26 Μάρτη 1871: Δημοτικές εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων της Κομμούνας.
28 Μάρτη 1871: Μέσα από τις φλόγες του γαλλοπρωσικού πολέμου,ανακηρύσσεται πανηγυρικά η πρώτη εργατική επαναστατική κυβέρνηση, η Κομμούνα του Παρισιού. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας η κρατική εξουσία πέρασε, αν και για σύντομο χρονικό διάστημα, στα χέρια του προλεταριάτου, της πιο πρωτοπόρας, της μοναδικής μέχρι το τέλος επαναστατικής τάξης της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Η Κομμούνα που ίδρυσαν οι εργάτες του Παρισιού έζησε μόνον 72 μέρες, αλλά η σημασία της για τον παραπέρα απελευθερωτικό αγώνα της εργατικής τάξης ήταν τεράστια.
ΚΟΜΜΟΥΝΑ
«Η φωνή για "κοινωνική δημοκρατία" με την οποία το προλεταριάτο του Παρισιού είχε αρχίσει την επανάσταση του Φλεβάρη, εξέφραζε μόνο τον ακαθόριστο πόθο για μια δημοκρατία, που δεν θα παραμέριζε μόνο τη μοναρχική μορφή της ταξικής κυριαρχίας, μα κι αυτή την ίδια την ταξική κυριαρχία. Η Κομμούνα ήταν η καθορισμένη μορφή αυτής της δημοκρατίας». (Καρλ Μαρξ, Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850. Αθήνα, Εκδόσεις Αναγνωστίδη).
«Αλλά με την απελευθέρωση της Κομμούνας του Παρισιού, απελευθερώνονται όλες οι Κομμούνες της Δημοκρατίας. Οι αντίπαλοί μας ισχυρίζονται ότι καταφέραμε χτύπημα κατά της Δημοκρατίας. Ναι! Της καταφέραμε ένα χτύπημα όπως στον πάσαλο που τον χώνουν πιο βαθιά στη γη!(Χειροκροτήματα). Η Δημοκρατία του '92 ήταν ο στρατιώτης, η Δημοκρατία του 1871 θα είναι ο εργάτης, που έχει ανάγκη πριν απ' όλα, από ελευθερία, για να κάνει την ειρήνη δημιουργική». (ΜΠΕΣΛΕ, αντιπρόσωπος της Κομμούνας, στην πρώτη συνεδρίασή της στο Δημαρχείο, στις 29 Μαρτίου 1871. Μπέρτολτ Μπρεχτ, ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΑΣ, Μτφ. Στάθης Δρομάζος. Ηριδανός, 2008)
«Μια Δημοκρατία, φίλοι της Κομμούνας, που θα δώσει στους εργάτες τα εργαλεία της δουλειάς τους, όπως η Δημοκρατία του 1792 έδωσε στους αγρότες τη γη, πραγματοποιώντας έτσι με την κοινωνική ισότητα, την πολιτική ελευθερία(Χειροκροτήματα).» (ΒΑΡΛΕΝ, αντιπρόσωπος της Κομμούνας, ό.π.)
Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ (LA COMMUNE), 2000
του Πίτερ Γουόκινς
Τρέιλερ
Αναπαράσταση, ντοκουμέντο, σχόλιο, ιστορία και διάλογος του κοντινού χθες με το μακρινό μας σήμερα. Τα γεγονότα του 1871 από την εξέγερση, την εγκαθίδρυση μέχρι και τη Ματωμένη Βδομάδα της Παρισινής Κομμούνας.
Πρόκειται για το ογκώδους διάρκειας (345 λεπτά) και μεγάλης πνοής ασπρόμαυρο έπος του μαρξιστή Βρετανού Πήτερ Γουώτκινς (γεν. 1935), Η Κομμούνα (Παρίσι, 1871) του 2000.
Στην ταινία-άσμα (κύκνειο;) του σκηνοθέτη, η επανάσταση (αντίθετα από το ποίημα του συγκλονιστικού ποιητή-τραγουδοποιού Τζιλ Σκωτ Χέρον) μεταδίδεται από την τηλεόραση σε… απευθείας σύνδεση με τις Βερσαλλίεςκαι την Κομμούνα TV.
Μια αποθήκη-στούντιο στα εργατικά προάστια του Παρισιού, εκεί που άλλοτε στεγάζονταν τα στούντιο του πρωτοπόρου κινηματογραφιστή Ζωρζ Μελιέ(1861-1938), θα γίνει το σκηνικό, μέσα στο οποίο 200 ερασιτέχνες, άνεργοι και μετανάστες, μη αμειβόμενοι εργαζόμενοι, από τις φάμπρικες, τις Λαμπεντούζες και τις αποθήκες «φιλοξενίας», αυτοί δηλαδή που αποτελούν την –στην κυριολεξία– καθημερινή τροφή της τηλεόρασης, θα γίνουν οιηθοποιοί και πρωταγωνιστές της ταινίας, συγκροτώντας ταυτόχρονα το σώμα των παλιών και νέων κομμουνάρων.
Το εθνικό κανάλι των «Βερσαλλιών της εξουσίας» θα είναι αυτό που θα πρωτοδείξει –και θα 'ναι μέρα μεσημέρι– την επανάσταση, ώσπου να (αυτό)καταργηθεί από την ρεαλιστική εικόνα μιας κοινωνικοποιημένης τηλεόρασης, που θα υπηρετεί τις «παλιομοδίτικες» αρχές της συλλογικότητας και της αφοσίωσης, στην κατεύθυνση ενός κόσμου χωρίς εκμετάλλευση.
«Διανύουμε μια εξαιρετικά ζοφερή περίοδο της ανθρώπινης Ιστορίας.
Ο συνδυασμός του μεταμοντέρνου κυνισμού (που αποκλείει κάθε ουμανιστική και κριτική σκέψη από το εκπαιδευτικό σύστημα), της καθαρής απληστίας που εκτρέφει η καταναλωτική κοινωνία, και της ανθρωπιστικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής καταστροφής με την μορφή της παγκοσμιοποίησης, αύξησαν δραματικά τις συμφορές και την εκμετάλλευση των ανθρώπων που ανήκουν στον αποκαλούμενο «Τρίτο Κόσμο».
Επίσης, ο αποβλακωτικός κομφορμισμός και η προτυποποίηση που προκαλεί η κυριαρχία του οπτικοακουστικού στον πλανήτη, συνεργούν στη δημιουργία ενός κόσμου όπου η ηθική, οι αρχές, η συλλογικότητα και η αφοσίωση (εκτός αυτής προς τον οπορτουνισμό) θεωρούνται «παλιομοδίτικα».
Η κατάχρηση και η οικονομική εκμετάλλευση αποτελούν πλέον τον κανόνα (ο οποίος διδάσκεται ακόμα και στα παιδιά).
Σ’ έναν κόσμο σαν κι αυτόν, τα γεγονότα του 1871 στο Παρίσι, αντιπροσωπεύουν ακόμα την ιδέα της αφοσίωσης σε έναν αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο, την ανάγκη για μια κάποια μορφή συλλογικής κοινωνικής Ουτοπίας –κάτι που ΕΜΕΙΣ χρειαζόμαστε απελπισμένα όπως ο ημιθανής χρειάζεται αίμα.
Έτσι γεννήθηκε η σκέψη για ένα φιλμ που θα έδειχνε αυτή την αφοσίωση.» Peter Watkins
Οι μεγάλες στιγμές της τέχνης τέμνονται και αλληλοσυμπληρώνονται. Κι όπως παρατηρεί (στην κριτική του για τη Ν.Β.) ο Ραφαηλίδης: «Τώρα πια ξέρουμε καλά πως κάθε σοβαρή πρωτοπορία στον κινηματογράφο έχει τη ρίζα της στη ρωσική πρωτοπορία του 1917-1930».
Άλλωστε και οι δυο ταινίες δεν «αναπαριστούν» τα γεγονότα, κάτι που θα τις εκτόπιζε στο περιθώριο του μύθου και όχι στην κορυφή της πρωτοπορίας που βρίσκονται μέχρι σήμερα, αλλά στοχάζονται για τα αίτια που οδηγούν στην αναπόφευκτη επανάσταση της εργατικής τάξης και στην εξουσία της.
Ή για να μεταφερθούμε στον Γουώτκινς, είναι ο δρόμος που περνάει από εκεί όπου στεγάζονται και στοιβάζονται οι απόκληροι της εργασίας, οι καταδιωγμένοι των ιμπεριαλιστικών επιδρομών, αυτοί (και αυτής) της Γης οι Κολασμένοι:
Από τις σκοτεινές αποθήκες της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης στις φωτεινές πηγές της λαϊκής εξουσίας τους.
Η Κομμούνα προβλήθηκε στη χώρα μας, σε ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Γουώτκινς το 2008, όπως και σε διάφορες περιορισμένης εμβέλειας προβολές.
Φιλμογραφία, συντελεστές, λοιπά
Και από IMDb
Μποτίλια Στον Άνεμο
(Θα ακολουθήσει το Γ' και τελευταίο μέρος του Αφιερώματος στην Κομμούνα)
(Θα ακολουθήσει το Γ' και τελευταίο μέρος του Αφιερώματος στην Κομμούνα)
Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ (LA COMMUNE) του Πίτερ Γουόκινς (2000)
Μέρος 1ο
Γαλλικά, αγγλικοί υπότιτλοι πατώντας "cc".
Γαλλικά, αγγλικοί υπότιτλοι πατώντας "cc".
Μέρος 2ο
Γαλλικά, αγγλικοί υπότιτλοι πατώντας "cc".
*
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
Το έργο – ποταμός του Watkins ερευνά αυτή την ξακουστή, σύντομη, ρομαντική μα και τραγική περίοδο, τότε που οι φτωχοί Παριζιάνοι εργάτες εξεγέρθηκαν ενάντια στην αστική Γαλλική Κυβέρνηση η οποία υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το Παρίσι και να εγκατασταθεί στις Βερσαλλίες.
Οι δραματικές εξελίξεις «καλύπτονται» από δυο τηλεοπτικά συνεργεία: Η «Εθνική Τηλεόραση των Βερσαλλιών», παρουσιάζει την επίσημη εκδοχή των γεγονότων, η «Κομμούνα TV», μεταφέρει τις απόψεις των επαναστατημένων Κομμουνάρων.
Το τολμηρό αριστούργημα του Watkins, επαναστατικό σε φόρμα και περιεχόμενο, κινείται ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν και μας υποχρεώνει να αντιπαρατεθούμε με τις όποιες εκ του ασφαλούς, αντικειμενικές αναγνώσεις της Ιστορίας και να αντιμετωπίσουμε τις αναπόφευκτες αντανακλάσεις της στο σήμερα.
Κανείς δεν μπορεί να μείνει ίδιος μετά την εμπειρία της «Κομμούνας».
Το έργο ζωής του πρωτοπόρου Peter Watkins (Punishment Park, Edvard Munch)
Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ PETER WATKINS
Η «Κομμούνα» αποτελεί το τελευταίο φιλμικό κεφάλαιο στην σαραντάχρονη πολεμική του Peter Watkins εναντίον της κυρίαρχης φόρμας του οπτικοακουστικού (την «μονοφόρμα» όπως και ο ίδιος την αποκαλεί), των συντηρητικών επιλογών των μεγάλων studios (ακόμα και των υποτιθέμενων «προοδευτικών»), της «αντικειμενικής» θεώρησης και ανώδυνης, «τουριστικής» οπτικοποίησης της Ιστορίας που επιβάλλεται στον θεατή από τις κάθε μεγέθους οθόνες, της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και της χειραγώγησης της μεγάλης μάζας από τα ΜΜΕ.
Η περιπέτεια της ταινίας ξεκίνησε το 1998, μαζί με τον Γάλλο παραγωγό Πωλ Σααντούν (μεταξύ άλλων συμπαραγωγό στο Satantango και τις «Αρμονίες του Βερκμάιστερ» του Μπέλα Ταρ, ενώ η παρέμβασή του πρακτικά έσωσε και τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο» του Ούγγρου σκηνοθέτη). Η χρηματοδότηση του εγχειρήματος (ως συνήθως όταν πρόκειται για τον Watkins) υπήρξε το πιο δύσκολο κομμάτι.
Οι περισσότεροι μεγάλοι τηλεοπτικοί σταθμοί αρνήθηκαν οποιαδήποτε ανάμειξη (ο υπεύθυνος χρηματοδοτήσεων του BBC απλά δήλωσε πως «δεν μ' αρέσουν οι ταινίες του Watkins»). Τελικά, το Μουσείο του Ορσύ που εκείνη την εποχή ετοίμαζε μια έκθεση για την Παρισινή Κομμούνα διέθεσε τα απαιτούμενα κεφάλαια.
Τα γυρίσματα έγιναν σε ένα παλιό εργοστάσιο του Μοντρέιγ, στο Ανατολικό Παρίσι. Εκεί βρίσκονταν παλιότερα τα στούντιο του Ζωρζ Μελιές, Οι χώροι χρησιμοποιούνταν από την θεατρική κολλεκτίβα «La parole errante» που παρουσίαζε τις δημιουργίες του Γάλλου δραματουργού και ποιητή Αρμάν Γκατί.
220 άνθρωποι, στην πλειονότητά τους χωρίς καμιά προηγούμενη ερμηνευτική εμπειρία επιλέχθηκαν για τους πολλούς ρόλους της ταινίας. Πολλοί από αυτούς έρχονταν από την επαρχία, διατηρώντας τις τοπικές διαλέκτους και τους ιδιωματισμούς (οι επαρχιώτες έπαιξαν άλλωστε σημαντικό ρόλο στην Παρισινή Κομμούνα). Με αγγελίες στον συντηρητικό τύπο, Παριζιάνοι συντηρητικών απόψεων επιλέχθηκαν για τους ρόλους των αντιπάλων της Κομμούνας.
Το σετ, μια σειρά από δωμάτια και διαδρόμους, αναπαράστησε το 11ο διαμέρισμα, μια φτωχική Παριζιάνικη συνοικία. Ο σχεδιασμός ισορροπούσε ανάμεσα στον ρεαλισμό και την θεατρικότητα. Οι λεπτομέρειες στα ρούχα και στις πατίνες των τοίχων προσέχθηκαν ιδιαίτερα, από την άλλη, τα τελειώματα των σκηνικών και οι γυμνοί τοίχοι ήταν ορατά, κρεμαστά φώτα νέον χρησιμοποιήθηκαν έτσι ώστε η κίνηση της κάμερας ανάμεσα σε ανθρώπους και σκηνικά να μη συναντά εμπόδια. Έτσι, ο διευθυντής φωτογραφίας Οντ Γκάιρ (συμμετείχε και στο Edvard Munch), μπορούσε απερίσπαστος να πετύχει τα μεγάλα μονοπλάνα με διαρκή κίνηση που απαιτούσε ο Watkins.
Πολλούς μήνες πριν τα γυρίσματα, οι ηθοποιοί ερεύνησαν εξαντλητικά ό,τι στοιχείο υπήρχε διαθέσιμο σχετικά με την Κομμούνα. Από τα Ιστορικά γεγονότα ως τον ρόλο των γυναικών και της Εκκλησίας, τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης της εποχής, ντοκουμέντα συζητήσεων και διαφωνιών στις συνελεύσεις κ.ο.κ. Στη συνέχεια οι ηθοποιοί σχημάτισαν ομάδες ανάλογα με τους ρόλους τους (στρατιώτες, εργάτες κλπ.) και συζητούσαν για τους χαρακτήρες που ερμήνευαν αλλά και τη σύνδεση της Κομμούνας με τη σημερινή κοινωνία. Ουσιαστικά αναφέρονταν στις δικές τους προσωπικές ιστορίες κι αυτή η μέθοδος αποτέλεσε κεντρικό άξονα του φιλμ.
Τα γυρίσματα ήταν ακόμα μια συλλογική εμπειρία. Συζητήσεις, διαφωνίες, αντιδράσεις, φιλμάρονται σε μεγάλες λήψεις, Οι ηθοποιοί αυτοσχεδιάζουν , φορές αλλάζουν γνώμη αλληλεπιδρούν, εγκαταλείποντας την πόζα και την τεχνική, φτάνοντας σε καθαρά προσωπικά ερωτηματικά για τη σημερινή κοινωνία, αυτός ήταν ο στόχος εξαρχής.
Είναι χαρακτηριστικό πως μετά το τέλος των γυρισμάτων, πολλά μέλη του καστ συνέχισαν να συναντιούνται και να συζητούν για την Κομμούνα, τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα υπό το πρίσμα της εμπειρίας που βίωσαν.
Η διάρκεια είχε υπολογιστεί στις 2 ώρες. Η μέθοδος του Watkins και οι αλληλεπιδράσεις κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων δημιούργησαν μια νέα δυναμική.
Το φιλμ δείχνει χαμένο, πέρα από σποραδικές ειδικές προβολές. Η αναγνώριση του Peter Watkins, κυρίως μέσα από τις προσπάθειες του Scott Macdonald και του Joseph Gomez, ξαναφέρνει στο προσκήνιο την «Κομμούνα» όπως και όλο το έργο του κι έτσι μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 2000 η «Κομμούνα» βρίσκει τον δρόμο της προς το μεγαλύτερο κοινό.
PETER WATKINS
Μέχρι πριν μερικά χρόνια, το όνομα του Peter Watkins ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθεί ακόμα και στα πιο αξιόπιστα κινηματογραφικά αλμανάκ. «Η περιθωριοποίηση του Peter Watkins» αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αίσχη της σύγχρονης κριτικής» ανέφερε στο έργο του για τον μεγάλο δημιουργό ο κριτικός Scott Macdonald.
Η κατά μέτωπο σύγκρουση του Watkins με τα μεγάλα στούντιο, την κυρίαρχη αισθητική, τα δαιμόνια που εισήγαγε σε ταραγμένες εποχές, η επιμονή του για μια διαλεκτική, δημιουργική κι αντικομφορμιστική αντιμετώπιση της Ιστορίας, τον οδήγησαν στην πλήρη περιθωριοποίηση με το έργο του να μένει δυσεύρετο «στα κουτιά», Χρειάστηκαν κάποια μεγάλα αφιερώματα της σινεματέκ του Οντάριο, του Φεστιβάλ της Λαροσέλ, και επίμονες προσπάθειες θεωρητικών όπως ο John Gianvito, ο Joseph Gomez και ο Sxott Macdonald, έτσι ώστε το ευρύτερο κοινό αλλά και οι επαγγελματίες του χώρου να ανακαλύψουν έναν από τους πιο ανήσυχους και παραγωγικούς δημιουργούς των τελευταίων 40 χρόνων.
Γεννήθηκε στο Σάρεϊ, προάστιο του Λονδίνο το 1935 και σπούδασε υποκριτική στην Βασιλική Ακαδημία. Οι βραβευμένες του ταινίες μικρού μήκους τον οδήγησαν στο BBC μαζί με τον Τζον Σλέσσιντζερ και τον Κεν Ράσελ. Μετά το «Culloden» ένα νεωτερικό ψευδοντοκιμαντέρ για την σφαγή των Χαιλάντερς, γυρίζει το «War Game», ένα φιλμ για τις συνέπειες μιας υποτιθέμενης πυρηνικής επίθεσης στην Αγγλία. Στο 1966, εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, το έργο θεωρείται «ηττοπαθές» και η μετάδοσή του απαγορεύεται (για τα 20 επόμενα χρόνια.
Όμως το War Game βραβεύεται με Όσκαρ και η φήμη του νεαρού Βρετανού απογειώνεται. Παρά την απαγόρευση, ο διευθυντής του BBC παραβρίσκεται στην απονομή των Βραβείων της Αμερικανικής Ακαδημίας, αδημονώντας να παραλάβει το αγαλματίδιο για το War Game. Ο Watkins (απών από την απονομή), ήδη συζητημένο όνομα στο Χόλυγουντ, έχει ζητήσει από την στενή του φίλη Ελίζαμπεθ Τέιλορ να παραλάβει αντ’ αυτού το βραβείο εξαγριώνοντας ακόμα περισσότερο την διεύθυνση του BBC και η καριέρα του Watkins στην Μεγάλη Βρετανία τελειώνει οριστικά.
Ο Watkins, το 1971, παρουσιάζει το επόμενο «αμερικάνικο» έργο του. Το «Punishment Park» , παρουσιάζει την εφιαλτική εικόνα μιας πολωμένης Αμερικής στο άμεσο μέλλον, όπου ειδικά στρατοδικεία καταδικάζουν συνοπτικά τους αντιρρησίες σε εγκλεισμό σε «Πάρκα της τιμωρίας». Οι πρώτες προβολές του έργου ξεσηκώνουν θύελλα διαμαρτυριών από τους συντηρητικούς, ο Watkins κατηγορείται ως «πράκτορας των Σοβιετικών», το φιλμ εξαφανίζεται από τις αίθουσες και ο Watkins τελειώνει το κεφάλαιο Η.Π.Α.
Τα επόμενα χρόνια, ήδη «χαρακτηρισμένος» από το σύνολο της οπτικοακουστικής βιομηχανίας, καταφεύγει στη Σκανδιναβία, όπου με μεγάλη δυσκολία και ελάχιστα κεφάλαια γυρίζει το «Edvard Munch» ένα μοναδικό πορτραίτο του μεγάλου εικαστικού, που έμελλε να χαρακτηριστεί η καλύτερη βιογραφία στην Ιστορία του σινεμά, μαζί με το «Αντρέι Ρουμπλιόφ» του Ταρκόφσκι. Παρά τα θερμά, λόγια του ίδιου του Μπέργκμαν («το έργο μιας ιδιοφυίας»), το φιλμ περιορίζεται σε κάποιες προβολές στα τοπικά κανάλια.
Θα ακολουθήσουν το «Freethinker» (5ωρη βιογραφία του Αυγούστου Στρίντμπεργκ), το «Eveningland» και το «Warriors» (αλληγορικές πολιτικές ταινίες για τις μελλοντικές δυστοπίες). Ο Watkins πλέον έχει περιθωριοποιηθεί πλήρως. Αρχίζει ένα 14ωρο ντοκιμαντέρ, το «Journey», ένα οδοιπορικό σε όλο τον κόσμο με μάρτυρες του ειρηνιστικού κινήματος. Τα γυρίσματα ολοκληρώνονται, αλλά το φιλμ παραμένει ακυκλοφόρητο ως σήμερα. Ζει πλέον στη Λιθουανία.
Τα επόμενα χρόνια, ήδη «χαρακτηρισμένος» από το σύνολο της οπτικοακουστικής βιομηχανίας, καταφεύγει στη Σκανδιναβία, όπου με μεγάλη δυσκολία και ελάχιστα κεφάλαια γυρίζει το «Edvard Munch» ένα μοναδικό πορτραίτο του μεγάλου εικαστικού, που έμελλε να χαρακτηριστεί η καλύτερη βιογραφία στην Ιστορία του σινεμά, μαζί με το «Αντρέι Ρουμπλιόφ» του Ταρκόφσκι. Παρά τα θερμά, λόγια του ίδιου του Μπέργκμαν («το έργο μιας ιδιοφυίας»), το φιλμ περιορίζεται σε κάποιες προβολές στα τοπικά κανάλια.
Θα ακολουθήσουν το «Freethinker» (5ωρη βιογραφία του Αυγούστου Στρίντμπεργκ), το «Eveningland» και το «Warriors» (αλληγορικές πολιτικές ταινίες για τις μελλοντικές δυστοπίες). Ο Watkins πλέον έχει περιθωριοποιηθεί πλήρως. Αρχίζει ένα 14ωρο ντοκιμαντέρ, το «Journey», ένα οδοιπορικό σε όλο τον κόσμο με μάρτυρες του ειρηνιστικού κινήματος. Τα γυρίσματα ολοκληρώνονται, αλλά το φιλμ παραμένει ακυκλοφόρητο ως σήμερα. Ζει πλέον στη Λιθουανία.
Το 2000 επιστρέφει στη Γαλλία και γυρίζει την Κομμούνα. Το σχεδόν εξάωρο ασπρόμαυρο έργο θα αποτελέσει και το κινηματογραφικό κύκνειο άσμα του. Θα συνεχίσει μέχρι σήμερα την ασυμβίβαστη αντιπαράθεσή του με τα media, ολοκληρώνοντας το δοκίμιο «Media Crisis».
Πηγή myFILM
*
Ιστορικό της Παρισινής Κομμούνας
του Θανάση Παπαρήγα
 |
| Η ΚΡΑΥΓΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ Σχέδια και διασκευή κειμένου: Ταρντί Με βάση το ομώνυμο μυθιστόρημα του Βωτρέν (Μετάφραση Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις ΚΨΜ) |
Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870-71 υπήρξε το αποτέλεσμα των γαλλικών ανησυχιών απέναντι στις προσπάθειες ένωσης της Γερμανίας, αλλά και συγκεκριμένων ενεργειών για την παρεμπόδισή της. Μια από τις γαλλικές ενέργειες που ώθησαν περισσότερο τα πράγματα προς τη σύγκρουση ήταν η ενίσχυση από τον αυτοκράτορα της Γαλλίας Ναπολέοντα τον 3ο (τον επιλεγόμενο «Μικρό») των χωριστικών διαθέσεων που υπήρχαν στα νοτιογερμανικά κρατίδια.
 |
28 Μάρτη 1871: Η ανακήρυξη της Κομμούνας στην πλατεία Δημαρχείου
|
Η προσπάθεια ενοποίησης της Γερμανίας είναι η έκφραση της γρήγορης οικονομικής ανόδου των διαφόρων γερμανικών κρατών με επίκεντρο την Πρωσία. Παρά τη νίκη της αντεπανάστασης το 1848, η πορεία αυτή όχι μόνο δεν ανακόπτεται, αλλά επιταχύνεται. Η αστική τάξη, αποκλεισμένη από τις κρατικές υποθέσεις, έπεσε «με τα μούτρα» στις επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν.
Στο άρθρο του στην εφημερίδα «New York Daily Tribune» της 1.2.1859, ο Κ. Μαρξ γράφει:
«Όποιος είδε το Βερολίνο εδώ και 10 χρόνια, δε θα το αναγνώριζε σήμερα. Ήταν τόπος αδέξιων και χοντροκομμένων στρατιωτικών παρελάσεων και τώρα έχει γίνει το ολοζώντανο κέντρο της γερμανικής βιομηχανίας μηχανοκατασκευών. Διασχίζοντας τη ρηνανική Πρωσία και τη Βεστφαλία, νομίζεις ότι βρίσκεσαι στοLancashire ή στο Yorkshire».
Στον πολιτικό τομέα, η ενοποίηση της «Γερμανίας» (ανύπαρκτη ακόμη επίσημα) προωθείται με τη δημιουργία του «Βορειογερμανικού Συνδέσμου» (1867) και άλλων ανάλογων ενώσεων.
 |
| Η άμυνα του οδοφράγματος στην πλατεία Βεντόμ |
Σε σχέση με τη Γαλλία, η οικονομική πορεία της Γερμανίας παρουσιάζει τις εξής ιδιομορφίες:
α) Είναι πολύ γρήγορη. Ας πάρουμε την εξόρυξη κάρβουνου που αποτελεί τομέα - κλειδί για το 19ο αιώνα. Η παραγωγή της Γερμανίας περνά από τα 12.000.000 τόνους το 1860 στα 26.000.000 το 1870, ενώ της Γαλλίας, τον ίδιο χρόνο, δεν ξεπερνούσε τα 10.000.000.
β) Είναι πολύ πιο προσανατολισμένη προς μία «παραγωγική» και «βιομηχανική» κατεύθυνση. Η πρώτη ατμομηχανή στη Γερμανία κατασκευάζεται - με αρκετή καθυστέρηση - το 1841 από την εταιρεία «Borsig» που εδρεύει στο Βερολίνο (και που εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα στο δυτικό τμήμα της πόλης). Το 1871, όμως, η Γερμανία διαθέτει ήδη περισσότερες ατμομηχανές από τη Γαλλία.
 |
| Εσωτερικό των συνεργείων της φυλακής των Βερσαλλιών που είχε μετατραπεί σε καταυλισμό παιδιών |
Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος
Η αντίθεση ανάμεσα στις δύο χώρες οξύνεται, καθώς η Γαλλία βλέπει, από τη μια μεριά, έναν επικίνδυνο εμπορικό ανταγωνιστή και, από την άλλη, έναν κίνδυνο στα ανατολικά σύνορά της.
Τα πράγματα φτάνουν ως την κήρυξη πολέμου στις 2 Αυγούστου 1870 και εξελίσσονται στο στρατιωτικό τομέα με μεγάλη ταχύτητα. Από τις 4 Αυγούστου κιόλας, τα γαλλικά στρατεύματα κατατροπώνονται στοWissenburg. Στις 18 Αυγούστου, ο βασικός όγκος του γαλλικού στρατού πολιορκείται στο Metz. Στις 27 Αυγούστου - 1 Σεπτέμβρη η στρατιά του Μακ - Μαόν πολιορκείται στο Sedan. Στις 2 Σεπτέμβρη, και ενώ η συντριπτική ήττα είναι ολοφάνερη, η στρατιά συνθηκολογεί με διαταγή του αυτοκράτορα. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους συγκαταλέγονται 40 στρατηγοί, 4.000 αξιωματικοί, 84.000 άνδρες, καθώς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ναπολέων ο 3ος. Ανεμπόδιστα, οι Γερμανοί φτάνουν μπροστά στο Παρίσι στις 19 Σεπτέμβρη και το πολιορκούν, κυρίως από το Βορρά και την Ανατολή.
 |
| Νοσοκομείο για τους μαχητές της Κομμούνας |
- Η Γαλλία εκχωρεί στη Γερμανία το ένα πέμπτο της Λωραίνης με τοMetz και όλη την Αλσατία εκτός από το Belfort και την περιοχή του.
- Η Γαλλία υποχρεώνεται να καταβάλει στη Γερμανία πολεμική αποζημίωση 5.000.000.000 φράγκων.
- Ο γερμανικός στρατός θα παραμείνει σε ορισμένα γαλλικά εδάφη ως την πλήρη εξόφληση των πολεμικών αποζημιώσεων. Τα γερμανικά στρατεύματα έφυγαν στις 13 Σεπτέμβρη 1873, με την καταβολή της τελευταίας δόσης των αποζημιώσεων.
Στις 18 Γενάρη του 1871, στην Αίθουσα των Κατόπτρων των Βερσαλλιών, που έχουν καταλάβει τα γερμανικά στρατεύματα, ο βασιλιάς της Πρωσίας Γουλιέλμος ανακηρύχτηκε διά βοής «αυτοκράτορας της Γερμανίας» (Kaiser). Αυτό υπήρξε η ληξιαρχική πράξη γέννησης της Γερμανίας ως ενιαίου (με την πολιτική έννοια) κράτους.
Η εξέλιξη αυτή είχε διπλό και αντιφατικό χαρακτήρα.
- Από τη μια μεριά, προώθησε τη λύση του εθνικού προβλήματος, δημιουργώντας την ενιαία Γερμανία, στόχο του επαναστατικού - δημοκρατικού κινήματος.
- Από την άλλη, η δημιουργία της ενιαίας Γερμανίας έγινε πάνω στη βάση όχι της επανάστασης αλλά του συμβιβασμού ανάμεσα στις κορυφές του βιομηχανικού, του τραπεζικού και του εμπορικού κεφαλαίου, τους μεγάλους γαιοκτήμονες των ανατολικών περιοχών και τη μοναρχία, επικεφαλής της πολιτικοστρατιωτικής υπαλληλικής αριστοκρατίας, όπου η αποφασιστική επιρροή ανήκει στον τελευταίο παράγοντα. Δημιουργήθηκε «ένας στρατιωτικός δεσποτισμός, στολισμένος με κοινοβουλευτικά μπιχλιμπίδια, μείγμα φεουδαρχικής ιδιοκτησίας και αστικής επίδρασης, με γραφειοκρατική θωράκιση και αστυνομική υποστήριξη», όπως γράφει ο Κ. Μαρξ, ο οποίος ήταν - ας μην το ξεχνάμε - Γερμανός.
Στην Κ. Ευρώπη δημιουργήθηκε μια νέα δύναμη 41.000.000 κατοίκων. Τα αποτελέσματα του πολέμου 1870-71 τη δυνάμωσαν ακόμα παραπέρα. Οι πολεμικές αποζημιώσεις της Γαλλίας επιτρέπουν μια απότομη οικονομική άνοδο. Ανάμεσα στο 1870 και το 1873, η παραγωγή χυτοσιδήρου αυξάνεται κατά 50%, ενώ το μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών περνά από 18.000 χλμ. (1870) σε πάνω από 33.000 (1879). Το νέο κράτος μετατρέπεται ταχύτατα σε μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη. Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού έχει ξεπεράσει και τη Μεγάλη Βρετανία και μετατρέπεται, μαζί με τις ΗΠΑ, στον πιο δυναμικό πόλο ανάπτυξης του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.
Έτσι, βλέπουμε ότι πολλά από τα σπέρματα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου βρίσκονται ήδη στην «πρώτη αναμέτρηση» του 1870-71.
 |
| Μάχες στη λεωφόρο Ρουαγιάλ στο Νεϊγύ |
Η είδηση της συνθηκολόγησης του Sedan γίνεται γνωστή στο Παρίσι την ίδια μέρα (2 Σεπτέμβρη) και προκαλεί μεγάλο αναβρασμό. Η αντιπολίτευση ενάντια στον Ναπολέοντα τον 3ο, έντονη από καιρό, ξεσπά. Το νομοθετικό σώμα του Παρισιού συνέρχεται επειγόντως και παίρνει πολλές ριζικές αποφάσεις. Οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:Μάχες στη λεωφόρο Ρουαγιάλ στο Νεϊγύ
α) Κατάργηση της μοναρχίας και εγκαθίδρυση της δημοκρατίας (4 Σεπτέμβρη).
β) Δημιουργία κυβέρνησης «Εθνικής Άμυνας».
γ) Δημιουργία Εθνοφρουράς για την υπεράσπιση της πόλης από τον κίνδυνο άμεσης κατάληψης που φαίνεται πια καθαρά.
Η κυβέρνηση βρίσκεται βασικά κάτω από την καθοδήγηση αστών οπαδών του ρεπουμπλικανικού καθεστώτος (L. Gambetta, Jules Ferry, J. Favre κλπ.). Η Εθνοφρουρά αποτελείται βασικά από ένοπλους εργάτες και μικροαστούς.
Με την εμφάνιση των Πρώσων (19 Σεπτέμβρη) αρχίζει η πολιορκία της πόλης. Καθώς ο καιρός περνά και οι στερήσεις δυναμώνουν, στις γραμμές των υπερασπιστών της πόλης εμφανίζονται σοβαρές διαμάχες. Η αστική τάξη, στο Παρίσι και όλη τη Γαλλία, ζητά μια άμεση ειρήνη με τους Πρώσους, όποιοι και αν είναι οι όροι. Αντίθετα, οι εργάτες και οι «αριστεροί» μικροαστοί του Παρισιού ζητούν συνέχιση της αντίστασης, δηλαδή για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο της εποχής μας, τάσσονται υπέρ του λαϊκού πολέμου μέχρις εσχάτων. Σε όλη τη Γαλλία, όπου οι Γερμανοί αποφεύγουν να επεκταθούν, παρουσιάζεται μια γενική κινητοποίηση των αντιδραστικών δυνάμεων, εμφανίζεται, μάλιστα, ένα πλατύτατο μοναρχικό ρεύμα. Η κατάσταση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα, ανάμεσα στα άλλα, την παράλυση σε μεγάλο βαθμό των αμυντικών προσπαθειών.
Στις 28 Γενάρη 1871, η κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας υπογράφει ανακωχή με τους Γερμανούς. Η ανακωχή αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από πλήρης συνθηκολόγηση. Η συνθήκη προβλέπει παράδοση των οχυρών και διάλυση του τακτικού στρατού.
 |
| Οδοφράγματα στο Παρίσι το 1871 |
Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο, με τις εκλογές που γίνονται στις 7 του Φλεβάρη για την ανάδειξη Εθνοσυνέλευσης που θα επικύρωνε την ανακωχή, αλλά και τους όρους της συνθήκης ειρήνης που θα υπογραφόταν. Στην Εθνοσυνέλευση κυριαρχούν συντριπτικά οι αντιδραστικές δυνάμεις των άκρων. Από τους 700 αντιπροσώπους, οι 375 είναι ανοιχτά μοναρχικοί, ενώ όλοι οι άλλοι - με ελάχιστες εξαιρέσεις - ανήκουν στην άκρα Δεξιά των μεγαλοαστικών κομμάτων. Η Εθνοσυνέλευση συνέρχεται στο Bordeaux. Σχηματίζεται κυβέρνηση με επικεφαλής τον Adolfe Thiers (πιο γνωστό με το εξελληνισμένο όνομα Θιέρσος), που εξουσιοδοτείται να αρχίσει διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς για την άμεση υπογραφή συνθήκης ειρήνης.
Στις 26 Φλεβάρη γίνονται γνωστοί οι προκαταρκτικοί όροι της συνθήκης ειρήνης. Οι όροι επικυρώνονται από την Εθνοσυνέλευση του Bordeaux την 1η Μάρτη. Την ίδια ημέρα ο γερμανικός στρατός εισέρχεται στο Παρίσι και καταλαμβάνει τα φρούρια της βόρειας και ανατολικής πλευράς της πόλης.
 |
| Οδόφραγμα |
Στο Παρίσι, η κατάσταση έχει πια φτάσει σε εκρηκτικό σημείο. Η Εθνοφρουρά και τα επαναστατικά στοιχεία έχουν εξοργισθεί με τη σύνθεση της Εθνοσυνέλευσης και με την πολιτική της. Απορρίπτουν την ανακωχή και τη συνθήκη ειρήνης και γίνεται μάλιστα και λόγος για ένοπλη αντίσταση.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις. Στις 18 Μάρτη κυβερνητικά στρατεύματα εισβάλλουν στις εργατικές συνοικίες και περικυκλώνουν τη Μονμάρτη, απαιτώντας την παράδοση των όπλων της Εθνοφρουράς. Όταν συναντούν άρνηση, διατάσσεται γενική επίθεση. Οι στρατιώτες, όμως, αρνούνται να υπακούσουν.
Αυτή είναι η αρχή της εξέγερσης. Οι εξεγερμένοι καταλαμβάνουν το Δημαρχείο, ενώ η εξουσία περνά στα χέρια της Κεντρικής Επιτροπής της Εθνοφρουράς. Στις 20 Μάρτη γίνονται προσπάθειες εξέγερσης και σε άλλες πόλεις. Οι προσπάθειες αποτυχαίνουν.
Η κυβέρνηση της Γαλλίας μεταφέρεται στις Βερσαλλίες (17χλμ. δυτικά του Παρισιού) που οι Γερμανοί έχουν, στο μεταξύ, εκκενώσει.
 |
| Ο δρόμος της εκκλησίας στο Νεϊγύ, μετά από μάχη |
Στις 26 Μάρτη, εκλέγεται η Παρισινή Κομμούνα και στις 28 ανακηρύσσεται πανηγυρικά και επίσημα σε κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση των Βερσαλλιών, μόλις βεβαιώνεται για την υπεροχή της, αρνείται κάθε σχέση με την Κομμούνα και αποκλείει το Παρίσι. Έτσι, σχηματίζονται δύο κυβερνήσεις. Η Κομμούνα, που εδρεύει στο Παρίσι και αντιτίθεται στη συνθηκολόγηση και οι Βερσαλλίες, που είναι υπέρ της άμεσης συνθηκολόγησης.
Στις 21 Μάη τα στρατεύματα του στρατηγού Μακ - Μαόν - του νικημένου του Sedan - αρχίζουν γενική επίθεση ενάντια στο Παρίσι. Πρόκειται για στρατιωτική επίθεση καλά προετοιμασμένη. Στηρίζεται στην κινητοποίηση 130.000 καλά οπλισμένων και εκπαιδευμένων στρατιωτών που υποστηρίζονται από μεγάλες μονάδες βαρέος πυροβολικού. Απέναντί τους βρίσκονται 10.000 Εθνοφρουροί και γύρω στις 20.000 «Ομόσπονδοι», άσχημα οπλισμένοι και εφοδιασμένοι.
Η επίθεση προχωρά γρήγορα διασχίζοντας τις εύπορες συνοικίες του Δ. Παρισιού. Προσκρούει, όμως, σε σκληρή αντίσταση όσο προχωρεί στο κέντρο της πόλης. Οι μάχες για την κατάληψη της πόλης κράτησαν συνολικά μία εβδομάδα, από τις 21 ως τις 28 Μάη, που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Ματωμένη Εβδομάδα». Η σύγκρουση πήρε γρήγορα αγριότατο και αιματηρότατο χαρακτήρα. Τελικά, οι κυβερνητικές δυνάμεις συνέτριψαν την Κομμούνα, με την κατάληψη των τελευταίων οδοφραγμάτων της στην οδό Ραμπονό στις 28 Μάη.
Οι αντιθέσεις και ο πόλεμος
Το ότι ο πόλεμος του 1871 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Κομμούνα αυτό κανείς δεν το αμφισβητεί. Ο Λένιν γράφει ότι «η βροντή των κανονιών στο Παρίσι ξύπνησε τα πιο καθυστερημένα τμήματα του προλεταριάτου από τη βαθιά τους νάρκη, δίνοντας παντού ώθηση στην επαναστατική σοσιαλιστική προπαγάνδα».
Ζώντας τα γεγονότα, ο Κ. Μαρξ μελέτησε συστηματικά και τις συγκεκριμένες επιπτώσεις των γαλλογερμανικών αντιθέσεων στην Κομμούνα. Γενικά, ο Μαρξ επισημαίνει δύο παράγοντες στη στάση της Γερμανίας:
α) Συνεργασία με τη Γαλλία για τη συντριβή της Κομμούνας. Η στάση αυτή υπαγορεύθηκε από το ταξικό ένστικτο της αστικής τάξης που καταλαβαίνει ότι η ανατροπή της σε μια χώρα είναι κακό παράδειγμα για τις υπόλοιπες.
β) Απροθυμία άμεσης εμπλοκής. Ο Μαρξ γράφει ότι ο Μπίσμαρκ «ήταν διατεθειμένος να κάνει ό,τι μπορούσε για να τους συμπαρασταθεί (σ.σ. στους Θιέρσο και Favre) εκτός από το να διακινδυνεύσει τη ζωή Γερμανών στρατιωτών - όχι γιατί εκτιμούσε τη ζωή όταν επρόκειτο να αποσπάσει κάτι - αλλά ήθελε να δει τη Γαλλία να πέφτει ακόμα χαμηλότερα, ώστε να μπορεί να της αποσπάσει πιο πολλά».
Το σύνολο αυτών των παραγόντων έκανε τη γερμανική πολιτική ασταθή και ασυνεπή. Ο Μπίσμαρκ αρνήθηκε να επέμβει ο ίδιος, έδωσε όμως τη δυνατότητα στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών να σχηματίσει στρατιωτικές δυνάμεις από τους αιχμαλώτους. Επέτρεψε τη διέλευση τροφίμων για το Παρίσι - έστω και σε περιορισμένες ποσότητες - αλλά επιτρέπει και στα στρατεύματα των Βερσαλλιών να περάσουν τις γερμανικές γραμμές και να χτυπήσουν την Κομμούνα από τα νώτα. Ο Μαρξ αναφέρει τη σύλληψη 500 ατόμων στη Rouen - που κατέχουν οι Γερμανοί - με την κατηγορία ότι ανήκουν στην Κομμούνα. Η Ανώτατη Διοίκηση του Γερμανικού Στρατού είχε δώσει ρητές εντολές, οι πρόσφυγες της Κομμούνας να συλλαμβάνονται και να παραδίνονται στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών. Μαρτυρούνται, ωστόσο, πολλά παραδείγματα που οι Γερμανοί στρατιώτες και αξιωματικοί έκαναν «στραβά μάτια». Ο Φ. Ενγκελς επαινεί ιδιαίτερα τη στάση του Σαξονικού Εκστρατευτικού Σώματος.
Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι ο Μπίσμαρκ, με το να απευθυνθεί στην κυβέρνηση του Θιέρσου και να ζητήσει την άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων, της έδινε ipso facto (εκ των πραγμάτων) μεγαλύτερο κύρος και επιρροή.
Γι' αυτή του τη στάση, ο Κ. Μαρξ αποκάλεσε τον «Σιδηρούν» Καγκελάριο, «δολοφόνο επί πληρωμή».
Εδώ θα έπρεπε να σημειώσουμε και μία σημαδιακή λεπτομέρεια: Η Κομμούνα σαν αποτέλεσμα του γαλλοπρωσικού πολέμου άσκησε - σαν ιδέα - μεγάλη επιρροή. Η πρόβλεψη μιας τέτοιας εξέλιξης σε περίπτωση παγκόσμιου πολέμου περιέχεται στην Απόφαση του Συνεδρίου της Βασιλείας της 2ης Διεθνούς (1912) και επαληθεύτηκε 100% πέντε χρόνια αργότερα. Οι στροφές της ιστορίας το έφεραν έτσι που η πρόβλεψη επαληθεύτηκε ακριβώς τότε, όταν αυτοί που την είχαν κάνει είχαν πάψει πια να την πιστεύουν...
902
902
