Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ
ΠΟΛΕΜΟΣ έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε τραπεζίτες και πολιτικούς με εκατέρωθεν κατηγορίες για το ποιος φταίει για τη χρεοκοπία των τραπεζών στην Κύπρο, την ίδια ώρα που κυκλοφορεί λίστα προσώπων, πολιτικών και επιχειρηματιών, που έχουν λάβει χαριστικές ρυθμίσεις δανείων και από τις δύο πρώην μεγάλες κυπριακές τράπεζες, την Τράπεζα Κύπρου και τη Λαϊκή.
Ο Ανδρέας Βγενόπουλος, πρώην αντιπρόεδρος της Λαϊκής Τράπεζας (πρώην Marfin
ΠΟΛΕΜΟΣ έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε τραπεζίτες και πολιτικούς με εκατέρωθεν κατηγορίες για το ποιος φταίει για τη χρεοκοπία των τραπεζών στην Κύπρο, την ίδια ώρα που κυκλοφορεί λίστα προσώπων, πολιτικών και επιχειρηματιών, που έχουν λάβει χαριστικές ρυθμίσεις δανείων και από τις δύο πρώην μεγάλες κυπριακές τράπεζες, την Τράπεζα Κύπρου και τη Λαϊκή.
Popular Bank) και εκπρόσωπος του μεγαλοϊδεατισμού -όπως λένε χαρακτηριστικά-, έχει γίνει κόκκινο πανί, γιατί του αποδίδουν ευθύνες για την κατάντια της Λαϊκής αφού η τράπεζα χορήγησε μεγάλα δάνεια σε ελληνικές εταιρείες μεταφέροντας τον κίνδυνο των επισφαλειών στην Κύπρο (η Μαρφίν-Εγνατία, που ήταν θυγατρική της Λαϊκής, έγινε υποκατάστημά της το 2009 επί Χριστόφια, με αποτέλεσμα -όπως λένε- να αναλάβει πρόσθετους κινδύνους η κυπριακή οικονομία).
Για τον Ανδρέα Βγενόπουλο, υπαίτιοι της κρίσης είναι το κατεστημένο της Τράπεζας Κύπρου που τον πολέμησε, ο υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής (διαδέχτηκε τον Βγενόπουλο στο τιμόνι της Λαϊκής), ο οποίος «δεν ξέρει τι του γίνεται» και αύξησε την εξωτερική χρηματοδότηση της τράπεζας από τον έκτακτο μηχανισμό (ELA) στα 8 δισ. από 3 δισ. ευρώ, και ο Δημήτρης Χριστόφιας, πρώην πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος δεν κατάλαβε τα δεινά που θα έφερνε το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων στις κυπριακές τράπεζες και δεν διαπραγματεύτηκε οικονομική βοήθεια για να καλύψει τις ζημιές τους. Επίσης, βέλη έχει ρίξει κατά καιρούς στον πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, Αθανάσιο Ορφανίδη, κατηγορώντας τον για δικτατορική προσέγγιση σε θέματα εποπτείας.
Ευθύνες αποδίδονται από διάφορους κύκλους και στον Μιχάλη Σαρρή, και του «χρεώνουν» χαριστική ρύθμιση δανείου σε πρώην πολιτικό («Γ.Β.»), ο οποίος φέρεται να έχει κάνει συμφωνία με τη Λαϊκή για διαγραφή ποσού 5,8 εκατ. δολαρίων για το 2014.
Η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» παρουσιάζει σήμερα το πόρισμα ελέγχου που είχαν κάνει οι δύο εποπτικές αρχές, η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου και η Τράπεζα της Ελλάδος, τον Μάρτιο του 2009 για δανειοδοτήσεις του ομίλου Μαρφίν-Εγνατία σε διάφορες εταιρείες. Το πόρισμα είχε παραγγελθεί από τη Βουλή των Ελλήνων με αφορμή την εξεταστική επιτροπή για τη Μονή Βατοπεδίου, στην οποία είχαν δοθεί δάνεια από τον όμιλο Μαρφίν-Εγνατία. Εχει δοθεί στις δικαστικές αρχές, οι οποίες -όπως έχει δηλώσει ο Ανδρέας Βγενόπουλος- δεν έχουν βρει κάτι το μεμπτό σε αυτές τις δανειοδοτήσεις. Το ότι πιθανώς κάποια δάνεια δεν εξυπηρετούνται οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην επιδείνωση των συνθηκών στην οικονομία και στις αγορές.
Σύμφωνα με το τότε πόρισμα είχαν εντοπισθεί οι εξής κίνδυνοι:
1 Χορηγήσεις με σκοπό την αγορά μετοχών που ανέρχονται σε 1,3 δισ. και αντιπροσωπεύουν το 11% του δανειακού χαρτοφυλακίου της τράπεζας (περιλαμβανομένων δανείων συνολικού υπολοίπου 570 εκατ. που είχαν χορηγηθεί κατά το 2007 για συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της MIG) και το 130% της κεφαλαιακής της βάσης, κατά την 31η Δεκεμβρίου 2007 αντίστοιχα. Το πρόγραμμα αποπληρωμής των δανείων αυτών προνοεί την καταβολή μόνο των τόκων καθ' όλη τη διάρκεια της χορήγησης και αποπληρωμή ολόκληρου του ποσού στη λήξη τους, με κύρια πηγή αποπληρωμής τα εισοδήματα από την πώληση των μετοχών.
2 Χορηγήσεις, κυρίως, στον όμιλο της MIG, όπου κρίνεται ότι σε αρκετές περιπτώσεις υπήρξε ευνοϊκή μεταχείριση και δεν τηρήθηκαν οι διαδικασίες συνεπούς τραπεζικής πρακτικής (χαμηλή τιμολόγηση, μεγάλο χρονικό διάστημα αποπληρωμής κ.τ.λ.), με αποτέλεσμα η τράπεζα να είναι εκτεθειμένη σε αυξημένους κινδύνους.
Από τον έλεγχο προέκυψαν αδυναμίες όπως:
- Το πρόγραμμα αποπληρωμής των εξεταζόμενων χορηγήσεων προβλέπει την καταβολή μόνο τόκων για όλη την περίοδο της χορήγησης και αποπληρωμή ολόκληρου του ποσού της χορήγησης στη λήξη της σε 3-5 χρόνια από την ημερομηνία εκταμίευσής, ανάλογα με την περίπτωση. Παρ' όλο που η θέση της τράπεζας είναι ότι οι χορηγήσεις αυτές δόθηκαν κυρίως σε πελάτες με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, από το δείγμα των πελατών που εξετάστηκαν, παρατηρήθηκε ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι πιστούχοι είναι εταιρείες για τις οποίες δεν υπάρχουν στοιχεία για την οικονομική τους κατάσταση και δεν έχουν ληφθεί οι προσωπικές εγγυήσεις των φορέων τους. Συνεπώς, υπάρχει αβεβαιότητα για την αποπληρωμή τους κατά την ημερομηνία λήξης των χορηγήσεων, σε περίπτωση που η αξία των ενεχυριασμένων μετοχών παραμείνει ως έχει και δεν θα καλύπτει το ποσό της χορήγησης ή θα υπάρχει αδυναμία ρευστοποίησής τους.
Οπως αναφέρει, σε σημειώματά του και ο εσωτερικός ελεγκτής της τράπεζας, έχουν παρατηρηθεί σημαντικές παρατυπίες (λάθη και παραλείψεις στη συμπλήρωση των συμβατικών εγγράφων των δανείων και εξασφαλίσεων, π.χ. «Α» και κενά (μη ύπαρξη εγκεκριμένου εισηγητικού, π.χ. «Μ») στις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν κατά τη χορήγηση των εν λόγω δανείων.
Επιπρόσθετα, υπήρχαν περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι όροι που τέθηκαν από τις εγκριτικές αρχές δεν τηρήθηκαν (κάλυψη εξασφαλίσεων μικρότερη από την προβλεπομένη, βάσει των συμβατικών όρων κάθε δανείου, π.χ. ίδρυμα «Ο»). Σημαντικές από αυτές τις παρατυπίες παραμένουν μέχρι και σήμερα, μετά την παρέλευση σχεδόν δύο χρόνων, χωρίς να έχουν αρθεί.
Δάνεια προς τη MIG και άλλους
Τα συνολικά υπόλοιπα άμεσων χορηγήσεων του ομίλου της ΜΕΒ στις 31 Δεκεμβρίου 2008 προς τον όμιλο της MIG, τον όμιλο «Φ», τον όμιλο «Β», τον όμιλο «Κ», τον όμιλο «Π», το «Ι», την «Ε» και τον Φ.Σ. ανέρχονταν σε 1,8 δισ. (14% του δανειακού χαρτοφυλακίου του ομίλου ΜΕΒ), από τα οποία 373 εκατ. (ποσοστό 20,7%) καλύπτονταν με δεσμευμένες καταθέσεις. Από την εξέταση των φακέλων προέκυψαν τα παρακάτω:
- Ομιλος MIG: α) χρηματοδότηση 30 εκατ. για αγορά μετοχών της κυπριακής εταιρείας Cyprus Tourism and Development (ιδιοκτήτρια ξενοδοχείου Hilton), β) 28,5 εκατ. για αγορά των μετοχών της κυπριακής εταιρείας Christis Dairies, γ) 19 εκατ. για αγορά μετοχών της Λητώ Συμμετοχών, δ) χορήγηση προς τη Vivartia 4 εκατ. για επενδυτικούς σκοπούς, χωρίς εξασφαλίσεις, και ε) 220 εκατ. προς το «Υγεία» για επενδυτικούς σκοπούς και κεφάλαιο κίνησης με εξασφάλιση ισόποση κατάθεση.
- Ομιλος «Φ»: χορηγήσεις 40,3 εκατ. για αγορά μετοχών της MIG με τιμολόγηση τριμηνιαίου Euribor + 2%. Ως εξασφάλιση η τράπεζα έλαβε μετοχές της MIG, ενώ το πρόγραμμα αποπληρωμής προνοεί την καταβολή μόνο τόκων για όλη την περίοδο της χορήγησης και αποπληρωμή ολόκληρου του ποσού της χορήγησης στη λήξη, σε πέντε έτη από την ημερομηνία χορήγησής τους.
- Ομιλος «Β»: α) χορηγήσεις ύψους 70,8 εκατ. για αγορά μετοχών της MIG, με τιμολόγηση τριμηνιαίο Euribor +0,75% και β) χορηγήσεις ύψους 134 εκατ. δολαρίων με τιμολόγηση τριμηνιαίο Libor +1,5% για αγορά μετοχών του «Ι».
- Ομιλος «Κ»: α) χορηγήσεις ύψους 4,5 εκατ. για αγορά μετοχών της MIG, με επιτόκιο εξαμηνιαίο Euribor +2%, β) χορήγηση ύψους 31 εκατ. για επενδυτικούς σκοπούς, με αποπληρωμή εφάπαξ στα τρία έτη και εξασφάλιση μετοχές εταιρειών, γ) χορήγηση ύψους 70 εκατ. σε αλληλόχρεο λογαριασμό για αγορά μετοχών εισηγμένων στο Χ.Α., με τιμολόγηση μηνιαίο Euribor +1,8% και εξασφάλιση διάφορες μετοχές, δ) προσωπικά δάνεια 1 εκατ. έκαστο προς Κ.Μ. και Χ. για αγορά μετοχών MIG και προσωπικό δάνειο 10 εκατ. προς τον Κ.Γ. για επενδυτικές ανάγκες.
- Ομιλος «Π»: α) χορηγήσεις 43,3 εκατ. προς την εταιρεία «Α», β) προσωπική χορήγηση προς τον κ. «Π» ύψους 9,7 εκατ. για κάλυψη επενδυτικών αναγκών, με εξασφάλιση μετοχές της «V». Το πρόγραμμα αποπληρωμής όλων των χορηγήσεων προνοεί την καταβολή μόνο τόκων για όλη την περίοδο της χορήγησης και αποπληρωμή ολόκληρου του ποσού των χορηγήσεων στη λήξη τους, πέντε έτη από την ημερομηνία εκταμίευσής τους.
- Φ.Σ.: χορήγηση ύψους 15 εκατ. για αγορά του 49% των μετοχών της εταιρείας «Ε». Ως εξασφάλιση η τράπεζα κατέχει μετοχές της «V», όπου παρουσιάζεται άνοιγμα στις εξασφαλίσεις, λόγω πτώσης της τιμής της μετοχής.
- «Ι»: χορηγήσεις ύψους 270 εκατ. για επενδυτικούς σκοπούς, οι οποίες καλύπτονται με μετοχές των εταιρειών MIG και Υγεία.
- «Ε»: χορήγηση 78 εκατ. για αγορά μετοχών της Vivartia, η οποία προβλέπεται ότι θα εξοφληθεί με την καταβολή μόνο τόκων για όλη την περίοδο και καταβολή του κεφαλαίου στη λήξη, σε πέντε έτη από την ημερομηνία εκταμίευσης.
Στα δάνεια για επενδυτικούς σκοπούς παρατηρείται σημαντική διαφοροποίηση στην τιμολόγησή τους, σε αρκετές δε περιπτώσεις η τιμολόγηση των χορηγήσεων φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, χαμηλή σε σχέση με τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο.
Παρατηρήσεις για δείγμα πελατών
Στις παρακάτω περιπτώσεις δανείων είτε δεν τηρήθηκε η πιστωτική πολιτική της τράπεζας είτε οι όροι και ο σκοπός της χορήγησης δεν συνάδουν με συνετή τραπεζική πρακτική.
- Dubai Financial Group: βραχυπρόθεσμη χορήγηση ύψους 25 εκατ. δολαρίων για κάλυψη αναγκών του πιστούχου, με λήξη στις 30 Ιουνίου 2009, χωρίς καμία εξασφάλιση, πλην της εκχώρησης των μερισμάτων σε MPG και MIG.
- «C»: χορήγηση ύψους 3,9 εκατ. για αγορά του 11,9% των μετοχών της εταιρείας «V», κύριου μετόχου «Π»
- ΑΚ: ποσό ύψους 12 εκατ. από το ομολογιακό δάνειο συνολικού ποσού 30 εκατ. οκταετούς διάρκειας, πληρωτέο στη λήξη του.
- Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας: σύνολο χορηγήσεων 83,3 εκατ.
- Μονή Εμμαούς: σύνολο χορηγήσεων 60 εκατ.
- Ομιλος «Ζ» για τις εταιρείες «G» και «G»με υπόλοιπο 104 εκατ., για τις οποίες οι ναύλοι το 2009 δεν καλύπτουν τα ετήσια τοκοχρεολύσια.
- Ομιλος «Λ» για την εταιρεία «Ν», με υπόλοιπο 29,7 εκατ., όπου λόγω της πτώσης των ναύλων ενδέχεται να απαιτηθεί παράταση του δανείου για να μειωθούν οι δόσεις.
- Ομιλος «Φ» για την εταιρεία «Τ» με υπόλοιπο 96,2 εκατ. για τα οποία οι ναύλοι το 2009 καλύπτουν οριακά τα ετήσια τοκοχρεολύσια.