ΗΡΘΑΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ «ΣΠΟΥΔΕΣ» ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΚΟΣΜΟ
Σχεδόν τρία χρόνια τώρα «υπό τη βοήθεια» του ΔΝΤ έχουμε πλήρη εικόνα της ευεργεσίας του. Ωστόσο, μια περιδιάβαση στα δικά του ενημερωτικά δελτία, έντυπα και διαδικτυακά, μπορεί να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας. Ο συνεργάτης μας Νίκος Μιχαλόπουλος, σερφάροντας στις πηγές του ΔΝΤ, μας έστειλε ένα ενδιαφέρον υλικό, που μέρος του αναδημοσιεύουμε.
Στις 15 Μαρτίου 2012, το ΔΝΤ μας ενημέρωνε από την ιστοσελίδα του ότι εγκρίνει 28 δισ. ευρώ νέα χρηματοδότηση για την Ελλάδα. Το 24μελές Συμβούλιό του αποφάσισε ότι θα χορηγήσει το νέο δάνειο υπό το Πρόγραμμα Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (EFF), το οποίο έχει σχεδιαστεί για χώρες που εισάγουν μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση σοβαρών διαρθρωτικών αδυναμιών. Το ΔΝΤ έχει κάνει εισαγωγή αυτού του προγράμματος στην Ελλάδα, από την Καραϊβική, μέσω Βουλγαρίας…
Σε έκθεση του ΔΝΤ, με τίτλο «Οι εμπειρίες των χωρών της Καραϊβικής με το ΔΝΤ. Προγράμματα σταθεροποίησης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης» του δρ Τόμσον Φοντέιν (Thomson Fontaine), διαβάζουμε λεπτομέρειες για το παρελθόν του Ταμείου και ειδικά του EFF στην Καραϊβική, όπου και δοκιμάστηκε πριν εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Ο δρ Φοντέιν είναι οικονομολόγος του ΔΝΤ και την εποχή της παντοκρατορίας του Ταμείου στην πατρίδα του, τον Άγιο Δομίνικο, είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα εργασία: εργαζόταν επί 6 χρόνια στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της χώρας…
Γνωριμία με το τροπικό μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα
Το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο χρηματοδοτικό μέσο είναι το Stand by Arrangements (1952) και το πρόγραμμα διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης EFF (1974). Το Stand by Arrangements δίνει παροχή βραχυπρόθεσμης βοήθειας για χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο ισοζύγιο βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα και το ΕFF παρέχει μακροπρόθεσμη βοήθεια για την υποστήριξη των διαρθρωτικών πολιτικών καθώς και μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των δυσχερειών στο ισοζύγιο πληρωμών μακροπρόθεσμου χαρακτήρα.
Μια πρώτη απορία που γεννάται είναι γιατί η Ελλάδα, αφού υποθετικά δεν μπορούσε να αποφύγει το ΔΝΤ, δεν αιτήθηκε για το βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα και έπεσε στην αγκαλιά του ΔΝΤ για τα επόμενα 20 χρόνια μέσω του ΕFF.
Η έκθεση του δρ Φοντέιν συνοψίζει συμπεράσματα κατά χώρα. Επιλέγουμε:
* Τα νησιά Μπαρμπέιντος μπήκαν στο Πρόγραμμα στη 1 Οκτωβρίου 1982 και βγήκαν στις 31 Μάη 1993. Η Μπελίζ μπήκε στις 3 Δεκεμβρίου 1984 και αποχώρησε στις 31 Μαΐου 1986. Και τα δύο με συμφωνία Stand by.
* Η Δομινικανή Δημοκρατία μπήκε στις 6 του Φλεβάρη 1981 και έπειτα από 3 δανειακές συμβάσεις αποχώρησε στις 25 Νοέμβρη 1989. Η Γρενάδα (όπου έγινε μέχρι και στρατιωτική επέμβαση αμερικανών πεζοναυτών για να σταθεροποιηθεί το ΔΝΤ), μπήκε στις 6 του Νοέμβρη 1979 και βγήκε στις 23 Ιανουαρίου 1984, μετά από 3 μνημόνια συνεργασίας.
* Στη Γουιάνα, το ΔΝΤ μπήκε στις 25 Ιουνίου 1979 και έφυγε, αισίως, στις 31 Δεκεμβρίου 2001, έπειτα από 6 δανειακές συμβάσεις και ισάριθμα μνημόνια.
* Στην Τζαμάικα το πρόγραμμα ξεκίνησε στις 11 Ιούνη 1979 και τερματίστηκε στις 16 Μαρτίου 1996, έπειτα από 9 δανειακές συμβάσεις και μνημόνια! Στο Τρινιντάντ και Τομπάγκο το πρόγραμμα ξεκίνησε στις 13 Ιανουαρίου 1989 και έληξε στις 31 Μαρτίου 1991 με δυο προσαρμογές ενδιάμεσα.
Η Μπελίζ (με διετές, βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα του ΔΝΤ) κατέστη παράδειγμα για τους ιθύνοντες του Ταμείου, καθώς κατάφερε να ανορθώσει κάποιους δείκτες στην Οικονομία του. Σύμφωνα με Πίνακα του Ταμείου, η πλήρης αποτυχία ήρθε για την Τζαμάικα (μετά από 17 χρόνια μνημόνιο!) και την Γουιάνα (μετά από 21 χρόνια στα Προγράμματα του ΔΝΤ! Το 1979, η Τζαμάικα έγινε η πρώτη χώρα της Καραϊβικής που έλαβε υποστήριξη από το ΔΝΤ συμφωνώντας σε έξι προγράμματα και τρεις εκτεταμένες χρηματοδοτήσεις του Ταμείου.
Πολλά πράγματα πια φαίνονται οικεία
Οι Χώρες της Καραϊβικής μπήκαν κάτω από μια ομπρέλα μέτρων, που ονομάστηκαν Διαρθρωτικές Μεταρρυθμίσεις, μέσω ενός προγράμματος που ονομάστηκε Μεσοπρόθεσμο. Ένα από τα βασικά στοιχεία του είναι η ταχεία ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών και επιχειρήσεων, «το απόλυτο εργαλείο για την άσκηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας»,σύμφωνα με τον δρ Φοντέιν.
Η προσπάθεια για τη σταθεροποίηση της οικονομίας της Τζαμάικα έγινε με την εισαγωγή τεράστιων περικοπών στις δαπάνες, διαδοχικές υποτιμήσεις και την ιδιωτικοποίηση των περισσότερων υπό κρατικό έλεγχο εταιρειών. Από το 1974 μέχρι το 1997, το μόνο που κατάφερε το Μεσοπρόθεσμο ήταν να μειώσει το επίπεδο του πληθωρισμού. Ωστόσο, υπήρξε αργή έως μηδενική ανάπτυξη, αυξανόμενη ανεργία ενώ τα υψηλά επιτόκια δανεισμού οδήγησαν στην πτώση της παραγωγής.
Η κυβέρνηση της Τζαμάικα (1984 - 1986) ξεκίνησε βαθιές περικοπές στο επίπεδο των δημόσιων δαπανών με απόλυση περίπου 10.000 εργαζομένων στο δημόσιο τομέα, μείωση επιδοτήσεων, ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων και ελευθέρωση της αγοράς. Επιπλέον, το νόμισμα υποτιμήθηκε επανειλημμένα σε μια προσπάθεια να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των εγχώριων εξαγωγικών επιχειρήσεων.
Η Τζαμάικα γνώρισε μείωση της παραγωγής, μια σοβαρή κρίση συναλλάγματος και πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις. Από το τέλος του 1987, το τζαμαϊκανό δολάριο είχε υποτιμηθεί κατά 95%. Επιπλέον, το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε σταθερά καθ‘ όλη τη δεκαετία του 1980 φθάνοντας στα 4,5 δισ. δολάρια το 1989, ή το 125% του ΑΕΠ. Το ισοζύγιο πληρωμών εξακολουθούσε να είναι προβληματικό και στη δεκαετία του ’90.
Στην περίπτωση της Γουιάνας, η κυβέρνηση μείωσε το μέγεθος του δημοσίου στο μισό, μεταξύ 1991 και 1998, αλλά δεν πείραξε τους ονομαστικούς μισθούς (όπως έγινε στην Ελλάδα). Επίσης μείωσε περαιτέρω δαπάνες για μεταβιβάσεις κεφαλαίων και κάθε είδους κεφαλαιουχικές δαπάνες. Μια σειρά φορολογικών μέτρων που τέθηκαν σε εφαρμογή, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του ποσοστού των φόρων των εταιρειών και της κατάργησης πολλών ειδικών φόρων κατανάλωσης, αντικαταστάθηκαν με ενιαίο φόρο κατανάλωσης. Το 1991, την ίδια στιγμή που οι φόροι επιχειρήσεων έπεφταν, ο φόρος εισοδήματος για τα φυσικά πρόσωπα αυξήθηκε, παροχές και επιδόματα καταργήθηκαν.
Επιπλέον, οι τιμές στο νερό, φυσικό αέριο, ταχυδρομικές υπηρεσίες και δημόσιες μεταφορές, όπως και τα μισθώματα για τη δημόσια στέγαση, αυξήθηκαν. Οι κρατικές συμμετοχές σε διάφορους δημόσιους φορείς πωλήθηκαν. Επίσης θεσπίστηκαν αυστηρά όρια στην Κεντρική Τράπεζα ως προς το δανεισμό προς το δημόσιο τομέα.
Παρά τις διαδοχικές υποτιμήσεις, η πραγματική παραγωγή το 1988 υπολογίστηκε 22% χαμηλότερη από εκείνη του 1980. Οι υποτιμήσεις οδήγησαν, επιπλέον, σε υψηλούς ρυθμούς πληθωρισμού και έριξαν το πραγματικό επίπεδο των μισθών.
Και οι υπόλοιπες χώρες της συνταγής του EFF δεν είχαν καλύτερα αποτελέσματα.
Επίσημα κοινά χαρακτηριστικά των Προγραμμάτων
Σύμφωνα με τον δρ Φοντέιν, σε γενικές γραμμές, ο σχεδιασμός των προγραμμάτων σταθεροποίησης δίνει έμφαση στη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, ώστε να καταστεί η συναλλαγματική ισοτιμία περισσότερο ανταγωνιστική και στην απελευθέρωση του εμπορικού καθεστώτος, αυξάνοντας τις ιδιωτικοποιήσεις και τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Συνήθως αυτά τα Προγράμματα αποσκοπούν στη μείωση των δημοσίων δαπανών και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, σε συνδυασμό με μέτρα που αποσκοπούν στην τόνωση των ιδιωτικών δραστηριοτήτων.
Κατά την έναρξη του προγράμματος στα Μπαρμπέιντος, η κυβέρνηση απέκλεισε την υποτίμηση και εστίασε σχεδόν αποκλειστικά στη δημοσιονομική πολιτική. Στα τέλη του 1991, οι ονομαστικοί μισθοί στο δημόσιο τομέα μειώθηκαν κατά 8% και πάγωσαν το επόμενο έτος. Παράλληλα, 11% των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα απολύθηκαν και οι δαπάνες μειώθηκαν δραστικά. Από την πλευρά των εσόδων, μια φορολογική σταθεροποίηση από 1% - 5% επιβλήθηκε επί των εισοδημάτων, ο φόρος κατανάλωσης επί των βασικών προϊόντων αυξήθηκε από 10% σε 17%, έως και 20%.
Σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, η κυβέρνηση του Άγιου Δομίνικου διεύρυνε τη φορολογική βάση και απλοποίησε το φορολογικό σύστημα. Η κυβέρνηση εισήγαγε μια σημαντική φορολογική μεταρρύθμιση, το 1987-88, ως μέρος του προγράμματος σταθεροποίησης της. Οι φόροι κατανάλωσης ήταν ενιαίοι σε 20%, εκτός από τα πολυτελή αντικείμενα με επιπλέον χρέωση 15%.
Το 1986, η κυβέρνηση του Τρινιντάντ και Τομπάγκο μείωσε το μισθολογικό κόστος του δημόσιου τομέα με κατάργηση των επιδομάτων και με την ονομαστική μείωση των μισθών του δημοσίου τομέα κατά 10%. Ένα πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου εισήχθη επίσης, με στόχο τη μείωση του μεγέθους του δημοσίου. Η κυβέρνηση μείωσε τις συμμετοχές της σε διάφορες εταιρείες ενέργειας και εκκαθάρισε πολλές κρατικές επιχειρήσεις. Επιχειρήθηκε φορολογική μεταρρύθμιση, μέσω της κατάργησης διαφόρων φόρων και εισαγωγής 15% προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) που κάλυπτε όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες, εξαιρουμένων των εξαγωγών και κάποια βασικά εμπορεύματα.
Για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, οι τράπεζες που επιθυμούσαν να δανείσουν ορισμένες κρατικές επιχειρήσεις και τις κρατικές αρχές θα έπρεπε να διαβουλευθούν με την κεντρική τράπεζα, πριν καταλήξουν σε απόφαση. Το επιτόκιο αυξήθηκε ως μέσο για τη μείωση των δανείων από τις εμπορικές τράπεζες προς το κράτος.
Η αποτίμηση του ΔΝΤ
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς αποτιμά το ΔΝΤ όλη αυτήν την καταστροφή. Σύμφωνα με την έκθεση και αντιγράφοντάς τη λέξη-λέξη διαβάζουμε τα εξής:
«Τα προγράμματα σταθεροποίησης στην Καραϊβική είχαν ανάμικτα αποτελέσματα. Συνολικά, η ανάπτυξη είναι πάντα πτωτική, αλλά οδηγεί στη βιώσιμη ανάπτυξη σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως όταν οι οικονομίες προσπαθούν να προσαρμοστούν στα διάφορα κίνητρα και τις προτάσεις των διαφόρων προγραμμάτων προσαρμογής».
Μνημείο ασάφειας! Απόλυτα ηθελημένης.
Στην «Αποτίμηση και Σκέψεις για Μελλοντική Χρήση« διαβάζουμε ότι o ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής δεν πρέπει να περιορίζεται στις κρατικές δαπάνες, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνονται προσπάθειες για την ενθάρρυνση της δραστηριότητας του ιδιωτικού τομέα και την έναρξη της φορολογικής μεταρρύθμισης, όταν είναι απαραίτητο. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν μείωση μισθών στο δημόσιο τομέα, του μεγέθους του, μέσω απολύσεων και εθελουσίας εξόδου, καθώς και μείωση των δημοσίων επενδύσεων.
Προφανώς, τα συμπεράσματα της εμπειρίας του ΔΝΤ κρίθηκαν θετικά για το Ταμείο και έτσι η επόμενη περίπτωση λειτουργίας του ΕFF, μετά την Καραϊβική, είναι η Βουλγαρία.
Σε σχετικό δελτίο Τύπου διαβάζουμε: «Το ΔΝΤ αποδέχθηκε την έκδοση τριετούς πίστωσης για την Βουλγαρία ίση με 627.62 εκατ. τοπικού νομίσματος (σχεδόν 72 εκατ. δολάρια), υπό το πρόγραμμα Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (EFF), ώστε να υποστηρίξει το κυβερνητικό μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Ιουλίου 1998 - Ιουνίου 2001. Ένα από τα βασικά στοιχεία του μεσοπρόθεσμου της Βουλγαρίας είναι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η ταχεία ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών και επιχειρήσεων, το απόλυτο εργαλείο για την άσκηση δημοσιονομικής πειθαρχίας». Ακριβώς τα ίδια λόγια της έκθεσης για την εμπλοκή του ΔΝΤ στην Καραϊβική από το 1974 μέσω του EFF!
Νίκος Μιχαλόπουλος για την εφημερίδα Εποχή
ΥΓ. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν αποκλειστικά από το αρχείο του ΔΝΤ. Το ανησυχητικό είναι πως, χωρίς ο υπογράφων να είναι οικονομολόγος, οι όροι και η φρασεολόγια του Ταμείου του ήταν πολύ οικεία! Πρέπει να ευχαριστήσω μάλλον τους δημοσιογράφους του Μέγκα και του Σκάι γι’ αυτό.
Πηγή: ΔΝΤ - Ελλάδα - Καραϊβική - RAMNOUSIA
