Περάσαμε τα δύσκολα διακηρύσσει η κυβέρνηση Σαμαρά, μας έδωσαν τα εύσημα από το ΔΝΤ και την Κομισιόν και η Ελλάδα είναι έτοιμη για ανάκαμψη. Πλήθος οι γραφίδες στον Τύπο και οι φωνές στην τηλεόραση που επαναλαμβάνουν το μήνυμα προς ενημέρωση των ιθαγενών. Δικαιώθηκαν όσοι στήριξαν τη μνημονιακή πολιτική, αποδείχθηκε ότι είχαν ψυχραιμία και σοβαρότητα, ενώ η κριτική εξ αριστερών ήταν επιπόλαιη και λανθασμένη. Η Ελλάδα έδειξε υπομονή και εγκράτεια και τώρα θα ανταμειφθεί.
Γιατί αυτή η επιθετική αισιοδοξία;
Ο κύριος λόγος είναι η σταθεροποίηση των δημόσιων οικονομικών – η χώρα κινείται προς πρωτογενές πλεόνασμα μέσα στο 2013. Παράλληλα, το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών, που είχε φτάσει το γιγαντιαίο μέγεθος του 15% του ΑΕΠ το 2008, έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Επομένως, οσον αφορά το ΔΝΤ και τους δανειστές ‘εταίρους’ μας που κοιτούν κυρίως αυτά τα στοιχεία, η ελληνική οικονομία κοντεύει να βγει από την εντατική. Αυτά έλαβε υπόψη του και ο οίκος Fitch που αναβάθμισε την Ελλάδα κι έτσι έπαψε πια να θεωρείται από τα ελληνικά ΜΜΕ ενεργούμενο των κερδοσκόπων των χρηματοπιστωτικών αγορών, όπως όταν μας υποβάθμιζε.
Υπάρχει βέβαια η παράπλευρη απώλεια της ανεργίας του 27% για τους ενήλικες και 64% για τους νέους, αλλά φρόντισε η εταιρεία Hay Group να μας ενημερώσει, αξιοποιώντας στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας, ότι οι ροές προσλήψεων-απολύσεων είχαν θετικό πρόσημο τον Απρίλιο. Μετά από τριετή συντριβή των μισθών, φαίνεται ότι η οικονομία δημιουργεί επιτέλους σημαντικό αριθμό νέων θέσεων εργασίας. Αισιοδοξία, λοιπόν και κυρίως όχι λαϊκισμοί που μπορεί να καταστρέψουν το έργο της τριετίας.
Γράφοντας για την υποβολιμαία και παραπλανητική χρήση της γλώσσας από το ρωμαϊκό ιμπέριουμ, ο Τάκιτος βάζει στα χείλη του βρετανού ‘βάρβαρου’ ηγεμόνα Καλγάκου την περίφημη φράση: ‘δημιουργούν μιαν έρημο και την αποκαλούν ειρήνη’. Ανελέητοι οι Ρωμαίοι, αφού περνούσαν δια πυρός και σιδήρου τους κατακτημένους, τους διαβεβαίωναν ότι επέβαλαν την ‘ειρήνη’ προς όφελος όλων.
Η έρημος που έχουν δημιουργήσει τρεις ελληνικές κυβερνήσεις σε αγαστή συνεργασία με την Τρόικα απεικονίζεται εναργέστατα στα στοιχεία για το ΑΕΠ που η Ελληνική Στατιστική Αρχή δημοσιοποίησε στις 15 Μαΐου, ακριβώς πάνω στον παροξυσμό αισιοδοξίας που έχει καταλάβει τους κυβερνώντες. Όπως δείχνει το γράφημα, η πτώση του ΑΕΠ συνεχίστηκε αμείλικτη και το πρώτο τρίμηνο του 2013, σημειώνοντας ετήσια συρρίκνωση 5.3%.
Δείχνει κι άλλα ενδιαφέροντα πράγματα το απλό αυτό γράφημα. Φαίνεται καθαρά η κατακρήμνιση της ελληνικής οικονομίας μετά το 2009, που πήρε διαστάσεις τραγωδίας το 2011-2. Πάνω απ’ όλα, φαίνεται ότι η τάση συρρίκνωσης του ΑΕΠ δεν έχει αντιστραφεί, ή έστω υποχωρήσει σημαντικά. Και πως να μεταβληθεί η τάση συρρίκνωσης όταν τα στοιχεία της συνολικής ζήτησης είτε βρίσκονται σε υποχώρηση, είτε επιδεικνύουν εξαιρετική αδυναμία; Οι επενδύσεις, μετά από καταβαράθρωση ετών, μόλις κατόρθωσαν να σταθεροποιηθούν το τελευταίο τρίμηνο του 2012 και θα δούμε τι θα κάνουν το πρώτο τρίμηνο του 2013. Ίσως κάτι να κινείται στη βιομηχανική παραγωγή, δεδομένου ότι η ετήσια μείωση τον Μάρτιο του 2013 ήταν ‘μόνο’ 0.7%, αλλά είναι πολύ νωρίς για να ξέρει κανείς. Η κατανάλωση βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση από το 2009, ενώ ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο κατέγραψε ετήσια μείωση 14% τον Φεβρουάριο του 2013. Οι εξαγωγές, τέλος, για τις οποίες έχει γίνει τόσος αβάσιμος θόρυβος την τριετία που πέρασε, δεν έχουν δυναμισμό και μάλιστα μειώθηκαν κατά 7.8% σε ετήσια βάση τον Μάρτιο του 2013.
Με δυό λόγια, όσον αφορά την πραγματική οικονομία, η κυβερνητική αισιοδοξία εδράζεται αποκλειστικά σε ιδιωτικές μελέτες ροών προσλήψεων-απολύσεων στην αγορά εργασίας, σε ευχολόγια περί ‘μεταρρυθμίσεων’, σε προσδοκίες για το τι θα κάνουν οι τράπεζες όταν επιτέλους ολοκληρωθεί η ανακεφαλαιοποίηση, σε υπερβολές για τον τουρισμό τη φετινή χρονιά, και σε ελπίδες για επενδυτική άνοιξη τώρα που οι μισθοί έχουν συντριβεί, ιδίως με είσοδο κεφαλαίων από το εξωτερικό. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η ελληνική οικονομία παραμένει σε βαθύτατη ύφεση.
Η ύφεση είναι βέβαια ακριβώς ο λόγος της υποτιθέμενης επιτυχίας των μνημονιακών πολιτικών όσον αφορά το δημοσιονομικό έλλειμμα και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Δεν υπάρχει απολύτως καμία έκπληξη, πρωτοτυπία, ή ιδιαίτερη ικανότητα άσκησης οικονομικής πολιτικής στο θέμα αυτό. Στην πράξη τα πράγματα εξελίχθηκαν όπως τα είχαν προβλέψει οι ‘επιπόλαιοι’ κριτές εξ αριστερών. Αν μια κυβέρνηση περικόψει τις δαπάνες με θηριώδη τρόπο, ανεβάσει τη φορολογία και επιτρέψει την κατάρρευση των μισθών, θα ακολουθήσει ύφεση που από μόνη της θα περιορίσει το δημοσιονομικό έλλειμμα και τις εξαγωγές, άρα και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.
Για να το θέσω αλλιώς, η Τρόικα συνέτριψε την εγχώρια ελληνική οικονομία ώστε να επιτευχθεί ισορροπία στα δημοσιονομικά και στις διεθνείς συναλλαγές. Η σταθεροποίηση είναι μηχανικό αποτέλεσμα της βαθύτατης ύφεσης που αποτυπώνει το γράφημα, τίποτε περισσότερο. Θα μπορούσε ίσως να επαίρεται η κυβέρνηση και η Τρόικα αν είχε επιτευχθεί η σταθεροποίηση χωρίς την κατακρήμνιση της οικονομίας. Είναι όμως αναισχυντία να πανηγυρίζει το στρατόπεδο των Μνημονίων για τις δημοσιονομικές του επιτυχίες, όταν το τίμημα ήταν 1.300.000 άνεργοι και 2.500.000 άνθρωποι κάτω από το όριο της φτώχειας.
Κάποια στιγμή βέβαια η ύφεση θα σταματήσει. Οι οικονομίες δεν συρρικνώνονται εσαεί καθώς υπάρχει πάντα ένα μίνιμουμ δραστηριότητας που γεννάει η υλική ζωή. Στην περίπτωση της Ελλάδας η συρρίκνωση ίσως να σταματήσει το 2014, αν η χώρα και ο λαός της έχουν επιτέλους λίγη τύχη. Ο πραγματικός Γολγοθάς, σε αντίθεση με όσα άσκεφτα διατείνεται η μνημονιακή πλευρά, θα αρχίσει μετά. Η συνολική συρρίκνωση θα έχει ξεπεράσει το 25%, όπως δείχνει παραστατικά το γράφημα. Με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης 2-3% που προβλέπει η Τρόικα και οι οποίοι είναι ρεαλιστικοί δεδομένου ότι δεν διαφαίνεται καμία προοπτική ουσιαστικής τόνωσης της ζήτησης, θα πάρει πολλά χρόνια μέχρι να αναπληρωθούν οι απώλειες της παραγωγής. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρόκειται να υπάρξει υποχώρηση της ανεργίας σε ανεκτά επίπεδα για τουλάχιστον μια δεκαετία. Ειδικά για τη νεολαία το μέλλον διαγράφεται ζοφερό. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν ο ελληνικός λαός θα αποδεχτεί την έρημο που έφτιαξαν από κοινού η Τρόικα και το εγχώριο μνημονιακό στρατόπεδο και θα την ονομάσει και ο ίδιος ειρήνη.
