Κείμενο-φωτογραφίες: Βικτωρία Μαζεμένου
Μια χώρα χιλίων διακοσίων χιλιομέτρων, από άκρη σε άκρη όπως η Κούβα, δεν μπορείς να την δεις σε δέκα ημέρες! Στο δυτικό κομμάτι του νησιού βρίσκεται η πλέον ξακουστή πεδιάδα της Κούβας, η πεδιάδα Βινιάλες. Τα βουνά από ασβεστόλιθο (mogotes) αυτής της πεδιάδας που έχουν διαβρωθεί εσωτερικά δημιουργώντας σπηλιές, αποτελούν πόλο έλξης για τους χιλιάδες τουρίστες που δέχεται η Κούβα κάθε χρόνο.
Αποφασίσαμε λοιπόν να πάμε πρώτα δυτικά και μετά ανατολικά και όπου φτάσουμε.
Αρχικός προορισμός μας το Pinar del Rio, η μεγαλύτερη πόλη δυτικά της Αβάνας. Ο αυτοκινητόδρομος υπήρξε μια αποκάλυψη… Ήταν άδειος. Ένας αυτοκινητόδρομος χωρίς αυτοκίνητα έκανε το ταξίδι αυτό μοναδικό! Μια οροσειρά, η Sierra del Rosario, εκτεινόταν κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου στη δεξιά πλευρά και έκλεβε τα βλέμματα μας από την επίπεδη Κουβανική γη.
«52 años de la Revolution»
Βέβαια, την μονοτονία της φύσης έσπαγε, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, η... προπαγάνδα. Τεράστιες πινακίδες τοποθετημένες ακριβώς δίπλα στον δρόμο εξυμνούσαν την επανάσταση και είχαν σλόγκαν όπως «δουλεύετε με τάξη και πειθαρχία», «οι ήρωες του σήμερα είναι αυτοί που δουλεύουν σκληρά» και δεκάδες άλλα που δεν χόρταινες να διαβάζεις. Ανάμεσά τους και οι πινακίδες που μέτραγαν τα χρόνια που είχαν περάσει από την επανάσταση «52 años de la Revolution».
Όσο για τους πέντε που καταδικάστηκαν από τους Αμερικάνους το 2001 για κατασκοπεία και βρίσκονταν στις αμερικανικές φυλακές οι Κουβανοί ήταν σίγουροι ότι μια ημέρα «θα επιστρέψουν». «Volveran» έγραφε η ταμπέλα πάνω από τις φωτογραφίες των πέντε πρόσφατων ηρώων της Κούβας, τα μάτια των οποίων σε ακολουθούσαν συνέχεια μιας και το συγκεκριμένο γκρουπ ανθρώπων, εμφανιζόταν επίσης κατά τακτά χρονικά διαστήματα.
Φτάνοντας στην πόλη Pinar del Rio, μας την έπεσαν οι ποδηλάτες. Τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν οι τουρίστες, σε μια χώρα που τα μοντέλα που κυκλοφορούν είναι αμερικάνικες αντίκες και ρωσικά LADA, είναι σαν τη μύγα μες το γάλα και φυσικά γίνονται πόλος έλξης για τους δεκάδες νεαρούς που η εξυπηρέτηση των τουριστών είναι ο τρόπος με τον οποίο αντλούν τα εισοδήματά τους. Η συγκεκριμένη περιοχή φημίζεται για τις φυτείες καπνού και οι νέοι με τα ποδήλατα προσφέρονται να σε οδηγήσουν να επισκεφτείς κάποια φυτεία που οι ίδιοι φυσικά έχουν επιλέξει και έχουν διαπραγματευτεί την προμήθεια.
Είχε μεσημεριάσει, ο ήλιος ήταν κάθετος και πολλές Κουβανές κρατούσαν ομπρέλες για να προστατευτούν από τον ήλιο. Ο κόσμος έδειχνε ιδιαίτερα χαλαρός και φιλικός. Στον κεντρικό δρόμο βρισκόταν η ακαδημία Σκακιού. Κάτω από την σκιά, πίσω από τις χαρακτηριστικές καμάρες της πόλης, αρκετοί Κουβανοί με τα πρόσωπά τους σοβαρά και προσηλωμένα σκέφτονταν την επόμενη κίνηση. Σε αυτά τα σημεία μπροστά στα σπίτια, τα προστατευμένα από τον ήλιο, οι δραστηριότητες ποίκιλαν από απλό κουτσομπολιό μεταξύ φίλων μέχρι ξύρισμα, κούρεμα από επαγγελματίες. Δεκαπέντε χιλιόμετρα βορειότερα από το Pinar del Rio βρισκόταν το Βινιάλες.
Μια άλλη, κινηματογραφική εποχή
Τον δρόμο που οδηγούσε στην πλέον φημισμένη πεδιάδα της Κούβας περιστοίχιζαν ψηλά πεύκα. Πριν ακόμα φτάσουμε στην πόλη τα mogotes, το σήμα κατατεθέν της περιοχής, είχαν κάνει την εμφάνιση τους στον ορίζοντα. Οι καβαλάρηδες (guajiros) με τα σομπρέρο τους, που δούλευαν στις φυτείες καπνού και επέστρεφαν στα σπίτια τους μας μετέφεραν σε μια άλλη εποχή. Η πόλη που μας υποδέχθηκε μετά από λίγο ενίσχυσε αυτή την εντύπωση. Μεγάλοι δρόμοι με άλογα και κάρα πλαισιωμένοι από χαμηλά, φροντισμένα σπίτια. Στις χαρακτηριστικές κουνιστές καρέκλες μπροστά στα σπίτια ντόπιοι και τουρίστες απολάμβαναν την απογευματινή ηρεμία.
Πολλά από αυτά τα σπίτια ήταν Casas Particulares και μπορούσες να τα διακρίνεις από το σήμα που έχουν μπροστά στην πόρτα τους και δηλώνει ότι είναι νόμιμα. Κάθε σπίτι μπορεί να διαθέσει μέχρι δύο δωμάτια και για κάθε δωμάτιο ο ιδιοκτήτης έχει την υποχρέωση να καταβάλει στο κράτος συγκεκριμένο ποσό κάθε μήνα ανεξαρτήτως της ζήτησης. Η τιμή για το δωμάτιο ήταν 25 CUC και σύντομα βρήκαμε ένα όμορφο σπίτι και μια γλυκιά οικοδέσποινα. Τα δωμάτια βρισκόντουσαν στην πίσω αυλή. Στις εννέα η ώρα το βράδυ που γυρνάγαμε από το εστιατόριο η πόλη ήταν τόσο ήσυχη που σου έδινε την εντύπωση ότι ήταν περασμένα μεσάνυχτα.
Η πλατεία της πόλη ήταν αρκετά κινηματογραφική. Θύμιζε λίγο από Μεξικάνικη πλατεία με την εκκλησία της, τις καμάρες της, τον ορίζοντα να διαγράφεται πάνω από τα χαμηλά σπίτια και τον κουβανικό ήλιο να την λούζει στο μεγαλύτερο μέρος της. Η πλατεία ήταν η καρδιά της πόλης και φαινόταν γεμάτη όλες τις ώρες. Πολλά πιτσιρίκια έπαιζαν σκάκι ενώ οι γυναίκες έκαναν τα ψώνια τους από τους πάγκους με τα κηπευτικά.
Η επαρχιακή αυτή πόλη παρόλο το γεγονός ότι δέχεται τεράστιο αριθμό τουριστών (πούλμαν με προορισμό το Βινιάλες φεύγουν καθημερινά από όλα σχεδόν τα μεγάλα ξενοδοχεία της Αβάνας), δεν φάνηκε να έχει υποστεί τη διάβρωση που συχνά υφίστανται οι τουριστικοί προορισμοί. Η ηρεμία των ανθρώπων φαινόταν στα χαμογελαστά πρόσωπά τους. Και ήταν μια ηρεμία μεταδοτική. Μια ηρεμία που προερχόταν κυρίως από την όμορφη σχέση μεταξύ ανθρώπων και φύσης. Μια τεράστια πεδιάδα με απίστευτη βλάστηση, υπέροχα δέντρα, φυτείες καπνού και φυσικά τα mogotes.
Τα βουνά από ασβεστόλιθο, τα mogotes, με τα χρόνια διαβρώθηκαν εσωτερικά και δημιουργήθηκαν τεράστιες σπηλιές. Αυτές οι σπηλιές που σήμερα λειτουργούν ως αξιοθέατα υπήρξαν για πολλά χρόνια πριν την άφιξη των Ισπανών κατοικίες των ιθαγενών της περιοχής αλλά και κατά τη διάρκεια της Ισπανικής κυριαρχίας αποτέλεσαν καταφύγιο για τους σκλάβους που ζώντας κάτω από απάνθρωπες συνθήκες το έσκαγαν και έψαχναν μέρος να κρυφτούν. Μία από τις πιο όμορφες σπηλιές, η la Cueva del Indio, πέντε χιλιόμετρα έξω από την πόλη ήταν η πλέον τουριστική. Η σπηλιά αυτή εσωτερικά είχε νερό και μπορούσες να θαυμάσεις την ομορφιά της με μια από τις βάρκες που υπήρχαν για την εξυπηρέτηση των τουριστών (με αντίτιμο φυσικά). Η βόλτα με τη βάρκα απεδείχθη σύντομη αναλογικά με τον χρόνο που περιμέναμε για να μπούμε στη βάρκα!
Είχε μεσημεριάσει και καθίσαμε να φάμε στο εστιατόριο δίπλα στη σπηλιά. Κάποια στιγμή γύρισα το κεφάλι μου και είδα κάποιον από το προσωπικό της κουζίνας να στέκεται στην πόρτα. Το χρώμα και τα χαρακτηριστικά αυτού του ανθρώπου με μετέφεραν στην Αφρική. Για λίγα δευτερόλεπτα δεν είχα συναίσθηση σε ποια χώρα βρισκόμουνα! Έπρεπε όμως να συνηθίσω.
Μαζί με τον...Τσε
Παρόλο που δεν είχαμε αρκετές πληροφορίες για το που ακριβώς βρισκότανε, αποφασίσαμε να επισκεφτούμε την Cueva de los Portales, τη σπηλιά του Τσε. Μετά από καμιά εικοσαριά ερωτήσεις και άλλες τόσες υποδείξεις την βρήκαμε. Δεν ήταν ακριβώς σπηλιά αλλά ένα τεράστιο άνοιγμα μέσα στα βράχια με ένα ποταμάκι να την διασχίζει.
Ευάερη, ευήλια και ευρύχωρη αυτή η σπηλιά ήταν το αρχηγείο του Τσε κατά την περίοδο που η Κούβα είχε στραμμένο επάνω της το παγκόσμιο ενδιαφέρον, την περίοδο της κρίσης των πυραύλων. Κάτω από ένα τεράστιο βράχο ένα πρόχειρο κτίσμα χωρίς οροφή. Ένα κρεβάτι (ράντζο) και ένα γραφείο για επίπλωση και οι ταμπέλες στον τοίχο να δηλώνουν ότι ανήκαν στον Τσε. Το αίσθημα ότι βρισκόσουνα στο ίδιο ακριβώς σημείο που είχε υπάρξει έστω και για μικρό χρονικό διάστημα ο επαναστάτης μύθος της δεύτερης πεντηκονταετίας του εικοστού αιώνα, σε έκανε να ανατριχιάζεις!
Με κατεύθυνση ανατολικά
Τώρα που είχαμε πάρει μια καλή γεύση του τί εστί εθνικός δρόμος στην Κούβα ήμασταν πανέτοιμοι να πάμε ανατολικά. Στον περιφερειακό γύρω από την Αβάνα συναντήσαμε το δρόμο με κατεύθυνση την παραλιακή πόλη Cienfuegos στα νότια του νησιού. Οι Κουβανοί που προσπαθούσαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους στα διερχόμενα αυτοκίνητα στέκονταν στην αριστερή πλευρά του δρόμου, από την μεριά της νησίδας! Τα αυτοκίνητα μπορούσαν να σταματήσουν να κάνουν τα ψώνια τους στην λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας! Προφανώς, λωρίδα ταχείας κυκλοφορία δεν υφίσταται!
Στη μέση περίπου της διαδρομής οι ταμπέλες για Cienfuegos μας οδηγούσαν εκτός εθνικής οδού. Οι αρχικοί μας φόβοι ότι οι επαρχιακοί δρόμοι θα μας δυσκολέψουν αποδείχθηκαν αβάσιμοι. Οι επαρχιακοί δρόμοι της Κούβας είναι κομμένοι σε τέλειες ευθείες! Και όσον αφορά την κεντρική Κούβα, διασχίζοντάς την αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό το νησί παράγει πολύ, μα πάρα πολύ ζάχαρη. Φυτείες από ζαχαροκάλαμα απλώνονταν παντού στον ορίζοντα.
Στα μέσα του 18ου αιώνα η Κούβα άρχισε να καλλιεργεί ζαχαροκάλαμα σε τέτοια έκταση που έναν αιώνα αργότερα ήταν η πρώτη χώρα σε παραγωγή ζάχαρης στον κόσμο. Η ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για ζάχαρη στις Ηνωμένες Πολιτείες ανάγκασε τις κυβερνήσεις τους (τον Τόμας Τζέφερσον το 1808 και τον Πολκ το 1845) να ζητήσουν από τους Ισπανούς να αγοράσουν το νησί και να το προσαρτήσουν στα εδάφη τους. Οι Ισπανοί φυσικά αρνήθηκαν και συνέχισαν να φέρνουν σκλάβους από την Αφρική για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις ολοένα αυξανόμενες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1840 περίπου 400.000 σκλάβοιβρισκόντουσαν στο νησί. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν καταγωγή από την Δυτική Αφρική. Όταν η δουλεία καταργήθηκε το 1886, οι Αφρικανοί σκλάβοι έγιναν ελεύθεροι πολίτες προσδίδοντας έτσι στην εθνική και χρωματική ποικιλία που χαρακτηρίζει τον λαό της Κούβας.
Εκτός όμως από τους σκλάβους από την Αφρικανική ήπειρο ένα γεγονός, μια επανάσταση που έγινε στο γειτονικό νησί της Αιτής το 1791 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο μωσαϊκό των εθνικοτήτων που απαρτίζουν τον λαό της Κούβας. Η Αιτή υπήρξε Γαλλική αποικία από τα μέσα του 17ου αιώνα και πολύ γρήγορα έγινε μεγάλη δύναμη στην παραγωγή ζάχαρης. Οι φυτείες όμως χρειαζόντουσαν χέρια και δεν θα ήταν δυνατή η καλλιέργειά τους χωρίς σκλάβους.
Η μαζική εισαγωγή σκλάβων όμως με τα χρόνια έφερε σε μειονεκτική θέση τους γαιοκτήμονες που αριθμητικά ήταν πολύ λιγότεροι. Οι σκλάβοι της Αιτής ενθαρρυμένοι από την επανάσταση που είχε πραγματοποιηθεί στην Γαλλία το 1789, επαναστάτησαν ενάντια στους Γάλλους αποικιοκράτες. Πολλοί γαιοκτήμονες σκοτώθηκαν αλλά οι 30.000 που κατάφεραν να γλυτώσουν πήγαν στην γειτονική Κούβα. Έτσι η Κούβα απέκτησε και… Γάλλους στη σύνθεση της.
Σιένφουέγος – Το Παρίσι της Κούβας
Η πόλη Σιένφουέγος βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά ενός τεράστιου κόλπου επιφάνειας 88 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ο τρίτος μεγαλύτερος στην Κούβα. Η ιστορία της πόλης ξεκινάει το 1819 όταν Γάλλοι κατά το πλείστον έποικοι έφτιαξαν τα πρώτα σπίτια. Ήταν άτυχοι όμως γιατί το 1821 ένας τυφώνας τα γκρέμισε σχεδόν όλα. Ξαναρχίζοντας από την αρχή θεώρησαν καλό να αλλάξουν και το όνομα που είχε η πόλη μέχρι εκείνη τη στιγμή και την βάπτισαν Σιένφουέγος, από το όνομα του κυβερνήτη της Κούβας εκείνης της εποχής.
Οι Γάλλοι έποικοι ασχολήθηκαν με την παραγωγή ζάχαρης που εκείνη την εποχή βρισκόταν στο απόγειό της. Η άφιξη του σιδηρόδρομου το 1850 μάλιστα, στάθηκε αφορμή οι προσωπικές περιουσίες κάποιων, να εκτιναχθούν στα ύψη. Δεν τσιγκουνεύτηκαν καθόλου όταν ήρθε η ώρα να επενδύσουν τα χρήματά τους στα απίθανα κτίρια που χαρακτηρίζουν μέχρι και σήμερα την πόλη Σιένφουέγος. Η αρχιτεκτονική των κτιρίων με έντονες γαλλικές επιρροές, οι φαρδιοί δρόμοι, η φινέτσα της πόλης γενικότερα της δίνουν έναν αέρα Παρισιού. Αλλά η πόλη αυτή βρέχεται από θάλασσα και η κουλτούρα της πόλης είναι έντονα επηρεασμένη από το υγρό στοιχείο.
Στους παραλιακούς δρόμους οι περισσότεροι άνθρωποι που συναντάς φοράνε μαγιό. Πολύ χαλαροί με το σώμα τους οι Κουβανοί και καθόλου σεμνότυφοι, δείχνουν να χαίρονται τη ζωή τους δίπλα στη θάλασσα. Η εικόνα στους δρόμους ήταν οικεία. Η ενέργεια των ανθρώπων είχε κάτι από τη δική μας ενέργεια όταν γυρνάμε από τη θάλασσα μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα. Κάποια στιγμή βγαίνοντας από το αυτοκίνητο για λίγο, ακουμπήσαμε μια τσάντα πάνω στο καπό, την ξεχάσαμε και φύγαμε. Λίγα λεπτά αργότερα στον κεντρικό δρόμο ένας νεαρός έτρεχε πίσω από το αυτοκίνητό μας, κουνώντας την τσάντα που δεν είχαμε καν καταλάβει ότι την είχαμε χάσει. Ευτυχώς την αναγνωρίσαμε. Είχε μέσα τα διαβατήριά μας!
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣ ΜΑΖΕΜΕΝΟΥ:
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΥ :
