Τι θα λέγατε αν κάποιοι αποφάσιζαν -- και μάλιστα ερήμην σας -- να διαθέσουν ολόκληρο το εισόδημά σας για να τροφοδοτήσουν με κεφάλαια τις τράπεζες; Θα λέγατε μπράβο, μεγάλη επιτυχία, σωθήκαμε; Μάλλον όχι. Εκτός κι αν ψάχνετε εναγωνίως για εισιτήριο στο Δαφνί. Τότε γιατί θα πρέπει να θεωρήσουμε θετική την έκβαση της συνόδου κορυφής της Ευρωζώνης στις 29/6 που αποφάσισε ακριβώς αυτό; Μήπως θέλουν να μας τρελάνουν;
Ας προσέξουμε λίγο να δούμε τι συμφώνησαν οι ηγέτες της ευρωζώνης:
- Έως το τέλος του 2012 θα δημιουργηθεί ένας ενιαίος εποπτικός μηχανισμός υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην δικαιοδοσία του οποίου θα περάσουν όλες οι ευρωπαϊκές τράπεζες.
- Μετά την δημιουργία αυτού του μηχανισμού ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης θα μπορεί να διοχετεύει απευθείας κεφάλαια στις ευρωπαϊκές τράπεζες.
- Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της Ισπανίας θα αρχίσει σύμφωνα με ορισμένους κανόνες, π.χ. τα κεφάλαια παρέχονται από το ΕΤΧΣ μέχρις ότου καταστεί διαθέσιμος ο ΕΜΣ. Στη συνέχεια θα μεταφερθούν στον ΕΜΣ χωρίς καθεστώς προτεραιότητας.
- Συμφωνήθηκε επίσης ότι τα κεφάλαια ΕΤΧΣ/ΕΜΣ μπορούν να χρησιμοποιούνται με ευελιξία για την αγορά ομολόγων από τα κράτη μέλη τα οποία τηρούν: τις οικείες ανά χώρα συστάσεις, τις λοιπές δεσμεύσεις, περιλαμβανομένων των χρονοδιαγραμμάτων, δυνάμει του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών.
Τέλος, οι ηγέτες της ευρωζώνης ανάθεσαν στην Ευρωομάδα να εφαρμόσει τις αποφάσεις αυτές μέχρι τις 9 Ιουλίου 2012.
Αυτό που ακολούθησε είναι απολύτως γνωστό και προβλέψιμο από τις προηγούμενες συνόδους κορυφής όπου επιβεβαιωνόταν για μια ακόμη φορά η "ισχυρή δέσμευση" των ηγετών της ευρωζώνης να αντιμετωπίσουν υποτίθεται την κρίση. Στην αρχή ακολουθεί μια τεχνητή ευφορία στις αγορές, που στην γλώσσα των επενδυτών ονομάζεται ανατιμητική κερδοσκοπία και η οποία κρατά ένα, δύο ή τρία εικοσιτετράωρα. Κατόπιν αρχίζει ξανά να κυριαρχεί η καθοδική τάση στις αγορές, δηλαδή η υποτιμητική κερδοσκοπία. Το ίδια συνέβη και μ' αυτή την σύνοδο.
Από την άλλη, είχαμε επίσης τις γνωστές από το παρελθόν θριαμβολογίες για τα αποτελέσματα της συνόδου. Το τι ανοησία ειπώθηκε από τα μέσα μαζικής εξαχρείωσης, αλλά και τα πολιτικά κόμματα συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης, δεν λέγεται. Υποτίθεται ότι οι ευρωκρατούντες μεταμελήθηκαν και επιτέλους ανένηψαν ώστε να σταματήσουν να πιέζουν τις χώρες και τους λαούς με μνημόνια. Δεν είδατε, μας έλεγαν, που η Ισπανία και η Ιταλία κατόρθωσαν να πάρουν τα κεφάλαια που ζήτησαν, χωρίς μνημόνια και τα ρέστα; Μάλιστα, είχαμε την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ να προτείνει στην τριανδρία της συγκυβέρνησης να διεκδικήσει και για την Ελλάδα τα "οφέλη" της Ιταλίας και της Ισπανίας.
Φυσικά, τίποτε απ' όλα αυτά δεν είναι αλήθεια. Στην Δήλωση της Διάσκεψης Κορυφής της Ευρωζώνης αναφέρεται ότι "ο ΕΜΣ θα μπορούσε, κατόπιν αποφάσεως, να έχει τη δυνατότητα άµεσης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Αυτό θα υπόκειται στις κατάλληλες προϋποθέσεις, µεταξύ των οποίων η συµµόρφωση προς τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, οι οποίες θα είναι συγκεκριµένες για κάθε ίδρυµα, το µέα ή οικονοµία, και θα διατυπωθούν τυπικά σε µνηµόνιο συµφωνίας." Επομένως, το κουστουμάκι δεν το αποφεύγει κανένας που θα κάνει το λάθος να ζητήσει κεφάλαια από τον ΕΜΣ.
Επίσης, πάλι στην Δήλωση της Διάσκεψης Κορυφής της Ευρωζώνης διαβάζουμε τα εξής: "Επιβεβαιώνουµε την ισχυρή δέσµευσή µας να πράξουµε παν αναγκαίον για να
διασφαλίσουµε τη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης, χρησιµοποιώντας
ειδικότερα τα υφιστάµενα µέσα ΕΤΧΣ/ΕΜΣ µε ευέλικτο και αποτελεσµατικό τρόπο, ώστε να σταθεροποιηθούν οι αγορές των κρατών µελών που τηρούν τις ανά χώρα συστάσεις και τις λοιπές δεσµεύσεις τους, περιλαµβανοµένων των σχετικών χρονοδιαγραµµάτων, δυνάµει του Ευρωπαϊκού Εξαµήνου, του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και της διαδικασίας µακροοικονοµικών ανισορροπιών. Οι όροι αυτοί θα πρέπει να αποτυπωθούν σε µνηµόνιο συµφωνίας."
Καταλάβατε; Τα εργαλεία και τα χρηματοδοτικά μέσα της ευρωζώνης θα χρησιμοποιούνται μόνο και εφόσον οι χώρες που τα έχουν ανάγκη θα τηρούν τις δεσμεύσεις που τους επιβάλουν οι ευρωκράτες, που θα αποτυπώνονται σε "μνημόνιο συμφωνίας". Δίχως κουστουμάκι ραφής Μέρκελ, Σόιμπλε, Μπαρόζο και λοιπής συμμορίας δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει "βοήθεια".
Άλλωστε τις επόμενες ημέρες είδαμε να καταφθάνουν στην Ισπανία και στην Κύπρο, που ζήτησαν επίσημα βοήθεια από τον μηχανισμό της ευρωζώνης, οι πολυμελείς ομάδες της τρόικας για να αποτιμήσουν τις οικονομίες τους και να κόψουν κουστουμάκια για τους λαούς τους.
Ωστόσο, η μεγάλη μεταβολή που έγινε με τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής αφορούσε στις τράπεζες. Τέθηκαν οι βάσεις δημιουργίας ενός ενιαίου τραπεζικού χώρου υπό την εποπτεία ενιαίου μηχανισμού, όπου η ΕΚΤ θα παίζει καθοριστικό ρόλο. Ο μηχανισμός αυτός θα αποφασίζει ποια, ή ποιες τράπεζες πάσχουν και έχουν ανάγκη από κεφάλαια και έπειτα θα προχωρά η ανακεφαλαιοποίηση με χρηματοδότηση από το ΕΤΧΣ και το ΕΜΣ.
Αυτό που αξίζει να διευκρινίσουμε πριν και πρώτα απ' όλα είναι το εξής: Μέχρι την τελευταία σύνοδο κορυφής το ΕΤΧΣ και ο ΕΜΣ με την προίκα από 500 δις ευρώ εγγυήσεις, που θα μπορούν αν απαιτηθεί να φτάσουν στα 750 δις ευρώ, είχε σαν στόχο την στήριξη των κρατών που κινδύνευαν από χρεοκοπία. Με άλλα λόγια, τυπικά για την ευρωζώνη υπερίσχυε η αρχή της διάσωσης των κρατών από την κρίση χρέους. Βέβαια, ο τρόπος που το έκαναν οι ευρωκράτες διαμέσου της τρόικας και των μηχανισμών στήριξης κάθε άλλο παρά για διάσωση των κρατών επρόκειτο. Αφορούσε, διαμέσου των κρατών, την διάσωση των δανειστών, των τραπεζών και των αγορών κεφαλαίου, θανατώνοντας λαούς και ξεπουλώντας χώρες. Όπως άλλωστε το βιώνουμε εδώ στην Ελλάδα τα τελευταία δυο χρόνια και πλέον.
Τώρα, όμως, με τις αποφάσεις της ευρωσυνόδου οι προφάσεις εγκαταλείφθηκαν. Δεν είναι η διάσωση των κρατών που αποτελεί πρώτη προτεραιότητα, αλλά η διάσωση των τραπεζών. Και για τον σκοπό αυτό αποφάσισαν να ρίξουν ότι έχουν και δεν έχουν από διαθέσιμα και μηχανισμούς στην ευρωζώνη. Τι θα απογίνουν τα κράτη, ειδικά εκείνα που βρίσκονται υπό χρεοκοπία, ή έστω αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα αναχρηματοδότησης του χρέους τους; Κανείς δεν γνωρίζει πια. Αφήνονται στην τύχη τους. Διότι η πρόβλεψη που υπάρχει στην απόφαση για αξιοποίηση των κεφαλαίων του ΕΤΧΣ και του ΕΜΣ για αγορές ομολόγων είναι τουλάχιστον αστεία και χωρίς πρακτικό αντίκρυσμα, μιας και απαιτούνται τρελά ποσά μόνο για την αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους της Ιταλίας. Πώς μπορούν να βρεθούν τα κεφάλαια αυτά και παράλληλα να τροφοδοτηθούν με κεφάλαια και οι τράπεζες;
Επιπλέον, οι αποφάσεις της συνόδου δεν ξεκαθαρίζουν τι θα γίνει όταν ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός του τραπεζικού συστήματος κρίνει ότι κάποιες τράπεζες χρειάζονται κεφάλαια. Πώς θα κινηθεί η διαδικασία; Από τον εποπτικό μηχανισμό και την ΕΚΤ, ή την κυβέρνηση του κράτους μέλους; Οι προτάσεις της Κομισιόν μιλούν για αυτόματη διαδικασία που αφήνει έξω τα κράτη μέλη. Έτσι ο ευρωμηχανισμός θα αποφασίζει ποια ή ποιες τράπεζες χρειάζονται κεφάλαια, θα κινεί την διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης και τα κράτη-μέλη θα φορούν στους λαούς τους το κοστουμάκι των δεσμεύσεων και των μνημονίων που θα συνοδεύουν την όλη διαδικασία.
Έχει επίσης ενδιαφέρον να τεθεί το εξής ερώτημα: Τώρα με τον ενιαίο τραπεζικό χώρο της ευρωζώνης, έχει καθόλου νόημα ο δημόσιος έλεγχος των τραπεζών; Θα μπορεί ένα κράτος να ελέγξει τις τράπεζες στο έδαφός του για καταχρηστικές ή άλλες πρακτικές; Θα μπορεί να τις θέσει υπό εκκαθάριση για να διαπιστωθεί η καθαρή θέση τους; Θα μπορεί να παρέμβει στην μετοχική σύνθεση των τραπεζών ως αντάλλαγμα των επιδοτήσεων που έχουν λάβει μέχρι τώρα οι τράπεζες από τον κρατικό προϋπολογισμό; Όχι βέβαια. Όχι ότι συνέβαινε μέχρι σήμερα, αλλά τουλάχιστον τα κράτη είχαν την ευχέρεια να απαιτήσουν κάποια από αυτά. Τώρα με τον ενιαίο τραπεζικό χώρο, όλα όσα αφορούν τον δημόσιο έλεγχο της τραπεζικής πρακτικής αφαιρούνται από την δικαιοδοσία του κράτους μέλους και μετατίθενται πρωτίστως στα κεντρικά εποπτικά όργανα της ευρωζώνης.
Είναι τυχαίο που οι αποφάσεις αυτές παίρνονται αυτή την εποχή που αποκαλύφτηκε το σκάνδαλο χειραγώγησης των παραγώγων σε libor, όπου φέρεται να έχει πρωταγωνιστήσει εκτός από τηνBarclays και η Citigroup, η Deutsche Bank, η HSBC Holdings και η UBS. Και μιλάμε απλά για την κορυφή του παγόβουνου. Είναι τυχαίο που καθώς αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο η ασυδοσία και η κερδοσκοπική μανία των τραπεζών η οποία δεν σταματά πουθενά, οι ευρωπαίοι ηγέτες αποφασίζουν να τις διαφυλάξουν από οποιαδήποτε πιθανότητα διεξοδικής έρευνας στα πεπραγμένα τους από τα κράτη και τις κυβερνήσεις, μεταφέροντας την εποπτεία τους σε υπερκρατικό επίπεδο στην ευρωζώνη.
Την ίδια ώρα οι τράπεζες αποκτούν πρόσβαση στην χρηματοδοτική προίκα του ΕΤΧΣ και του ΕΜΣ. Ποιος εγγυάται αυτή την προίκα; Μα οι κρατικοί προϋπολογισμοί των κρατών μελών, δηλαδή τα λεφτά των φορολογουμένων. Αν σκεφτούμε ότι οι ανάγκες αναχρηματοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών ξεπερνούν κατά πολύ τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, τότε καταλαβαίνουμε ότι με τον τρόπο αυτό τίθενται σε κίνδυνο όλοι οι προϋπολογισμοί της ευρωζώνης.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το δημόσιο χρέος όλων των κρατών μελών της ευρωζώνης φτάνει στα 8,5 τρις ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2012, ή το 90% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Οι ανάγκες αναχρηματοδότησης αυτού του χρέους κινούνται κατ' ελάχιστο στα 2 τρις ευρώ σε ετήσια βάση. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ του Μαΐου 2012, έχουν συνολικές υποχρεώσεις αξίας 34,8 τρις ευρώ, που αντιστοιχεί περίπου στο 370% του συνολικού ΑΕΠ της ευρωζώνης. Σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών για να είναι αυτές ασφαλείς θα πρέπει να βρίσκεται στο 10% των συνολικών τους υποχρεώσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα έχουν στοιχειώδη κεφαλαιακή επάρκεια θα πρέπει να διαθέτουν 3,48 τρις ευρώ και σύμφωνα με τους ισολογισμούς τους διαθέτουν 2,25 τρις ευρώ σε κεφάλαια και αποθεματικά. Μόνο από τις ανάγκες κεφαλαιακής επάρκειας, οι ευρωπαϊκές τράπεζες χρειάζονται συνολικά 1,23 τρις ευρώ σε πρόσθετα κεφάλαια. Αν προσθέσουμε σ' αυτά και περίπου 3,7 τρις ευρώ σε ζημιές από πράξεις αναχρηματοδότησης στις αγορές τίτλων κάθε χρόνο, τότε οι συνολικές ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των ευρωπαϊκών τραπεζών ανέρχονται σε 4,93 τρις ευρώ. Όσο περίπου το 52% του συνολικού ΑΕΠ της ευρωζώνης. Ποιος μηχανισμός μπορεί να σηκώσει αυτό το βάρος τροφοδοσίας με κεφάλαια; Είναι ένα ερώτημα που κανείς δεν τολμά να θέσει.
Οι αποφάσεις της συνόδου αποτελούν ένα ακόμη αποφασιστικό βήμα στο βάθεμα των διαδικασιών χρεοκοπίας στην ευρωζώνη. Μια χρεοκοπία που αρχίζει να παίρνει χαρακτήρα χιονοστιβάδας για κράτη-μέλη και τράπεζες. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών και εποπτικών μηχανισμών σε υπερκρατικό επίπεδο στην ευρωζώνη, όχι μόνο θα βαθαίνει την χρεοκοπία, αλλά θα την διαχέει σ' όλα τα επίπεδα αγκαλιάζοντας, αργά ή γρήγορα, το σύνολο των κρατών-μελών. Η πορεία προς την "ευρωπαϊκή ολοκλήρωση" από εδώ και μπρος συνδέεται με έναν πρωτοφανή ολοκληρωτισμό υπέρ των αγορών και των τραπεζών, όπου οι λαοί θα κληθούν να την τσακίσουν πριν προλάβει αυτή και επιστρέψει την Ευρώπη σ' έναν νέο μεσαίωνα, σε μια νέου τύπου φεουδαρχία.
Δημοσιεύτηκε στο Χωνί, 8/7/2012
