Kορνήλιος Καστοριάδης, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας
Ο πρόεδρος της Τανζανίας δήλωσε: «ο νομαδικός βίος της φυλής των Μασάι δεν είναι παραγωγικός» (sic).Με αυτό το πρόσχημα η κυβέρνηση του ετοιμάζεται να εκδιώξει χιλιάδες οικογένειες Μασάι από την προγονική τους γη για να την παραδώσει σε μία εταιρεία που έχει την έδρα της στο Ντουμπάι, η οποία εξειδικεύεται στη διοργάνωση κυνηγετικών σαφάρι με πελάτες γαλαζοαίματους από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και όχι μόνο.
Στην Κένυα, βρίσκεται η λίμνη Ναϊβάσα, υγροβιότοπος διεθνούς σημασίας σύμφωνα με τη συνθήκη Ραμσάρ. Σήμερα όμως, η λίμνη δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία δεξαμενή άρδευσης και αποχέτευσης για τα θερμοκήπια των τριαντάφυλλων που ανήκουν σε ευρωπαίους επενδυτές. Όλα ξεκίνησαν όταν οι τελευταίοι ανακάλυψαν το ιδανικό για ανθοκαλλιέργειες κλίμα της περιοχής. Κάθε τριαντάφυλλο χρειάζεται 5 λίτρα νερού κάθε ημέρα για 6 εβδομάδες, μέχρι δηλαδή να κοπεί. Αυτό σημαίνει άντληση εκατομμυρίων λίτρων νερού κάθε ημέρα από τη λίμνη Ναϊβάσα για τις μεγάλες φάρμες ευρωπαϊκών συμφερόντων. Η μαζική χρήση εντομοκτόνων και άλλων λιπασμάτων μόλυνε τα νερά της λίμνης δηλητηριάζοντας τους κατοίκους, την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής. Η έλλειψη νερού και τροφής έχει σκοτώσει τα ζώα από τα οποία εξαρτάται η τροφή και το εισόδημα εκατομμυρίων γηγενών που λιμοκτονούν. Η ίδια η Κένυα έχει κηρυχτεί γι” αυτόν τον λόγο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Την ίδια στιγμή το εξαγωγικό εμπόριο «ανθεί» καθώς όλα τα τριαντάφυλλα που κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά καλλιεργούνται εκεί! Κόβονται στην Κένυα, προωθούνται στην Ολλανδία και από εκεί εξάγονται στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη.
Η Κένυα μοιράζεται μαζί με την Ουγκάντα και την Τανζανία τη λίμνη Βικτώρια. Είναι η μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη της Αφρικής. Η λίμνη θεωρήθηκε ιδανική για την εκτροφή πέρκας. Ξένη στα νερά της λίμνης και πολύ επιθετική, η πέρκα εξαφάνισε μέσα σε μερικές δεκαετίες περίπου τετρακόσια είδη άλλων ψαριών που ζούσαν εκεί. Η φυσική ισορροπία της λίμνης καταστράφηκε. Οι ντόπιοι ψαράδες έχασαν τη δουλειά τους. Δεν είχαν άλλη επιλογή από το να γίνουν εργάτες με ημερομίσθιο ένα δολάριο την ημέρα στις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες κατεργασίας και εκμετάλλευσης της πέρκας που εγκαταστάθηκαν γύρω από τη λίμνη. Το μόνο που απομένει σε αυτούς από τους τόνους ψαριών που κατεργάζονται καθημερινά είναι τα κεφάλια και τα κόκαλα των ψαριών. Πεντακόσιοι τόνοι φιλέτου πέρκας φτάνουν καθημερινά στην Ευρώπη με ειδικά ναυλωμένα αεροπλάνα. Για να κάνουν απόσβεση του κόστους των καυσίμων που καίνε στο δρομολόγιο Ευρώπη-Αφρική, κουβαλούν στη Μαύρη Ήπειρο όπλα για τη διαιώνιση των πολέμων που μαίνονται στο εσωτερικό της.
Στα νότια υψίπεδα των Αιθιοπικών βουνών, που τα διασχίζει ο ποταμός Όμο, μία κοινότητα αυτοχθόνων Σούρι ξεκληρίστηκε από κυβερνητικά στρατεύματα όταν αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν την προγονική τους γη, που εξασφάλιζε την αυτάρκεια ανέκαθεν στους γηγενείς μέχρι που τα πλούσια κοιτάσματα χρυσού των σπλάχνων της μπήκαν στο στόχαστρο αδίστακτων πολυεθνικών. Το αναπτυξιακό σχέδιο για την περιοχή έχει και συνέχεια. Θα ξεριζώσουν την αυτοφυή βλάστηση και θα καλλιεργηθεί η γη για να φτιάξουν εκτεταμένες κτηνοτροφικές μονάδες και για να καλλιεργήσουν λουλούδια. Το άφθονο νερό του ποταμού Όμο θα γίνει ένα κομμάτι των πλουτοπαραγωγικών σχεδίων. Ιταλική επιχείρηση, επιχορηγούμενη από κονδύλια της Ε.Ε. (που αφορούν τη βοήθεια στον τρίτο κόσμο), κατασκευάζει εκεί ένα τεράστιο φράγμα, για να παραχθεί ηλεκτρικό, που θα το πουλήσουν οι Αιθίοπες στη Κένυα. Η χώρα που είναι βουτηγμένη στα χρέη, πιστεύει ότι έτσι θα ξεπληρώσει τα δάνεια που χρωστάει στο ΔΝΤ. Η τεράστια τεχνητή λίμνη θα εκδιώξει από τον τόπο τους περίπου 20 χιλιάδες ιθαγενείς.
Αν αυτά τα παραδείγματα σας θυμίζουν Ελλάδα, δεν κάνετε λάθος. Ας δούμε όμως: πού κρύβεται το πραγματικό ELDORADO σε χρυσό και ασήμι; στα ηλεκτρονικά απορρίμματα. Κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρονικών συσκευών 320 τόνοι χρυσού, αξίας 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς και 7.500 τόνοι αργύρου, αξίας 5 δισ. Από όλο αυτό το χρυσάφι ανακτάται σήμερα μόλις το 10 με 15 τοις εκατό, ενώ το υπόλοιπο καταλήγει στις χωματερές, συσκευές που πάνε στα σκουπίδια περιέχουν 40 με 50 φορές περισσότερο χρυσό από ίση μάζα μεταλλεύματος που βγαίνει από τα ορυχεία, με τις γνωστές τραγικές μεθόδους που καταστρέφουν δάση, δηλητηριάζουν νερά κλπ. Ένας τόνος πλακέτες ηλεκτρονικών κυκλωμάτων περιέχει 200 γραμμάρια χρυσού και ένας τόνος κινητών τηλεφώνων περιέχει 300 γραμμάρια. Συγκριτικά, ένας τόνος μεταλλεύματος χρυσού περιέχει στην καλύτερη περίπτωση μόλις 5 γραμμάρια καθαρού μετάλλου.
Επίσης οφείλουμε να διορθώσουμε την εντύπωση που πιθανόν δημιουργείται ότι ο χρυσός είναι ένα μέταλλο που αναζητείται και εξορύσσεται χάρη των εφαρμογών του στη βιομηχανία. Aς μην ξεχνάμε ότι μόνο ένα 12% του χρυσού που εξορύσσεται ετήσια χρησιμοποιείται στη βιομηχανία και σε άλλες εφαρμογές, γύρω στο 74% πηγαίνει στην κατασκευή κοσμημάτων και 14% αποθηκεύεται ως “επένδυση” από ιδιώτες, οργανισμούς ή κρατικές τράπεζες.
Υπάρχουν, λοιπόν μέθοδοι εναλλακτικές της εξόρυξης αλλά δεν ικανοποιούν τη βουλιμική όρεξη των καπιταλιστών επενδυτών για υπερκέρδη. Οπότε η προτιμώμενη μέθοδος από αυτούς είναι η εξόρυξη. Η καταστροφή της γης και των ανθρώπινων κοινοτήτων είναι παράπλευρες απώλειες που δικαιολογούνται από το πρόταγμα της ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Ζίγκμουντ Μπάουμαν «ο Καπιταλισμός είναι ένα παρασιτικό σύστημα. Μπορεί να ευημερεί μόνον όταν βρίσκει έναν οργανισμό, τον οποίο δεν έχει ακόμα εκμεταλλευτεί, καταστρέφοντας τον». Την επαλήθευση της διαπίστωσής του τη βλέπουμε και τη ζούμε σε κάθε γωνιά του πλανήτη και ιδίως σε χώρες όπου η επαγγελία της ανάπτυξης χρησιμοποιείται ως η μόνη διέξοδος από τα προβλήματα που γεννά το ίδιο το παγκοσμιοποιημένο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο της ανάπτυξης που δεν στοχεύει στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών αλλά στη διαρκή μεγέθυνση.
Ο Σερζ Λατούς επισημαίνει: «η μεγέθυνση σήμερα δεν είναι αποδοτική υπόθεση παρά μόνο υπό τον όρο να σηκώνουν το βάρος και το τίμημά της η φύση, οι μελλοντικές γενιές, η υγεία των καταναλωτών και οι συνθήκες εργασίας των μισθωτών. Γι” αυτό είναι απαραίτητη μια ρήξη». Ας το σκεφτούν οι μισθωτοί της ELDORADO που αξιολογούν ένα πενιχρό μεροκάματο στην κόλαση ως πιο σημαντικό από το παρόν και το μέλλον των παιδιών τους σε έναν προαιώνιο παράδεισο.