Τελειώνουν τα ψέματα! Μετά από μια μακρά περίοδο αναβολών, με χρονικά ορόσημα πρώτα τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2013 και μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2014 (με ζητούμενο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μπορούν να αποφασίσουν χωρίς την πίεση του εκλογικού σώματος), τον φετινό χειμώνα θα οριστικοποιηθεί η μορφή που θα λάβει η αναγκαία αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Οι διαπραγματεύσεις με την Τρόικα στο πλαίσιο της αξιολόγησης που ξεκίνησε στις αρχές Σεπτεμβρίου θα προσδιορίσουν το γενικό περίγραμμα της λύσης που θα δοθεί, η οποία εν πολλοίς έχει περιγραφεί. Εκπλήξεις με άλλα λόγια για τις αποφάσεις των πιστωτών δεν αναμένονται, καθώς έχουν εδώ και καιρό κάνει γνωστές τις «κόκκινες γραμμές» τους.
Εν τούτοις, η αξιολόγηση της Τρόικας έχει ξεχωριστή σημασία γιατί θα καθορίσει τους όρους του παιχνιδιού διαμορφώνοντας ένα κλίμα πιέσεων κι εμφανίζοντας την κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ ως ανακόλουθη απέναντι στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει και διστακτική να ψηφίσει και να επιβάλει με εφαρμοστικούς νόμους μέτρα που έχει ήδη συμφωνήσει, μέσω για παράδειγμα του Μεσοπρόθεσμου που ψηφίστηκε τον Μάιο. Από την μεριά τους Σαμαράς-Βενιζέλος δεν ενοχλούνται καθόλου από τις πολιτικές καρπαζιές της Τρόικας κι αυτό όχι μόνο λόγω συνήθειας, που αγγίζει τα όρια του πιο βιτσιόζικου πολιτικού μαζοχισμού. Αλλά επειδή ταυτόχρονα κατ’ αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση εμφανίζεται απέναντι στους εργαζόμενους στην Ελλάδα αμυνόμενη, με την πλάτη στον τοίχο.
Εν τούτοις, η αξιολόγηση της Τρόικας έχει ξεχωριστή σημασία γιατί θα καθορίσει τους όρους του παιχνιδιού διαμορφώνοντας ένα κλίμα πιέσεων κι εμφανίζοντας την κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ ως ανακόλουθη απέναντι στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει και διστακτική να ψηφίσει και να επιβάλει με εφαρμοστικούς νόμους μέτρα που έχει ήδη συμφωνήσει, μέσω για παράδειγμα του Μεσοπρόθεσμου που ψηφίστηκε τον Μάιο. Από την μεριά τους Σαμαράς-Βενιζέλος δεν ενοχλούνται καθόλου από τις πολιτικές καρπαζιές της Τρόικας κι αυτό όχι μόνο λόγω συνήθειας, που αγγίζει τα όρια του πιο βιτσιόζικου πολιτικού μαζοχισμού. Αλλά επειδή ταυτόχρονα κατ’ αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση εμφανίζεται απέναντι στους εργαζόμενους στην Ελλάδα αμυνόμενη, με την πλάτη στον τοίχο.
(Κι άλλα) νέα μέτρα
Το ίδιο έργο έχει παιχτεί ξανά και ξανά από το 2010. Σε τούτο το πλαίσιο θα επιχειρηθούν να επιβληθούν στους επόμενους ένα – δύο μήνες κιόλας μια σειρά από αντιλαϊκά μέτρα (ακόμη και μέσω του κρατικού προϋπολογισμού για το 2015): Κατάργηση φοροαπαλλαγών που ευνοούν χαμηλά εισοδηματικά στρώματα κι ενισχύουν την κοινωνική συνοχή όπως ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ που απολαμβάνουν τα νησιά (την ίδια ώρα που η Γενική Γραμματεία Εσόδων επιβεβαιώνει την απροθυμία των φορολογικών αρχών να εισπράξουν τα βεβαιωμένα πρόστιμα ύψους 377 εκ. ευρώ μετά τους ελέγχους που έγιναν σε 344 φορολογούμενους μεγάλης επιφάνειας, κοινώς στα χονδρά πορτοφόλια), περαιτέρω μείωση των μισθών στον δημόσιο τομέα μέσω της εφαρμογής του νέου μισθολογίου που θα βάζει μαχαίρι σε κάθε μισθολογική δαπάνη πέραν του βασικού μισθού, ομαδικές απολύσεις και νομιμοποίηση της εργοδοτικής ανταπεργίας και τέλος, μεταξύ άλλων, κατάργηση όλων των κοινωνικών επιδομάτων που θα χρυσωθεί με την εισαγωγή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, το οποίο θα απορροφά ένα μικρό κλάσμα των κοινωνικών δαπανών που καταβάλλονταν ακόμη και μέχρι πέρυσι.
Τα παραπάνω μέτρα ωστόσο θα είναι μόνο η αρχή όσων θα συνοδεύσουν υποχρεωτικά την επικείμενη αναδιάρθρωση του χρέους, το δραματικό πρελούδιο πριν ακολουθήσει ένας ορυμαγδός αντεργατικών νόμων, ακόμη και σε βάθος εξαετίας με βάση ξένα δημοσιεύματα, η απαρέγκλιτη εφαρμογή των οποίων θα είναι αυστηρή προϋπόθεση για να ενεργοποιηθούν οι όποιες ελαφρύνσεις. Το πρώτο επομένως που κρατάμε είναι πως η αναδιάρθρωση θα συνοδευτεί από νέες ιδιωτικοποιήσεις, απολύσεις, μειώσεις μισθών και την σχεδόν ολοσχερή κατάργηση των συντάξεων μιας και στις προβλέψεις που θα περιλαμβάνονται θα είναι η απαγόρευση οποιασδήποτε χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος, με το επιχείρημα να μην δημιουργηθούν δημοσιονομικά ελλείμματα που θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος. Όπως άλλωστε συνέβη και τον Φεβρουάριο του 2012 με την προηγούμενη αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους, όταν για να φτάσει στα σημερινά επίπεδα (Ιούνιος 2014) του 176,9% του ΑΕΠ (322,4 δισ. ευρώ) ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΛΑΟΣ υπέγραψαν την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την μείωση των μισθών, ιδιωτικοποιήσεις, και τόσα άλλα.
Τα παραπάνω μέτρα ωστόσο θα είναι μόνο η αρχή όσων θα συνοδεύσουν υποχρεωτικά την επικείμενη αναδιάρθρωση του χρέους, το δραματικό πρελούδιο πριν ακολουθήσει ένας ορυμαγδός αντεργατικών νόμων, ακόμη και σε βάθος εξαετίας με βάση ξένα δημοσιεύματα, η απαρέγκλιτη εφαρμογή των οποίων θα είναι αυστηρή προϋπόθεση για να ενεργοποιηθούν οι όποιες ελαφρύνσεις. Το πρώτο επομένως που κρατάμε είναι πως η αναδιάρθρωση θα συνοδευτεί από νέες ιδιωτικοποιήσεις, απολύσεις, μειώσεις μισθών και την σχεδόν ολοσχερή κατάργηση των συντάξεων μιας και στις προβλέψεις που θα περιλαμβάνονται θα είναι η απαγόρευση οποιασδήποτε χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος, με το επιχείρημα να μην δημιουργηθούν δημοσιονομικά ελλείμματα που θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος. Όπως άλλωστε συνέβη και τον Φεβρουάριο του 2012 με την προηγούμενη αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους, όταν για να φτάσει στα σημερινά επίπεδα (Ιούνιος 2014) του 176,9% του ΑΕΠ (322,4 δισ. ευρώ) ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΛΑΟΣ υπέγραψαν την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την μείωση των μισθών, ιδιωτικοποιήσεις, και τόσα άλλα.
Από το PSI στο OSI
Οι ομοιότητες του PSI (Private Sector Involvement) – που ξεχώρισε τόσο για τον βαθιά αντιδραστικό του χαρακτήρα όσο και για την αναποτελεσματικότητά του, μιας και δεν κατάφερε να μειώσει το χρέος – με την επικείμενη αναδιάρθρωση, που θα πάρει την μορφή OSI (Official Sector Involvement) καθώς πλέον το 78% ανήκει στον λεγόμενο επίσημο τομέα (κράτη, οργανισμοί), θα αποδειχθούν κραυγαλέες επειδή ούτε κι η νέα αναδιάρθρωση θα καταφέρει να πετύχει μια σημαντική μείωση του δημόσιου χρέους. Με βάση τα μέχρι τώρα δημοσιεύματα οι δανειστές και δη οι Ευρωπαίοι αποκλείουν ρητά κάθε σχέδιο για κούρεμα, ενώ προκρίνουν την χρονική επιμήκυνση της λήξης των δανείων στα 50 χρόνια (αλλαγή που δεν μειώνει το δανειακό βάρος, απλώς επεκτείνει στο χρόνο στην αποπληρωμή του φορτώνοντας στις επόμενες γενιές το κόστος της εξυπηρέτησης) και παρεμβάσεις στο σκέλος των επιτοκίων στην κατεύθυνση της μετατροπής τους από κυμαινόμενο σε σταθερό (που κι αυτές έχουν κυρίως αμυντικό χαρακτήρα μιας και θέλουν να εκμεταλλευτούν τα σημερινά χαμηλά επίπεδα επιτοκίων και να αποτρέψουν το σίγουρο ενδεχόμενο ανόδου τους που θα αυξήσει το κόστος εξυπηρέτησης). Οι επιδερμικές μειώσεις που θα επιφέρει η επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής κι η μεσο-μακροπρόθεσμη μείωση των επιτοκίων (γιατί βραχυχρόνια η μετατροπή από κυμαινόμενο, της τάξης του 0,83%, σε σταθερό, στο επίπεδο πιθανότατα του 1%, θα σημάνει αύξηση του χρέους!) αν συνδυαστούν με τα νέα βάρη που θα σημάνει το φημολογούμενο νέο δάνειο ύψους άνω των 10 δισ. ευρώ, με το οποίο τυπικά θα καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό ύψους 11 δισ. ευρώ των ετών 2014-2015 και το οποίο ουσιαστικά θα εγγυηθεί την εποπτεία της Ελλάδας στο διηνεκές, το αποτέλεσμα πιθανότατα θα είναι πως η πολυσυζητημένη αναδιάρθρωση με σκοπό την ελάφρυνση του χρέους θα καταλήξει σε νέα αύξησή του. Όπως ακριβώς άλλωστε έχει συμβεί με σταθερό τρόπο από το 2009, όταν ξεκίνησε η «διάσωση» της Ελλάδας, με αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος να έχει καταγράψει την μεγαλύτερη στην ιστορία άνοδό του, από 299 δισ. ευρώ (129% του ΑΕΠ) στα 322 δισ. ευρώ (176,9% του ΑΕΠ) κι αφού μάλιστα μεσολάβησε η μεγαλύτερη διαγραφή χρέους που έχει γίνει παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες.
Το χρέος και ο ΣΥΡΙΖΑ
Το (φαινομενικά) οξύμωρο είναι πως η συγκεκριμένη διάσταση, της έκρηξης του δημόσιου χρέους όσο η Ελλάδα είναι αποικία των πιστωτών, απουσιάζει ακόμη κι ως αναφορά από οποιαδήποτε συζήτηση για το δημόσιο χρέος. Κανένας δεν λέει που ήταν το χρέος το 2009 και που το έφτασαν! Έτσι οι γνωστοί μας νεοφιλελεύθεροι απολογητές των Μνημονίων και δοξαστές της Τρόικας, αριθμολάγνοι σε βαθμό αποβλάκωσης κατά τ’ άλλα αρνούμενοι υπό κανονικές συνθήκες να συζητήσουν τίποτε διαφορετικό από νούμερα, υπό τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης της χρεοκρατίας όταν συζητούν τι δέον γενέσθαι για το δημόσιο χρέος θυμίζουν μαθητές του δημοτικού που γράφουν έκθεση ιδεών, ομνύοντας στην ανάγκη ρεαλισμού (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ) με την οποία κρύβουν την εθελοδουλία τους. Εξ ίσου κενή ηχεί κι η αντιπολιτευόμενη κριτική (ΣΥΡΙΖΑ) που αντιπαραβάλει την ευρωπαϊκή διάσταση του ελληνικού προβλήματος όπως κατ’ ευφημισμό χαρακτηρίζεται η ευρωλαγνεία. Ο νέος δικομματισμός επίσης διχοτομείται με την επιμονή του παραδοσιακού πόλου στη ανάγκη για μεταρρυθμίσεις (που κλίνει το μάτι στην αστική τάξη για νέα αντεργατικά μέτρα) και την επιμονή του αναδυόμενου πόλου στην ανάγκη της ανάπτυξης (που χωρίς να αμφισβητεί τα κέρδη του κεφαλαίου διεκδικεί μεγάλωμα της πίτας και αναδιανομή). Από την φαρέτρα του νέου αστικού πόλου δεν λείπουν και τα υπό δημόσια θέα φλερτ με την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, με τον Γιάνη Βαρουφάκη και τον Τζέιμς Γκαλμπρέιθ σε ρόλο των κομιστών, που μπορεί ως υλική βάση να έχουν την (ξεχειλίζουσα αυτοθυσία, ομολογουμένως) επιθυμία του ΔΝΤ να διαγράψουν οι Ευρωπαίοι μέρος του χρέους που τους οφείλει η Ελλάδα (ώστε να αποπληρωθεί πιο εύκολα το χρέος στο ΔΝΤ), επί της ουσίας όμως παίζουν με το σχέδιο αστικών κύκλων να παραδώσουν τη θέση της Γερμανίας στις ΗΠΑ, με τους ίδιους τους αστικούς κύκλους να συνεχίσουν να κάθονται στα τέσσερα…
Η «ευρωπαϊκή λύση» που επικαλείται η ΣΥΡΙΖΑ, διεκδικώντας στο αποκορύφωμα της διγλωσσίας του δάφνες κοσμοπολιτισμού από την αστική τάξη και διεθνισμού από τα αριστερά του, δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά την άκριτη αποδοχή των λύσεων που θα αποφασίσουν Βερολίνο και Φρανκφούρτη. Ο ΣΥΡΙΖΑ συγκαλύπτει την πρόθεσή του να δεχτεί κάθε λύση που θα προτείνουν οι πιστωτές επαναλαμβάνοντας ότι το χρέος είναι «πανευρωπαϊκό πρόβλημα». Μεγαλύτερο ψέμα δεν υπάρχει, αν μιλάμε συγκεκριμένα! Γιατί, γενικώς, κι ο ιός Έμπολα είναι παγκόσμιο πρόβλημα, αλλά είναι άλλο να είσαι στην Γουινέα ή την Γκαμπόν κι άλλο στην Ελλάδα ή την Ισπανία. Γι’ αυτό το λόγο καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει δημόσιο χρέος σε αυτό το εξωφρενικό επίπεδο, ούτε σε καμία άλλη χώρα συντελέστηκε η «μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή που έχει γνωρίσει ο ανεπτυγμένος κόσμος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως καμαρώνουν οι νεοφιλελεύθεροι, ούτε επίσης κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα επείγεται τόσο πολύ όπως η Ελλάδα για την διαγραφή του. Ακόμη κι η Ιταλία με ένα χρέος στο επίπεδο του 136% του ΑΕΠ δεν νιώθει καμιά πίεση για αναδιάρθρωση όσο είναι εκτός Μνημονίων και χωρίς Τρόικα, εκτός κι αν το ζητούμενο είναι η διαγραφή του χρέους. Από την μεριά του ΣΥΡΙΖΑ όμως ο στόχος της διαγραφής τίθεται δευτερευόντως, αφού πρώτα, εν είδει πίστης, τονιστεί το ευρωπαϊκό πλαίσιο δηλαδή η υποταγή στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, με την αμνησία να θριαμβεύει και στην «από ‘δω» μεριά των συνομιλητών της Τρόικας, μιας και πάλι ξεχνιούνται οι ευθύνες των πιστωτών και δη του ευρωπαϊκού κέντρου για την έκρηξη του δημόσιου χρέους τα πέτρινα χρόνια του Μνημονίου, καθώς οι κυβερνήσεις της ΕΕ «έσωσαν» την Ελλάδα πνίγοντας μας στα χρέη για να σώσουν τις τράπεζες τους.
Κενή περιεχομένου είναι κι η πρόταση για ρήτρα ανάπτυξης που συναρτά την αποπληρωμή του χρέους με την έξοδο από την ύφεση και την αύξηση του ΑΕΠ. Σχέδιο καλό, αλλά ολίγον άσχετο με την πραγματικότητα αν δούμε την απειλή Ιαπωνοποίησης της Ευρώπης, την δημιουργία δηλαδή μιας χαμένης δεκαετίας, που προοιωνίζουν οι απογοητευτικές τάσεις στο ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο με την οικονομία της Γερμανίας και της Ιταλίας να συρρικνώνεται και της Γαλλίας να βαλτώνει στη στασιμότητα. Οι «λαμπρές» προοπτικές ανάπτυξης της Ευρώπης όσο συνεχίζεται η σημερινή πολιτική σιδερένιας δημοσιονομικής πειθαρχίας υπογραμμίζονται από το γεγονός ότι το ΑΕΠ της ευρωζώνης εξακολουθεί να υπολείπεται των επιπέδων που είχε πριν την κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς. Έξι χρόνια μετά στα ίδια και χειρότερα, κι αντίθετα μάλιστα με ό,τι έχει συμβεί σε ΗΠΑ, Αγγλία, κ.α. Εξέλιξη καθόλου τυχαία αν θυμηθούμε την ρήση του καθηγητή της Σχολής του Σικάγου, Μίλτον Φρίντμαν, «μόνο μια κρίση, πραγματική ή υποτιθέμενη παράγει πραγματικά αποτελέσματα». Η ανάπτυξη λοιπόν μπορεί να περιμένει…
Αντίθετα με τα παραπάνω, η μοναδική λύση που συμβαδίζει με τα συμφέροντα της κοινωνίας είναι η μονομερής, χωρίς δηλαδή συνεννόηση με τους δανειστές, διαγραφή του δημόσιου χρέους, αρχής γενομένης από το χρέος της Τρόικας!
Η «ευρωπαϊκή λύση» που επικαλείται η ΣΥΡΙΖΑ, διεκδικώντας στο αποκορύφωμα της διγλωσσίας του δάφνες κοσμοπολιτισμού από την αστική τάξη και διεθνισμού από τα αριστερά του, δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά την άκριτη αποδοχή των λύσεων που θα αποφασίσουν Βερολίνο και Φρανκφούρτη. Ο ΣΥΡΙΖΑ συγκαλύπτει την πρόθεσή του να δεχτεί κάθε λύση που θα προτείνουν οι πιστωτές επαναλαμβάνοντας ότι το χρέος είναι «πανευρωπαϊκό πρόβλημα». Μεγαλύτερο ψέμα δεν υπάρχει, αν μιλάμε συγκεκριμένα! Γιατί, γενικώς, κι ο ιός Έμπολα είναι παγκόσμιο πρόβλημα, αλλά είναι άλλο να είσαι στην Γουινέα ή την Γκαμπόν κι άλλο στην Ελλάδα ή την Ισπανία. Γι’ αυτό το λόγο καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει δημόσιο χρέος σε αυτό το εξωφρενικό επίπεδο, ούτε σε καμία άλλη χώρα συντελέστηκε η «μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή που έχει γνωρίσει ο ανεπτυγμένος κόσμος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως καμαρώνουν οι νεοφιλελεύθεροι, ούτε επίσης κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα επείγεται τόσο πολύ όπως η Ελλάδα για την διαγραφή του. Ακόμη κι η Ιταλία με ένα χρέος στο επίπεδο του 136% του ΑΕΠ δεν νιώθει καμιά πίεση για αναδιάρθρωση όσο είναι εκτός Μνημονίων και χωρίς Τρόικα, εκτός κι αν το ζητούμενο είναι η διαγραφή του χρέους. Από την μεριά του ΣΥΡΙΖΑ όμως ο στόχος της διαγραφής τίθεται δευτερευόντως, αφού πρώτα, εν είδει πίστης, τονιστεί το ευρωπαϊκό πλαίσιο δηλαδή η υποταγή στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, με την αμνησία να θριαμβεύει και στην «από ‘δω» μεριά των συνομιλητών της Τρόικας, μιας και πάλι ξεχνιούνται οι ευθύνες των πιστωτών και δη του ευρωπαϊκού κέντρου για την έκρηξη του δημόσιου χρέους τα πέτρινα χρόνια του Μνημονίου, καθώς οι κυβερνήσεις της ΕΕ «έσωσαν» την Ελλάδα πνίγοντας μας στα χρέη για να σώσουν τις τράπεζες τους.
Κενή περιεχομένου είναι κι η πρόταση για ρήτρα ανάπτυξης που συναρτά την αποπληρωμή του χρέους με την έξοδο από την ύφεση και την αύξηση του ΑΕΠ. Σχέδιο καλό, αλλά ολίγον άσχετο με την πραγματικότητα αν δούμε την απειλή Ιαπωνοποίησης της Ευρώπης, την δημιουργία δηλαδή μιας χαμένης δεκαετίας, που προοιωνίζουν οι απογοητευτικές τάσεις στο ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο με την οικονομία της Γερμανίας και της Ιταλίας να συρρικνώνεται και της Γαλλίας να βαλτώνει στη στασιμότητα. Οι «λαμπρές» προοπτικές ανάπτυξης της Ευρώπης όσο συνεχίζεται η σημερινή πολιτική σιδερένιας δημοσιονομικής πειθαρχίας υπογραμμίζονται από το γεγονός ότι το ΑΕΠ της ευρωζώνης εξακολουθεί να υπολείπεται των επιπέδων που είχε πριν την κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς. Έξι χρόνια μετά στα ίδια και χειρότερα, κι αντίθετα μάλιστα με ό,τι έχει συμβεί σε ΗΠΑ, Αγγλία, κ.α. Εξέλιξη καθόλου τυχαία αν θυμηθούμε την ρήση του καθηγητή της Σχολής του Σικάγου, Μίλτον Φρίντμαν, «μόνο μια κρίση, πραγματική ή υποτιθέμενη παράγει πραγματικά αποτελέσματα». Η ανάπτυξη λοιπόν μπορεί να περιμένει…
Αντίθετα με τα παραπάνω, η μοναδική λύση που συμβαδίζει με τα συμφέροντα της κοινωνίας είναι η μονομερής, χωρίς δηλαδή συνεννόηση με τους δανειστές, διαγραφή του δημόσιου χρέους, αρχής γενομένης από το χρέος της Τρόικας!
