο διακεκριμένος νομικός, που έχει διατελέσει βουλευτής στο Κοινοβούλιο της ΜΔΥ και επικεφαλής του Δικαστηρίου Διαιτησίας της Δημοκρατίας, είχε από την αρχή βρεθεί μαζί με δεκάδες άλλους πολίτες στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την ανεξαρτησία της Υπερδνειστερίας.
Ντε φάκτο ανεξαρτησία και διεθνής απομόνωση
Ας μιλήσουμε όμως για το Ντονμπάς. «Θα πρέπει να αποφεύγουν την επαναστατική φρασεολογία, τα συνθήματα και βέβαια να «κερδοσκοπούν» πάνω στην έννοια «νεαρή Δημοκρατία». «Θυμάμαι, τι ακριβώς σημαίνει επαναστατική κατάσταση. Είναι ακριβώς η στιγμή που γίνονται τα περισσότερα λάθη. Αλλά το δικαίωμα στο λάθος είναι μια πολυτέλεια σε ένα σταθερό περιβάλλον. Πιο σωστά, το λάθος σε συνθήκες σταθερότητας, δεν κοστίζει τόσο ακριβά…». Αλλά τι ακριβώς περιμένει το Ντονμπάς, αν δηλαδή ακολουθήσει την ίδια πορεία ανεξαρτησίας, στην προκειμένη από το Κίεβο, μπορούμε από τώρα να το πούμε: Θα οδηγηθεί στην μη αναγνώριση της ανεξαρτησίας από τη διεθνή κοινότητα και, ως εκ τούτου, στην αδυναμία του να ασκήσει ανεξάρτητη οικονομική πολιτική με το εξωτερικό.
Διαβάστε επίσης:
Η έλλειψη διεθνούς αναγνώρισης του Ντονμπάς ως ανεξάρτητης κρατικής οντότητας, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Οπως, για παράδειγμα, η περιορισμένη κυκλοφορία τραπεζικών καρτών, που υπάρχουν μεν, αλλά εκδίδονται από δύο ή τρεις τοπικές Τράπεζες, με τις οποίες μπορεί να κάνει κανείς ανάληψη χρημάτων μόνο στην Υπερδνειστερία. Ζώντας σε μια περιοχή που δεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένη, δυσκολεύουν και οι εμπορικές συναλλαγές. Χρειάζεται να πληρώνονται προκαταβολικά όλες οι εισαγωγές, από τη βενζίνη μέχρι το φούρνο μικροκυμάτων, επίσης, εισπράττονται λιγότερα έσοδα από τις εξαγωγές τι στιγμή που μεσολαβεί μια «διπλή φορολόγηση» για τα προϊόντα της Υπερδνειστερίας. Το Τιράσπολ αναγκάζεται να «ταΐζει» με υψηλούς δασμούς και επιπλέον τέλη το Κισινάου και το Κίεβο για να μπορεί να συναλλάσσεται εμπορικά με το εξωτερικό. Εξαιτίας της μη διευθετημένης διένεξης μεταξύ της Μολδαβίας και της Υπερδνειστερίας, τα νομικά πρόσωπα που ασκούν οικονομικές δραστηριότητες στο εξωτερικό καταγράφονται εξ’ ανάγκης σε μητρώα επιχειρήσεων πέρα από τα σύνορα της μικρής αυτοανακηρυχθείσης Δημοκρατίας, διατηρώντας τη φυσική παρουσία στο έδαφός της. Και άλλος τρόπος δεν υπάρχει, ούτε για το Τιράσπολ, ούτε προφανώς για το Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ.
Τα καλά
Ωστόσο, ουδέν κακόν αμιγές καλού. Για παράδειγμα, η εξωτερική απομόνωση καθιστά ισχυρότερο το τοπικό νόμισμα, το ρούβλι της Υπερδνειστερίας. Τι στιγμή που το μολδαβικό λέι και η ουκρανική γκρίβνα βυθίζονται στη συναλλαγματική άβυσσο, τα χαρτονομίσματα με το πορτραίτο του μεγάλου ρώσου στρατηλάτη Αλεξάντρ Σουβόροφ, του ιδρυτή του Τιράσπολ, έχουν «κολλήσει» στην από καιρό σταθερή ισοτιμία των 11 ρουβλιών το δολάριο.
«Απομόνωση» δεν σημαίνει ήττα, και φυσικά οι ίδιοι οι πολίτες της ΜΔΥ δεν αισθάνονται μειονεκτικά ούτε νιώθουν δυστυχισμένοι. Αυτό είναι σίγουρο. Είναι ήρεμοι, ευγενικοί και φιλόξενοι. Και έχουν τους λόγους τους για να συμπεριφέρονται έτσι. Για παράδειγμα, ο μέσος μισθός στην Ουκρανία σύμφωνα με τη Eurostat είναι φέτος 173 ευρώ, στη Μολδαβία 181 ευρώ, ενώ στην Υπερδνειστερία αγγίζει τα 270 ευρώ. Ωστόσο, το συγκεκριμένο ποσό αναφέρεται μόνο στις εκθέσεις της τοπικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Η ΜΔΥ δεν συμπεριλαμβάνεται στην επίσημη ευρωπαϊκή κατάταξη.
Η λέξη «πατριωτισμός» για τους πολίτες της Υπερδνειστερίας, έχει ουσία, δεν στερείται περιεχομένου. Για είκοσι δύο χρόνια, η χώρα, παρά την εναλλαγή πολιτικών γενεών, έχει καταφέρει να διατηρήσει και να αναπαράγει το πνεύμα του διεθνισμού, ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, του αντι-εθνικισμού. Οι πολίτες δεν έχουν χάσει τη αίσθηση ότι αρκετά χρόνια πίσω, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όλα έγιναν σωστά. Ότι ο Σουβόροφ είναι Ήρωας και οι βετεράνοι του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (1941-45) είναι άνθρωποι με τιμή και ότι τα εγγόνια τους πρέπει να τους είναι ευγνώμονες. Έτσι, οι πινακίδες και οι αφίσες με τα πορτραίτα στρατιωτικών της εποχής του 1941-45 από την Υπερδνειστερία που πολέμησαν στα πρόσω, με την επιγραφή: «Ήρωες όλων των εποχών», αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του αστικού τοπίου. Και η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στη χώρα δεν είναι ένα βαρύ φορτίο για τους νέους, αλλά ένα καθήκον ευθύνης και τιμής.
Πολυεθνικό «χαρμάνι»
Μετά την Κριμαία, η Υπερδνειστερία
«Εθνική ταυτότητα της «Υπερδνειστερίας», υπάρχει. Εδώ, αναμειγνύονται σε ίσες αναλογίες τα καλύτερα χαρακτηριστικά διάφορων εθνοτήτων, της ρωσικής, της μολδαβικής και της ουκρανικής, και ο συνδυασμός τους προκαλεί θετική συνέργεια, δημιουργώντας έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα απαλλαγμένο από τις αμαρτίες του εθνικισμού. Δεν πρέπει να συγχέετε αυτή την «πολυεθνική» ιδιαιτερότητα με την «πολυπολιτισμικότητα». Έτσι όπως έχει ιστορικά διαμορφωθεί και έχει αποδείξει η μέχρι σήμερα πρακτική εφαρμογή αυτής της ανάμειξης, η εθνική ταυτότητα είναι σταθερή, χωρίς να έχει διαβρωθεί με τον καιρό», εξηγεί σαν να πρόκειται για διάλεξη, ο ιστορικός και εθνογράφος Βιατσεσλάβ Στεπάνοφ, πρύτανης του Κρατικού Πανεπιστημίου στο Τιράσπολ.
Ο πρύτανης, δεν ανησυχεί για την εθνική ταυτότητα, φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο για το πόσοι φοιτητές θα επιστρέψουν στο Πανεπιστήμιο μετά τη 12μηνη υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και πόσοι εξ’ αυτών θα παραμένουν τελικά στην Υπερδνειστερία μετά την αποφοίτησή τους. Οι νέοι από τη λεπτή αυτή λωρίδα γης στην αριστερή όχθη του Δνείστερου, φεύγουν ομαδικά στο εξωτερικό, κατά προτίμηση στη Ρωσία. Και αρκετοί από αυτούς, έχουν στις αποσκευές τους το πτυχίο ενός γνωστού και περιζήτητου Πανεπιστημίου με ογδόντα χρόνια ιστορία...
Η καλή μέρα απ’ το πρωΐ φαίνεται …
Στην Υπερδνειστερία σήμερα γίνονται πολλές και έντονες συζητήσεις για την Ουκρανία, το Ντονμπάς και τη Ρωσία. Τη Ρωσία απλά, την αγαπούν, ελπίζουν σε αυτήν και την … περιμένουν. Για την τύχη του Ντονμπάς αγωνιούν, ενώ με την Ουκρανία, είναι θυμωμένοι.
«Καλημέρα», μας χαιρετά ένας αξιωματικός της Αστυνομίας, τον οποίο συναντήσαμε στο εστιατόριο της γειτονιάς, όπου ένα πλήρες και νόστιμο γεύμα κοστίζει περίπου 7 δολάρια (80 ρούβλια). Αναρωτιέται ο συντάκτης, συγκρίνοντας τις συνήθειες των στελεχών στη μικρή πόλη στο Δνείστερο με τις μεγαλουπόλεις στο μετασοβιετικό χώρο: Πόσο καιρό έχετε να δείτε ανώτερο κρατικό αξιωματούχο να δειπνεί σε μια απλή συνοικιακή καφετέρια; Πόσο καιρό έχουν, εσάς έναν άγνωστο στη γειτονιά, να σας πουν οι ντόπιοι κάτοικοι ένα απλό και χαμογελαστό «γεια» και να συνεχίσουν το δρόμο τους ή τις δουλειές τους;
Υπάρχει πάντα η ελπίδα, ότι κάτι παρόμοιο θα συμβεί κάποτε και στο Ντονμπάς. Διότι πριν απ’ όλα, η Αστυνομία της Υπερδνειστερίας προήλθε επίσης από την πολιτοφυλακή. Και αν ο εκπρόσωπος του θεσμού που επιβάλει το νόμο σέβεται τον πολίτη, και ο πολίτης αντίστοιχα σέβεται το όργανο που επιβάλει το νόμο, τότε σημαίνει ότι η κρατική οντότητα έγινε Κράτος.
Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.rg.ru