To ρέμα Καρατζά που η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ έχει «ξυρίσει» χωρίς να έχει νομίμως οριοθετηθεί.
Φωτογραφική διάταξη, που θα δώσει στην εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ τη δυνατότητα να παρακάμψει την υποχρέωση οριοθέτησης των ρεμάτων Καρατζά και Λοτσάνικου στις Σκουριέςπου πρόκειται να καταργηθούν για να μετατραπούν σε χώρους απόθεσης μεταλλευτικών αποβλήτων. περιλαμβάνει το σχέδιο νόμου «Διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα – ρυθμίσεις πολεοδομικής νομοθεσίας» (που έφερε στο φως το dasarxeio.com).
Το εν λόγω σχέδιο νόμου, είναι συρραφή δυο σχεδίων νόμου, ενός για τα ρέματα και ενός για τα δασικά οικοσυστήματα, με την προσθήκη κάποιων πολεοδομικών ρυθμίσεων προς “διευκόλυνση” …της Εκκλησίας Κρήτης. Δεν έχει κατατεθεί ακόμα στη Βουλή και αναμένεται να προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων κυρίως λόγω των τροποποιήσεων που θα επιφέρει στη δασική νομοθεσία.
Το Κεφάλαιο Α, που μας ενδιαφέρει ειδικά για τη Χαλκιδική, είχε κατατεθεί το Μάιο 2013 ως αυτοτελές νομοσχέδιο με τίτλο«Οριοθέτηση και προστασία των υδατορευμάτων και συναφή θέματα» και είχε εκτεθεί σε δημόσια διαβούλευση για μόλις δυο εβδομάδες. Το νομοσχέδιο ανατρέπει τελείως το υφιστάμενο καθεστώς προστασίας των υδατορεμάτων, ενώ εισάγει ευρύτατες εξαιρέσεις, χωρίς προϋποθέσεις και περιορισμούς, που επιτρέπουν εφεξής σχεδόν οτιδήποτε.
Το άρθρο 3 παρ. 4 προβλέπει ότι:
3.4 “Κατ’ εξαίρεση, όταν το προς οριοθέτηση τμήμα του υδατορέματος ευρίσκεται σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο ή σε παραδοσιακό οικισμό, ή σε δάση ή σε περιοχές που υπάγονται σε ειδικό καθεστώς προστασίας, η επικύρωση του καθορισμού των οριογραμμών του γίνεται με προεδρικό διάταγμα” και όχι από τον Γ.Γ της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή τον κατά περίπτωση αρμόδιο Υπουργό.
Η διάταξη αυτή ενσωματώνει στη νομοθεσία την πάγια κρίση του Συμβουλίου Επικρατείας, σύμφωνα με την οποία(ΣτΕ 4494/2009) η οριοθέτηση υδατορεμάτων κειμένων σε περιοχές που λόγω του χαρακτήρα τους χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, όπως είναι οι αρχαιολογικοί χώροι, τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, τα δάση, οι δασικές εκτάσεις, τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, οι περιοχές ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, και γενικά οι υπαγόμενες σε ειδικό καθεστώς προστασίας περιοχές, δεν μπορεί να θεωρηθεί -κατά την έννοια του άρθρου 43 παρ. 2 Συντ., σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 24 παρ. 1, 2 και 101 Συντ.- ως «ειδικότερο» θέμα ή θέμα «τοπικού» ενδιαφέροντος, εφόσονπρόκειται για περιοχές που έχουν γενικότερη σημασία για τη χώρα. Συνεπώς, η σχετική αρμοδιότητα κατά το άρθρο 43 παρ. 2 Συντ. δεν επιτρέπεται να ανατεθεί σε άλλο, πλην του Προέδρου της Δημοκρατίας, όργανο της εκτελεστικής εξουσίας (ΣτΕ 262/2003).
Ωστόσο το άρθρο 4 εισάγει εξαιρέσεις από την απαίτηση οριοθέτησης των υδατορεμάτων, ακόμα κι αν αυτά βρίσκεται μέσα σε δάσος, σε αρχαιολογικό χώρο ή σε περιοχή ειδικού καθεστώτος προστασίας.
“Φωτογραφική” διάταξη
Και αν οι λοιπές εξαιρέσεις του άρθρου 4 φαίνονται “αθώες”, αυτή της παραγράφου 4.1.3 δεν είναι.
4.1.3 “Δεν απαιτείται οριοθέτηση …για την κατασκευή φραγμάτων, υδροληψιών, υδροηλεκτρικών σταθμών, εφόσον αυτοί βρίσκονται πάνω στο σώμα του φράγματος καθώς και αναβαθμών συγκράτησης φερτών υλών στις ορεινές κοίτες”.
Ελλείψει οποιασδήποτε διευκρίνισης ή αιτιολόγησης, ο ασαφής όρος “φράγματα” μπορεί άνετα να συμπεριλάβει και φράγματα απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων, όπως αυτά που θέλει να κατασκευάσει η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ στα υδατορέματα Καρατζά και Λοτσάνικο στις Σκουριές. Και επειδή η διατύπωση είναι σαφέστατη – το “εφόσον” αναφέρεται μόνο στους υδροηλεκτρικούς σταθμούς – η μη απαίτηση οριοθέτησης δεν είναι δυνητική, αλλά θα είναι νομοθετημένη και αδιαμφισβήτητη πλέον πρακτική. Για τα κάθε είδους φράγματα δεν θα απαιτείται οριοθέτηση, χωρίς κανένα «μπορεί να».
Οι υποψίες μας ότι η συγκεκριμένη εξαίρεση μπήκε ειδικά για να εξυπηρετήσει την εκμεταλλεύτρια εταιρεία της Χαλκιδικής, επιτείνονται ακόμα περισσότερο από το άρθρο 9 του νομοσχεδίου (“Μεταβατικές διατάξεις”):
9.1 “Επικυρώσεις του καθορισμού των οριογραμμών υδατορεμάτων οι οποίες, κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, εκκρεμούν στις αρμόδιες Υπηρεσίες και εμπίπτουν στην εξαίρεση της παραγράφου 4 του άρθρου 3, ολοκληρώνονται σύμφωνα με τις παρούσες διατάξεις”.
Δηλαδή “δεν απαιτείται οριοθέτηση”! Η μεταβατική αυτή διάταξηεξαιρεί από την προστασία που παρέχει η υποχρεωτική για όλα τα ρέματα διαδικασία οριοθέτησης ακριβώς αυτά που είναι τα πιο ευαίσθητα, αυτά που “έχουν γενικότερη σημασία για τη χώρα” και για τα οποία το ΣτΕ έχει κρίνει ότι για την επικύρωση της οριοθέτησής τους απαιτείται το αυξημένο κύρος του Προέδρου της Δημοκρατίας! Και μάλιστα για περιπτώσεις οι οποίες ήδη εξετάζονται από τις αρμόδιες αρχές, στις οποίες, αν ψηφιστεί αυτός ο νόμος, θα δοθεί εντολή να πάψουν να ασχολούνται με τα συγκεκριμένα υδατορέματα.
Ποιος ο λόγος αυτής της ανατροπής; Κατά τη γνώμη μας έχει όνομα και λέγεται “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ”.
Σύμφωνα με το σχεδιασμό της εταιρείας που εγκρίθηκε με την ΚΥΑ 201745/2011 στη θέση των δυο υδατορεμάτων θα υψωθούν δύο χωμάτινα φράγματα ύψους 150 μέτρων έκαστο, πίσω από τα οποία θα αποτεθούν 74 εκατ. τόνοι μεταλλευτικών αποβλήτων, σε κεκλιμένη επιφάνεια με κλίση 11%. Δείτε εδώ αναλυτική Αναφορά-Καταγγελία του “Παρατηρητηρίου” σχετικά με τη στατική επικινδυνότητα αυτών των πρωτοφανών κατασκευών. Εν τέλει τα δύο μεγάλα ρέματα συνεχούς ροής θα πάψουν να υφίστανται και τη λειτουργία της απορροής των υδάτων θα αναλάβουν τρία τσιμεντένια κανάλια/τάφροι, περιμετρικά των χώρων απόθεσης αποβλήτων. Η εκχέρσωση του αρχέγονου δάσους της περιοχής των ρεμάτων είναι ήδη σε εξέλιξη, ενώ μέχρι αυτή τη στιγμή Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησής τους ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ.
Το ισχύον καθεστώς και ο ρόλος του ΣτΕ
“Το Κράτος υποχρεούται να διατηρεί τα πάσης φύσεως υδρορεύματα στη φυσική τους κατάσταση προς διασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρέπεται δε μόνο η εκτέλεση των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων, αποκλειομένης κάθε αλλοιώσεως της φυσικής τους καταστάσεως με επίχωση ή κάλυψη της κοίτης τους ή τεχνική επέμβαση στα σημεία διακλάδωσής τους. Προστατεύονται δε τα υδρορεύματα καθ΄ όλη τους την έκταση και ανεξάρτητα από τις διαστάσεις τους, ώστε να διατηρείται η φυσική τους κατάσταση και να διασφαλίζεται η επιτελούμενη από αυτά λειτουργία απορροής των υδάτων”. (ΣτΕ 2694/2012 7μ., 1407, 1127, 899/2011 7μ., 4531, 4494/2009 7μ., 2407, 1242/2008 7μ., 3849/2006 7μ. κ.ά.).“Η εκτέλεση τεχνικών έργων κοντά στα ρέματα επιτρέπεται μόνον εφ΄ όσον διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη επιτέλεση της φυσικής λειτουργίας. Για να εξασφαλισθεί ο σκοπός αυτός, απαιτείται πριν την εκτέλεση των τεχνικών έργων πλησίον ρέματος ο καθορισμός της οριογραμμής τους [σ.σ. σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθ. 6 Ν 880/1979 (ΦΕΚ Α΄ 58], ώστε η επέμβαση να γίνεται «εν όψει της υπάρξεως του ρέματος” (ΣτΕ 1492/2013, 1990/2007 7μ., ΣτΕ 3430/2006).
Μέχρι την “υπόθεση ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ”, κατά πάγια νομολογία του ΣτΕ, ο καθορισμός των οριογραμμών του υδατορέματος αποτελούσε «ΚΑΤΑ ΝΟΜΟΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ» για την έκδοση των πράξεων χωροθετήσης και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων έργου ή δραστηριότητας που βρίσκεται πλησίον ρέματος (ΣτΕ 463/2010, 4494/2009. 1990/2007, 2133/2003, 3780/2001).
Η μελέτη οριοθέτησης των ρεμάτων Καρατζά και Λοτσάνικου υποβλήθηκε αρμοδίως για έγκριση από την ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ από το 2006 (σύμφωνα με πηγή προσκείμενη στην εταιρεία), όμως οι αρμόδιες υπηρεσίες αρνούνταν να την εγκρίνουν λόγω σοβαρών ελλείψεων. Εν τέλει η ΚΥΑ 201745/2011 Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων εκδόθηκε χωρίς την απαιτούμενη κατά το νόμο οριοθέτηση των υδατορεμάτων που πρόκειται να καταληφθούν από μία εξ’ορισμού εξαιρετικά οχλούσα δραστηριότητα.
Προς έκπληξη όλων, μη εξαιρουμένου του νομικού κόσμου, το ΣτΕ με την απόφαση 1492/2013 ανέτρεψε τη δική του πάγια νομολογία και αρνήθηκε να ακυρώσει την ΚΥΑ ΑΕΠΟ της “επένδυσης” της Χαλκιδικής λόγω απουσίας πράξης καθορισμού των οριογραμμών των υδατορεμάτων. Αντίθετα δέχθηκε ότι “η επιλογή της χωροθέτησης στηρίζεται στα δεδομένα των (σ.σ. μη εγκεκριμένων) μελετών οριοθέτησης” και ότι “έχει γίνει προσπάθεια περιορισμού των επιπτώσεων”. Επανέλαβε ωστόσο ότι “πριν από τη διενέργεια οιασδήποτε επεμβάσεως …θα πρέπει να εγκριθεί ο καθορισμός των οριογραμμών τους από το αρμόδιο… όργανο”.
Τον Ιούλιο 2013 η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ υπέβαλε εκ νέου τη μελέτη οριοθέτησης, η οποία μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα πήρε την έγκριση των αρμόδιων υπηρεσιών που δεν έπαιρνε επί επτά ολόκληρα χρόνια. Με το 41676/25.07.2013 έγγραφό της προς τη Διεύθνση Νομοθετικού Έργου του ΥΠΕΚΑ, η Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού Τμήμα Δ” του ΥΠΕΚΑ παρακαλεί “για τησύνταξη σχεδίου Π.Δ. επικύρωσης των οριογραμμών των αναφερόμενων ρεμάτων”. Με Αναφορά-Καταγγελία που κατέθεσε το “Παρατηρητήριο” στις 26-8-2013 (εδώ), καταγγείλαμε ως“προσχηματική” τη διαδικασία οριοθέτησης διότι δεν αποσκοπεί στην διατήρηση και προστασία των υδατορεμάτων, αλλά στηνυλοποίηση του σχεδίου ενταφιασμού τους.
Οκτώ μήνες αργότερα, Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης των ρεμάτων στις Σκουριές δεν έχει ακόμα εκδοθεί και φαίνεται να έχει κάπου “κολλήσει”. Ενδεχομένως και στο ίδιο το ΣτΕ, από τον έλεγχο συνταγματικότητας του οποίου περνάνε τα σχέδια Π.Δ. Ίσως κάποιοι να σκέφτηκαν τη συνταγματική επιταγή για προστασία των υδατορεμάτων ως στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος που κουρέλιασε η απόφαση 1492/2013. Σημειώνεται ότι το ΣτΕ, σε αποφάσεις μεταγενέστερες της 1492/2013, δεν υιοθετεί το σκεπτικό της απόφασης της Χαλκιδικής αλλά επανέρχεται στις παλαιότερες νομολογιακές του κρίσεις.
Μπροστά στο διαφαινόμενο νέο αδιέξοδο με την αδυναμία έκδοσης Π.Δ., τη λύση για τη “χρυσή επένδυση” έρχεται να δώσει το ΥΠΕΚΑ δια νόμου. ΕΞΑΙΡΕΣΗ από την υποχρέωση οριοθέτησης! Θα δούμε αν η εμφανώς αντισυνταγματική παρ. 9.1 θα περάσει από τον έλεγχο της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής. Και σίγουρα αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα αυτού του εκτρωματικού νομοσχεδίου.
