ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΙΚΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΠΟ ΤΟ Δ΄ ΡΑΙΧ
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: Ειδική οικονομική ή άλλως ειδική «αποικιοκρατική ζώνη»;
Από τις 10 Οκτωβρίου, σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στην Τρίπολη με θέμα τα υπό ένταξη έργα του ΕΣΠΑ Μεσσηνίας, ο περιφερειάρχης Π. Τατούλης δήλωνε μεταξύ άλλων ότι «λύση για εμάς είναι να μετατραπούμε σε Ειδική Οικονομική Ζώνη (ΕΟΖ)» και έκλεινε την αποστροφή του λόγου του με τη φράση «οι επενδύσεις θα γίνουν όταν οι αποφάσεις θα παίρνονται fast track».
Τι ακριβώς είναι μία Ειδική Οικονομική Ζώνη (ΕΟΖ);
Μία Ειδική Οικονομική Ζώνη είναι μία διακριτή διοικητική περιφέρεια, δηλαδή μία διασφαλισμένη και προσδιορισμένη περιοχή στην οικονομική επικράτεια ενός κράτους, επί της οποίας ισχύουν διαφορετικές δασμολογικές, φορολογικές και λοιπές ειδικές νομικές ρυθμίσεις, κανονισμοί και διοικητικά προνόμια επί διαμετακομιζομένων αγαθών. Ειδικότερα, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις ΕΟΖ απολαμβάνουν ιδιαίτερη, ευνοϊκότερη φορολογική μεταχείριση. Εταιρείες οι οποίες ιδρύουν επιχειρήσεις εντός μίας ΕΟΖ απολαμβάνουν, για παράδειγμα, επωφελέστερων όρων όταν αγοράζουν δομημένα / αναπτυχθέντα ακίνητα, εν μέρει αδάπανη υποστήριξη για τη διεκπεραίωση των διαδικασιών ίδρυσης της επιχείρησής τους ή φορολογική απαλλαγή αναφορικά με απόκτηση γηπέδων και κτιρίων. Επίσης, οι εταιρίες αυτές μπορούν να απαλλάσσονται από εταιρικό φόρο εισοδήματος.
Το πιο φαρμακερό μέτρο μετά την πτώχευση είναι αυτό της μετατροπής της Ελλάδας σε αποικία της Γερμανίας, μέσω της μετατροπής της σε μια απέραντη Ειδική Οικονομική Ζώνη. Ήδη σύμφωνα με πληροφορίες και δημοσιεύματα τουλάχιστον τέσσερις περιφερειάρχες έχουν προχωρήσει σε συζητήσεις με Γερμανούς που αφορούν το νομικό τρόπο κατά τον οποίο θα ξεπεραστούν οι τελευταίες ασήμαντες λεπτομέρειες για την υλοποίηση του σχεδίου, δεδομένου ότι το κοινοτικό δίκαιο απαγορεύει στο όνομα της εγγύησης του ελεύθερου ανταγωνισμού την δημιουργία μακιλαδόρας εντός των γεωγραφικών ορίων της ΕΕ. Γι’ αυτό τον λόγο αντίστοιχες ζώνες που είχαν δημιουργηθεί στην Πολωνία, αμέσως μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», με το πέρας μιας μεταβατικής περιόδου που λήγει το 2012, θα καταργηθούν τουλάχιστον επισήμως και θα μεταφερθούν στην Ελλάδα. Οι έλληνες εργαζόμενοι έτσι γίνεται η προσπάθεια να μετατραπούν στα νέα θύματα, τους νέους ηττημένους της επέλασης του κεφαλαίου.
Παραθέτουμε παρακάτω διάφορα κείμενα που αφορούν τις ειδικές οικονομικές ζώνες για να κατανοήσουμε τι μας ετοιμάζουν. Πρωτοπόρος και διαπρύσιος κήρυκας στο εγχείρημα είναι ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Π. Τατούλης που στηρίχθηκε πρώιμα από το μπλοκ των δυνάμεων του μαύρου τόξου των δωσιλόγων που ανέλαβαν πρόσφατα και τη διακυβέρνηση της «χώρας» υπο την υψηλή εποπτεία του Χορστ Ράιχενμπαχ και την πρωθυπουργία του διεθνούς τραπεζίτη Λ. Παπαδήμου
Σε όλα τα μέρη του κόσμου, οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες λειτουργούν με το ίδιο εργασιακό και φορολογικό καθεστώς και στην Ελλάδα δε θα αποτελέσουν εξαίρεση. Στην Ειδική Ζώνη στα γειτονικά Σκόπια οι εργαζόμενοι πέτυχαν μετά απο αγώνες να αυξήσουν τις αμοιβές τους μόλις κοντά στα 200 ευρώ. Στην Κίνα, την Ινδία, την Ιορδανία, την Πολωνία, το Καζακστάν, τις Φιλιππίνες τη Ρωσία, τη Βόρεια Κορέα το Μεξικό και όπου αλλού υπάρχουν Ειδικές Οικονομικές Ζώνες η ανάπτυξη είναι για τα κέρδη των επενδυτών ενώ οι τοπικές κοινωνίες βυθίζονται στην φτώχεια και στην εξαθλίωση. Ο τόπος μας γνωρίζει από πρώτο χέρι την εξαθλίωση των ανθρώπων αυτών των χωρών που κατά χιλιάδες και με κάθε κόστος προσπαθούν να βρουν ένα καλύτερο μέλλον στη χώρα μας σαν μετανάστες.
Αυτό είναι το όραμα του περιφερειάρχη Πέτρου Τατούλη για την Πελοπόννησο και δε διστάζει να το ανακοινώνει όπου βρεθεί και όπου σταθεί.
Ο ύποπτος “Καλλικράτης” (άρθρο 203, Διεθνείς Συνεργασίες Περιφερειών) και ο “Εφαρμοστικός Νόμος” είναι το όχημα γιά την δημιουργία των Ειδικών Ζωνών. Φαίνεται πως η ερώτηση του Πρωθυπουργού “τι θέλετε... Να πουλήσω την Πελοπόννησο;” δεν ήταν καθόλου ρητορική. Το πωλητήριο συμβόλαιο έχει υπογραφτεί ήδη. Στο χέρι μας είναι να το ακυρώσουμε.
απο άρθρο της Ελευθεροτυπίας
«Μακιλαδόρας» ονομάζονται οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες που δημιουργήθηκαν στην Κεντρική Αμερική και κυρίως στο Μεξικό μετά την εφαρμογή της Βορειοαμερικανικής Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA), όπου επιχειρήσεις των ΗΠΑ επένδυαν στο πλαίσιο ενός ειδικού νεοαποικιακού καθεστώτος, που ελάχιστα απείχε από συνθήκες σκλαβιάς.
Ανάλογες ειδικές οικονομικές ζώνες υπάρχουν και στα παράλια της Κίνας προς όφελος των δυτικών πολυεθνικών.
Τα εργοστάσια συναρμολόγησης του Μεξικού, δεν είναι μόνο σύμβολα εργασιακών συνθηκών μιας άλλης εποχής, αλλά επιφέρουν και σοβαρό πλήγμα στους ντόπιους όταν κλείνουν ή υπολειτουργούν, όπως στην Τιχουάνα. Η επιλογή προσωπικού γίνεται ακόμη πιο αμείλικτη, καθώς μεγαλώνουν οι ουρές των εργατών που ζητούν ένα μεροκάματο.
«Η κρίση; Ποια κρίση; Μπα, κι άλλη κρίση; Πρέπει να σου πω ότι εδώ, στην Τιχουάνα, η κρίση δεν σταμάτησε ποτέ!», παρατηρεί χαμογελώντας ο Χάιμε Κότα. Παρά την εξαθλίωση που παρελαύνει από το γραφείο του προσπαθεί να κρατήσει το χιούμορ του.
Πρόκειται για τον άνθρωπο που, χωρίς αμφισβήτηση, γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλον στην Τιχουάνα τις συνθήκες ζωής στις μακιλαδόρας(1), τα εργοστάσια συναρμολόγησης που εγκαταστάθηκαν από τη δεκαετία του ’60 στο Μεξικό κατά μήκος της τριών χιλιάδων χιλιομέτρων συνοριακής γραμμής με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τι προσέλκυσε τους ιδιοκτήτες τους στο Μεξικό; Το φτηνό εργατικό δυναμικό, οι σχεδόν ανύπαρκτοι φόροι, η ανοχή των αρχών απέναντι στις αυθαιρεσίες -δηλαδή ό,τι επιθυμούσαν, και μάλιστα ακριβώς δίπλα στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου(2). Ετσι, «χάρη στις μακιλαδόρας, είμαστε μια οικονομία πλήρους απασχόλησης», τολμούν να υποστηρίζουν για χρόνια οι εκάστοτε κυβερνήτες της μεξικανικής πολιτείας της Κάτω Καλιφόρνιας.
Ο Κότα ξεκίνησε ως εργάτης και στη συνέχεια έγινε ερευνητής. Σήμερα είναι δικηγόρος. Το Κέντρο Ενημέρωσης για τους Εργάτες και τις Εργάτριες που έχει ιδρύσει (Cittac)(3) είναι το μοναδικό που, εδώ και είκοσι χρόνια, υποστηρίζει όλους όσοι ξεβράζουν τα εργοστάσια: απολυμένους, θύματα εργατικών ατυχημάτων, εποχικούς υπαλλήλους χωρίς δικαιώματα και συμβάσεις... Ερχονται στο Κέντρο όταν οι αυθαιρεσίες σε βάρος τους είναι πια εξόφθαλμες. Τους συμβουλεύει και ορισμένες φορές τους προτείνει να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη.
Πρέπει, λοιπόν, να έρθει κανείς στις εγκαταστάσεις του Κέντρου για να πιάσει τον κοινωνικό σφυγμό της συνοριακής πόλης με τα 1,4 εκατ. κατοίκους.
Αναγκαστικές άδειες στους εργάτες
Σήμερα, τρεις εργάτριες έχουν κλείσει ραντεβού. Την πρώτη την έδιωξαν δύο ημέρες από το εργοστάσιο για ένα κακοφτιαγμένο κομμάτι στα επτακόσια που παράγει μέσα σε δέκα ώρες καθημερινής δουλειάς. «Θέλουν να με απολύσουν, είναι συνέχεια από πάνω μου, όλο κάτι βρίσκουν», λέει με χαμηλωμένο βλέμμα. Στο χαρτί της εταιρείας που δίνει στον Κότα γράφει ήδη ότι «ζημίωσε σκόπιμα την επιχείρηση». Η ίδια προσθέτει ότι στη συγκεκριμένη μακιλαδόρα οι «τεχνικές άδειες» δίνονται πλέον κάθε εβδομάδα. Μία ημέρα χαμένη που μειώνει ακόμα περισσότερο τον ήδη εξευτελιστικό μισθό (755 πέσος την εβδομάδα, μόλις 40 ευρώ).
Οι «τεχνικές άδειες» συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο πρόσφατα ευρήματα των ιδιοκτητών των εργοστασίων. Ο μεξικανός πρόεδρος Φελίπε Καλδερόν τις προωθεί στο όνομα του αγώνα ενάντια στις μαζικές απολύσεις. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση πληρώνει το ένα τρίτο του μισθού, η μακιλαδόρα ένα ακόμη τρίτο, ενώ το υπόλοιπο ένα τρίτο ο εργαζόμενος το χάνει εξαιτίας των ημερών που δεν δουλεύει. Σε αντιστάθμισμα, τα εργοστάσια δεσμεύονται να απολύσουν έναν αριθμό εργαζομένων ανάλογο -και όχι μεγαλύτερο- με τη μείωση της παραγωγής (ή των πωλήσεών τους).
Ομως, όπως εξηγεί η Μανόλια Πινέδα, πρόεδρος του συνδέσμου των μακιλαδόρας της Τιχουάνα(4), «λίγες επιχειρήσεις δέχτηκαν να μπουν στο πρόγραμμα αυτό, καθώς τους είναι αδύνατο να μην έχουν πλήρη ελευθερία απολύσεων. Πρόκειται για απαράδεκτο περιορισμό».
Ετσι, προχωρούν με δική τους πρωτοβουλία σε «τεχνικές άδειες», παρακρατώντας, όμως, την αμοιβή που αναλογεί στους εργαζόμενους, γεγονός παράνομο. Κατά τα λοιπά, προσθέτει η πρόεδρος της εργοδοτικής ένωσης, «οι εργαζόμενοι έχουν κατανοήσει πολύ καλά την κατάσταση: δεν έχει γίνει καμία απεργία».
Πράγματι, ο κοινωνικός αναβρασμός δεν έχει πλήξει τα εργοστάσια-υπεργολάβους, τα οποία επανεξάγουν τα προϊόντα τους στις Ηνωμένες Πολιτείες μόλις συναρμολογηθούν. Σύμφωνα με την πληρέστερη μελέτη που έχει γίνει, στο 82% των εργοστασίων συναρμολόγησης της Τιχουάνα δεν υπάρχουν συνδικάτα(5). Το υπόλοιπο 18% διαθέτει οργανώσεις που οι εργάτες αποκαλούν «συνδικάτα-φαντάσματα».
Η Πινέδα δεν θα τα χαρακτήριζε έτσι, αλλά όσο κι αν ψάξει στη μνήμη της διαπιστώνει ότι στα πενήντα χρόνια ύπαρξης των μακιλαδόρας ποτέ δεν υπήρξε σύγκρουση. Λεπτομέρεια: Δεν είναι η «κατανόηση» των εργαζομένων αλλά ο φόβος των αντιποίνων που έχει διαμορφώσει το κλίμα εργασιακής «ειρήνης», το οποίο πάντοτε επικρατούσε στη συνοριακή πόλη. Αρκεί να βρεθεί κανείς νωρίς το πρωί στα βιομηχανικά πάρκα για να το καταλάβει.
Εμποδίζουν την ελεύθερη πληροφόρηση
Εδώ και αρκετούς μήνες εμφανίστηκαν ουρές ανέργων που περιμένουν με την ελπίδα ότι θα βρουν ένα μεροκάματο. Ορισμένοι κοιμούνται επί τόπου για να έχουν περισσότερες πιθανότητες. Στις 5 το πρωί, αν και κανένας υπεύθυνος της εταιρείας δεν έχει φανεί, όλοι είναι τρομοκρατημένοι: «Μην μου μιλάτε, μην πλησιάζετε», μουρμουρίζει ο ένας. «Δεν μπορώ να σας πω τίποτα, δεν έχω το δικαίωμα».
Ενας άλλος: «Δεν μπορείτε να βρίσκεστε εδώ, απαγορεύεται. Εντάξει, στο δρόμο είμαστε, αλλά μπροστά στο εργοστάσιο και ο δρόμος ”δικός τους” είναι». Στις 7 το πρωί, και αφού η εταιρεία δεν πήρε κανέναν για μεροκάματο, προσπαθούν να ζεσταθούν πίνοντας έναν άθλιο καφέ, πεντακόσια μέτρα από το εργοστάσιο. Φοβούνται ακόμα: «Εχουν κάμερες και εσείς κρατάτε στιλό, είναι πολύ επικίνδυνο».
Μόνο μια γυναίκα δέχεται να πει πως ψάχνει για δουλειά εδώ και μήνες, αλλά «δεν υπάρχει τίποτα». Δεν θέλει όμως να αναφέρει ούτε το όνομά, ούτε την ηλικία, ούτε την καταγωγή της. «Εχω προσπαθήσει με όλα τα μέσα εδώ και πολλά χρόνια, αλλά ποτέ δεν με άφησαν να μπω σε κάποιο εργοστάσιο, ενώ μας καλούν σε όλες τις συνεντεύξεις τύπου που δίνουν στα μεγάλα ξενοδοχεία της πόλης», εξηγεί ένας δημοσιογράφος της περιοχής που καλύπτει τα οικονομικά και εργατικά θέματα(6).
Οι μακιλαδόρας διέθεταν πάντοτε τα απαραίτητα φίλτρα για να εμποδίζουν την ελεύθερη πληροφόρηση. Ετσι, πρέπει να γυρίσει κανείς στις εγκαταστάσεις του Cittac για να μάθει κάτι περισσότερο γύρω από τον μυστικό κόσμο των εργοστασίων. Εδώ, όσοι άνοιξαν την πόρτα μια μέρα και έμαθαν τα δικαιώματά τους δεν φοβούνται πια να μιλήσουν.
Για πολλά χρόνια οι μαρτυρίες λένε τα ίδια πράγματα: Η δουλειά στις μακιλαδόρας είναι μια κόλαση, και με την κρίση ανοίγει νέος κύκλος, οι συνθήκες ζωής υποβαθμίζονται κι άλλο. Εχοντας δουλέψει σε πολλές τέτοιες εταιρείες από τα 21 του, ο Ροχέλιο, σαραντάρης πια, έχει να πει πολλά για τις πρακτικές τους:
«Η καταγωγή μου είναι από το Μιτσοακάν και μόλις έφτασα εδώ δούλεψα πρώτα για τη γιαπωνέζικη Takubi που συναρμολογούσε πλαίσια ηχείων. Μετά πήγα στην Tabushi, γιαπωνέζικη κι αυτή, όπου φτιάχναμε καλώδια για την Canon. Και μετά στην αμερικάνικη Sohnen, τη χειρότερη απ’ όλες, όπου επισκευάζαμε διάφορα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη».
Απολύουν τους συνδικαλιστές
Στη Sohnen ο Ροχέλιο έκανε σεμινάρια για να γίνει τεχνικός -δύο ώρες το βράδυ, μετά από δέκα ώρες μόχθου. Πήρε προαγωγή, ο μισθός του ήταν σχεδόν ικανοποιητικός (1.700 πέσος την εβδομάδα, δηλαδή 90 ευρώ), αλλά οι ρυθμοί ήταν εξαντλητικοί. «Είχαμε είκοσι λεπτά για να επισκευάσουμε ένα μηχάνημα. Αν δεν προλάβαινες, έπρεπε να το τελειώσεις το βράδυ και, φυσικά, χωρίς υπερωρίες».
Σύμφωνα με τον εργοδηγό του, ο Ροχέλιο δεν ήταν αρκετά γρήγορος. Στην πραγματικότητα είχε αρχίσει να οργανώνει συνδικάτο μαζί με άλλους εργάτες. Είχαν συγκεντρωθεί αρκετές φορές σε κάποιο πάρκο και μοίραζαν φυλλάδια στην έξοδο του εργοστασίου. Οι επόπτες ρώτησαν τους άλλους εργάτες εάν ο Ροχέλιο ήταν ο εμπνευστής.
Η διεύθυνση θεώρησε ότι ήταν «ο αρχηγός» και ένα ωραίο πρωί απολύθηκε, αλλά αρνήθηκε να δεχτεί την εξευτελιστική αποζημίωση που ήθελαν να του δώσουν μετά από χρόνια δουλειάς στην επιχείρηση. Χάρη σε μια δικαστική μάχη που έκανε μαζί με τη Cittac ο Ροχέλιο έλαβε μια περισσότερο ικανοποιητική αποζημίωση. Το όνομά του, όμως, βρισκόταν πλέον στη «μαύρη λίστα»(7).
Η Sharp τον προσέλαβε για μερικές εβδομάδες, μέχρι να το αντιληφθεί και να τον απολύσει αμέσως. Οι πόρτες όλων των εργοστασίων ηλεκτρονικών στην πολιτεία της Κάτω Καλιφόρνιας ήταν πια κλειστές για τον Ροχέλιο. Ετσι, το 2007 υποχρεώθηκε να ζητήσει δουλειά από τη Unisolar Ovonic, μια αμερικανική «μακιλαδόρα» που συναρμολογεί ηλιακά πάνελ. «Η δουλειά δεν είναι εύκολη. Υπάρχουν δεκαέξι φούρνοι και καθόλου εξαερισμός, η ζέστη είναι αποπνικτική. Επειτα, η ζώνη κοπής είναι η πιο επικίνδυνη. Ολη τη μέρα εισπνέεις τα υπολείμματα των υαλονημάτων, τα οποία κολλάνε και στο δέρμα. Στο τέλος της βάρδιας είναι γεμάτο όλο σου το σώμα». Τα παράπονα των εργατών δεν έχουν αποτέλεσμα: «Κάθε φορά μας λένε ότι είμαστε τυχεροί που έχουμε δουλειά σε τέτοιους καιρούς κρίσης».
Οι απειλές απόλυσης έγιναν πιο σοβαρές κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Ο Ροχέλιο και ο Μανουέλ, πρόσφυγας από την Ονδούρα, έκαναν έρευνα για την επιχείρηση ώστε να μπορέσουν να συντάξουν μια προκήρυξη που μοίρασαν διακριτικά στους εργάτες.
Ετσι, ανακάλυψαν ότι ο νέος πρόεδρος της Unisolar Ovonic, Μαρκ Μορέλι, εξέφρασε πρόσφατα τη χαρά του για τα οικονομικά αποτελέσματα του ομίλου το 2008 («αύξηση κερδών κατά 16%», διευκρινίζει ο Μανουέλ), πριν μιλήσει για τις λαμπρές προοπτικές των ηλιακών πάνελ -λόγω «οικολογικής συνειδητοποίησης»!
«Εάν πιστέψουμε τον πρόεδρο, το βιβλίο παραγγελιών του ομίλου είναι γεμάτο μέχρι το 2012, επομένως, γιατί μας απειλούν διαρκώς με απολύσεις;», λέει με αγανάκτηση ο Ροχέλιο. «Η κρίση είναι οπωσδήποτε υπαρκτή», προσθέτει ο Κότα, «αλλά αποτελεί και πρόσχημα για να πειθαρχήσουν οι εργαζόμενοι και να ξεχάσουν οποιαδήποτε μισθολογική διεκδίκηση».
Τα χρόνια της μεγάλης άνθησης
Από την πλευρά τους οι εργοδοτικές οργανώσεις θεωρούν τέτοιου τύπου διεκδικήσεις πραγματικά «εκτός τόπου και χρόνου, σε αυτή τη δύσκολη για όλους περίοδο». Το σημαντικότερο, όμως, είναι άλλο. Γιατί, σύμφωνα με τον Κλάουδιο Αριόλα, πρόεδρο του τοπικού παραρτήματος του Εθνικού Επιμελητηρίου Ηλεκτρονικής (Canieti), αν και απομένουν ακόμη μερικοί δύσκολοι μήνες, η οικονομική ανάκαμψη πλησιάζει. Ο πρόεδρος Καλδερόν είχε πει ακριβώς το ίδιο την προηγουμένη, διαβεβαιώνοντας ότι «τα σημάδια ανάκαμψης πολλαπλασιάζονται». Σήμερα συμφωνεί και ο Αριόλα, «πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά. Η βιομηχανία ηλεκτρονικών, έτσι όπως τη γνωρίζουμε, χωρίς αμφιβολία τελειώνει εδώ, διαθέτουμε όμως πάντα σοβαρά πλεονεκτήματα, ιδιαίτερα τη γειτνίαση με τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Μολονότι η αισιοδοξία επιβάλλεται ενώπιον του διεθνούς τύπου, πρόκειται για βαρυσήμαντη ομολογία. Η βιομηχανία ηλεκτρονικών, κλάδος που απασχολεί ακόμη τους περισσότερους εργαζόμενους στην πόλη, αρχίζει να μένει πίσω από τις εξελίξεις. Δέκα χρόνια πριν, οι ίδιοι εργοδότες χαρακτήριζαν την Τιχουάνα «Σίλικον Βάλεϊ του νότου». Ηταν η «παγκόσμια πρωτεύουσα της τηλεόρασης» και η πόλη της «πλήρους απασχόλησης».
Οι υποστηρικτές των μακιλαδόρας δεν φείδονταν εγκωμίων για το οικονομικό μοντέλο που είχε προσελκύσει ξένες επενδύσεις εκατομμυρίων δολαρίων, σε σημείο ώστε οι επτά στις δέκα τηλεοράσεις που πωλούνταν στις Ηνωμένες Πολιτείες να κατασκευάζονται στην Τιχουάνα.
Από το 1994, χρονιά που υπογράφτηκε η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (NAFTA), μέχρι το 2001, υπήρξε τεράστια επέκταση. Ο κλάδος εκτιμούσε ιδιαίτερα τα μικρά, επιδέξια χέρια των εργατριών, ενώ οι τοπικές αρχές έκαναν τα στραβά μάτια για τη χρήση τοξικών υλικών, ιδιαίτερα μολύβδου.
Εγκατεστημένες στις πύλες της Καλιφόρνιας, οι μακιλαδόρας προσλάμβαναν τους μετανάστες για να ικανοποιήσουν μια αγορά ηλεκτρονικών «γκάτζετ» που φαινόταν ότι δεν επρόκειτο να κορεστεί ποτέ. «Από το 1994 έως το 2000 είχαμε στην Τιχουάνα πλήρη απασχόληση, με ανεργία μόλις 1%», εξηγεί ο Κουαουτέμοκ Καλδερόν, οικονομικός ερευνητής στο Κολέγιο των Βόρειων Συνόρων της Τιχουάνα.
«Σε όλη τη συνοριακή ζώνη η μακιλαδόρα αποτέλεσε εργαλείο συγκράτησης των μεταναστευτικών κυμάτων. Ομως, αυτό το μοντέλο επιχείρησης είναι εντελώς αποκομμένο από την υπόλοιπη οικονομία και δεν έχει αναπτυξιακό αντίκτυπο σε άλλους κλάδους. Τα προϊόντα εισάγονται, συναρμολογούνται και επανεξάγονται. Οι μακιλαδόρας, ωστόσο, δεν μπορούν να απορροφήσουν τη μαζική μετανάστευση που βίωσε το Μεξικό. Η βίαιη απορύθμιση της οικονομίας μας είχε ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση πεντακοσίων χιλιάδων Μεξικάνων κάθε χρόνο, φαινόμενο φυσικό μόνο για ένα κράτος που βρίσκεται σε καιρό πολέμου».
Με τη νέα χιλιετία το μοντέλο άρχισε να εμφανίζει τις πρώτες ρωγμές: η ύφεση του 2001, στις Ηνωμένες Πολιτείες, προκαλεί την απώλεια διακοσίων χιλιάδων θέσεων εργασίας στις μακιλαδόρας των συνόρων. Το 2002 ο κλάδος των ηλεκτρονικών χάνει το 31% των θέσεων εργασίας του (-27% στην Τιχουάνα).
Γιατί, όπως εξηγεί η Λετίθια Ερνάντες, ειδική σε θέματα επενδύσεων, «εδώ εξαρτώμαστε απόλυτα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη και το 2008 οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσώπευαν το 78% των άμεσων ξένων επενδύσεων στην περιοχή των συνόρων. Ηταν επόμενο, λοιπόν, η κρίση που πλήττει την άλλη πλευρά των συνόρων να προκαλέσει πρωτοφανή ανεργία».
Ανιση επέκταση με χαμηλές αμοιβές
Το φετινό φθινόπωρο το επίσημο ποσοστό ανεργίας στην Τιχουάνα (7%) είναι υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο (5%). Και όπως και στην υπόλοιπη χώρα η παραοικονομία απασχολεί πάντα το ήμισυ του ενεργού πληθυσμού. Η προσγείωση είναι ανώμαλη: «Δεν έγινε μεταφορά τεχνογνωσίας και μέσα σε τέσσερις δεκαετίες ο αριθμός των θέσεων μηχανικών και τεχνικών που δημιουργήθηκαν υπήρξε εντελώς απογοητευτικός», εκτιμά η κοινωνιολόγος Σιρίλα Κιντέρο, ειδική στη μελέτη των μακιλαδόρας στο Κολέγιο των Βόρειων Συνόρων του Ματαμόρος. Στην Τιχουάνα το 13% των μακιλαδόρας δεν διαθέτει κανέναν μηχανικό, ενώ το 65% απασχολεί μόνο έναν έως δέκα.
Επιπλέον, το 73% των εργοστασίων συναρμολόγησης ηλεκτρονικών ειδών δεν διαθέτει κέντρο έρευνας και ανάπτυξης. Πρέπει να σημειωθεί ότι στις μισές από τις επιχειρήσεις αυτές συναρμολογείται μόνο ένα προϊόν, ενώ μόλις στο 13% των περιπτώσεων συναρμολογούνται τρία. «Η μακιλαδόρα από μόνη της δεν φέρνει ανάπτυξη, αλλά, απλώς, μια άνιση επέκταση, με κύρια συνέπεια τη δημιουργία επισφαλών και υποαμειβόμενων θέσεων εργασίας», εκτιμά η ερευνήτρια.
Η εξαγωγική οικονομική δραστηριότητα, που εξαρτάται απόλυτα από τον μεγάλο βόρειο γείτονα, είχε ήδη χάσει το βηματισμό της πριν από το ξέσπασμα της κρίσης. Η ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), το 2001, είχε αλλάξει τα δεδομένα. «Ηδη εδώ και δέκα χρόνια παρατηρούμε όλο και πιο κραυγαλέες αυθαιρεσίες, εκτός από τις απολύσεις χωρίς αποζημίωση», τονίζει ο Κότα. «Τα εργοστάσια είναι απρόθυμα να πληρώσουν για οτιδήποτε, ακόμη και για τα μέτρα προστασίας από τα επικίνδυνα υλικά. Αφού, όμως, δεν υπάρχει δουλειά, ο κόσμος δεν λέει τίποτα».
Καθημερινή επαφή με μόλυβδο
Αυτήν την περίοδο την προσοχή προσελκύει το εργοστάσιο συναρμολόγησης της Power Sonic, που κατασκευάζει μπαταρίες για ηλεκτρονικά είδη. «Παλιότερα κανείς δεν ήθελε να δουλέψει εκεί, γιατί πρέπει να πιάνεις μόλυβδο όλη την ημέρα», εξηγεί ο Ροχέλιο. «Τώρα, κάθε πρωί υπάρχει ουρά έξω από το εργοστάσιο». Ο Νετσαουαλκόγιοτλ, τριάντα έξι χρόνων, με δύο παιδιά και υποθηκευμένο σπίτι, λέει ότι «δεν είχε επιλογή» όταν έχασε τη θέση του στη Sohnen.
Θέλει να πιστεύει στην ποιότητα του προστατευτικού εξοπλισμού που χρησιμοποιεί. «Οι εργοδηγοί λένε ότι μόνο όσοι δεν τον χρησιμοποιούν σωστά αρρωσταίνουν». Ο ίδιος δεν έχει ακόμη παρουσιάσει προβλήματα -σύμφωνα με τα κριτήρια της επιχείρησης, που τους υποβάλλει σε εξετάσεις αίματος κάθε μήνα. «Δεν μας δίνουν τα αποτελέσματα αλλά εάν η συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα είναι πολύ υψηλή, μας αλλάζουν πόστο. Ετσι καταλαβαίνουμε αν είμαστε άρρωστοι».
Βασικό συστατικό όλων των ηλεκτρονικών ειδών, ο μόλυβδος βρίσκεται παντού: στους φόβους, στις συζητήσεις, στα ποτάμια. Κατ’ αρχήν γιατί, για δέκα χρόνια, οι κάτοικοι της συνοικίας του Τσιλπανσίνγκο, που βρίσκεται λίγο χαμηλότερα από τα βιομηχανικά πάρκα, αγωνίστηκαν ενάντια στα απόβλητα μολύβδου που αποβάλλονταν στη φύση.
Χάρη στη βοήθεια μιας αμερικανικής οικολογικής μη κυβερνητικής οργάνωσης, της Environmental Health Coalition, το 2008, τρεις χιλιάδες τόνοι εδάφους εστάλησαν για απορρύπανση στις Ηνωμένες Πολιτείες και οκτώ χιλιάδες τόνοι σφραγίστηκαν κάτω από ένα στρώμα μπετόν.
Δεν πλήρωσαν οι εταιρείες, αλλά οι κυβερνήσεις των δύο χωρών. «Ολοι αντάλλαξαν συγχαρητήρια μπροστά στον τύπο. Εμείς, όμως, για χρόνια, φωνάζαμε χωρίς να μας ακούει κανείς, όταν τα παιδιά γεννιούνταν χωρίς εγκέφαλο και πέθαιναν αμέσως. Και έπειτα, δυστυχώς, δεν άλλαξε τίποτα, εξακολουθούν να μη γίνονται έλεγχοι ούτε για τη διαχείριση των αποβλήτων των επιχειρήσεων ούτε για την υγεία των εργαζομένων», υπενθυμίζει η Γιεσίνα Παλομάρες, που συνεχίζει να πρωτοστατεί στις κινητοποιήσεις του Τσιλπανσίνγκο. Το επιβεβαιώνει και η μαρτυρία της Κάρμεν, που δούλεψε στην Panasonic: «Απλωνα μόλυβδο στις ηλεκτρονικές πλακέτες και κάθε φορά ένιωθα ότι εισπνέω σκόνη από τα υπολείμματα», διηγείται.
Μέσα σε έξι μήνες εμφανίστηκαν κηλίδες στο πρόσωπό της, μαζί με ένα γενικό αίσθημα κόπωσης και πόνους στη μέση. «Ο γιατρός της Panasonic με διαβεβαίωνε ότι δεν έχω τίποτα και, κατόπιν, ένας παθολόγος μου έκανε εξετάσεις και μου είπε: Ή σταματάς ή σύντομα θα πάθεις λευχαιμία”».
Η Κάρμεν υπάκουσε γιατί εκείνη την εποχή άλλαζε κανείς εργοστάσιο εύκολα. Σήμερα, υποστηρίζει, είναι διαφορετικά. «Προσέχουμε λιγότερο». Στη γειτονιά της οι άνεργοι πληθαίνουν μετά το κλείσιμο του εργοστασίου της Sony. Μάλιστα, ορισμένοι από τους γείτονές της γύρισαν στον τόπο καταγωγής τους. «Εγώ ήρθα από την Τσιάπας, ήμουνα 13 χρόνων. Τριάντα χρόνια δεν είχα δει κανέναν να επιστρέφει στο Νότο».
Θεωρητικά, μετά από κάποια χρόνια δουλειάς στις παραμεθόριες πόλεις ο μετανάστης συγκέντρωνε το ποσό που ζητούσε ο οδηγός και δοκίμαζε την τύχη του περνώντας τα σύνορα. Τώρα πια είναι υπερβολικά επικίνδυνο και οι προοπτικές πολύ αβέβαιες.
«Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι μεξικάνοι μετανάστες δουλεύουν κυρίως στις οικοδομές. Τώρα, όμως, δεν είναι κατάλληλες οι συνθήκες», λένε στον ξενώνα μεταναστών από την Τιχουάνα τον οποίο διατηρεί η Καθολική Εκκλησία και που για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια έχει αδειάσει αισθητά.
Οι επίδοξοι μετανάστες αρχίζουν να συνειδητοποιούν την κατάσταση. Μόλις μερικά μέτρα από τα σύνορα! Περιμένοντας καλύτερες μέρες, χτυπάνε πόρτες σπιτιών και προτείνουν τις υπηρεσίες τους. Εχοντας κάποια εργαλεία γίνονται υδραυλικοί, κηπουροί, ηλεκτρολόγοι, καθώς «οι μακιλαδόρας δεν προσλαμβάνουν κόσμο, σε αντίθεση με όσα έλεγαν», διηγείται κάποιος από τον ξενώνα.
Ορισμένοι εγκαταλείπουν την προσπάθεια, άλλοι επιμένουν, όλοι, όμως, βιώνουν την κρίση πολύ πριν πατήσουν σε αμερικανικό έδαφος. Σφίγγουν κι άλλο το ζωνάρι για να μην ξοδέψουν εδώ τα χρήματα που πρέπει να δώσουν στον οδηγό για να τους περάσει στην άλλη πλευρά των συνόρων.
Στην Τιχουάνα η κρίση γίνεται αισθητή κυρίως στους ανθρώπους άνω των πενήντα. Ανέκαθεν τα εργοστάσια συναρμολόγησης ζητούσαν προσωπικό νεαρής ηλικίας. «Μέχρι 35 χρόνων», γράφουν οι περισσότερες αγγελίες. Οι εργαζόμενοι που φθάνουν στη μοιραία ηλικία των πενήντα αρχίζουν μια καθημερινή μάχη για να μην εκδιωχθούν.
«Υποφέρουν πραγματικά», εξηγεί ο Νετσαουαλκόγιοτλ. «Δουλεύουν σαν τρελοί για να μην τους πουν: ”Δεν μπορείς να ακολουθήσεις τον ρυθμό”. Εχουν τη μεγαλύτερη παραγωγικότητα στην εταιρεία, αλλά κοστίζουν πολύ ακριβά. Οσο σκληρά και να δουλεύουν δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα, θα τους διώξουν».
Συνέβη στη Δελφίνα, ακριβώς μόλις έκλεισε τα πενήντα τέσσερα. «Θυμάμαι ότι, προς το τέλος, έβγαζα τη δουλειά τριών ανθρώπων, είχα πονοκεφάλους, από τη μύτη μου έτρεχε αίμα, και ο εργοδηγός ήταν συνέχεια πάνω μου και μου έλεγε να κάνω γρήγορα. Αποφάσισαν να μας βάζουν να δουλεύουμε όρθιες, γιατί καθιστές είχαμε μικρότερη απόδοση. Δεν επιτρεπόταν να μιλάμε, να πάμε στην τουαλέτα, ούτε καν να μασάμε τσίχλα».
Η Δελφίνα απολύθηκε χωρίς εξηγήσεις το Νοέμβριο του 2008. Δεν της πλήρωσαν ούτε την τελευταία εβδομάδα που είχε δουλέψει, ούτε καν αποζημίωση. Εκανε καταγγελία και περιμένει το συμβούλιο επίλυσης εργατικών διαφορών να εκδώσει την απόφασή του. Αυτή τη στιγμή περνά με 200 πέσος την εβδομάδα (10,5 ευρώ) που της στέλνει μία από τις κόρες της η οποία έχει μπακάλικο. Αλλά με το ποσό αυτό πρέπει να ζήσουν τρεις. «Τρώμε μόνο δύο φορές την ημέρα», απαντά ενοχλημένη στην ερώτηση πώς τα βγάζει πέρα με τόσο λίγα χρήματα. Μετά από είκοσι πέντε χρόνια στη μακιλαδόρα η Δελφίνα δεν έχει σύνταξη, δεν έχει οικονομίες, καθώς μεγάλωσε μόνη της επτά παιδιά. Οπως πολλές μητέρες χωρίς άνδρα, δούλεψε νυχτερινή για χρόνια και είδε «πολύ ωραία πράγματα».
Απαγωγές εργαζομένων
Στο εργοστάσιο παιχνιδιών της Mattel χρειάστηκε να αγωνιστεί για τα δικαιώματά της. «Οταν η Mattel αγόρασε την εταιρεία που εργαζόμουν, ήθελαν να με διώξουν χωρίς αποζημίωση. Επειδή δεν το δέχτηκα, με απήγαγαν». Περνά, λοιπόν, μια ολόκληρη νύχτα, κλεισμένη σε ένα γραφείο με κάποιον φρουρό. Και, τα ξημερώματα, αναγκάζεται να δεχτεί μια επιταγή 2.000 πέσος (106 ευρώ) για να μπορέσει να φύγει. «Καταλαβαίνετε, τα παιδιά μου με περίμεναν».
Με την υποστήριξη του Cittac κατήγγειλε το γεγονός στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Από την πλευρά της Mattel δεν υπήρξε καμία αντίδραση. Εξάλλου, η Δικαιοσύνη έκρινε ότι δεν επρόκειτο για «απαγωγή», εφόσον κανείς δεν ζήτησε λύτρα...
Σήμερα η Δελφίνα γνωρίζει ότι δεν θα ξαναβρεί ποτέ δουλειά σε κάποια μακιλαδόρα. «Είναι αδύνατον στην ηλικία μου, αφού δεν παίρνουν πια ούτε τους νέους», λέει δείχνοντας τον ανιψιό της, άνεργο στα είκοσί του. «Υπάρχουν, βέβαια, και αυτοί που προσπαθούν να πουλήσουν κάποια μικροπράγματα, αλλά εδώ είμαστε όλοι φτωχοί, δεν μπορούμε να αγοράσουμε τίποτα σπουδαίο».
Η συνοικία της μοιάζει με πολλές άλλες στην Τιχουάνα. Τα σπίτια πρώτα ήταν αυθαίρετα, στη συνέχεια νομιμοποιήθηκαν. Οι αρχές, ωστόσο, δεν έχουν φτιάξει δρόμους. Οι κάτοικοι χρειάστηκε να αυτοοργανωθούν για το νερό και το ηλεκτρικό ρεύμα. Οταν κάηκε το σπίτι του γιου της η Πυροσβεστική δεν ήρθε. «Δεν είναι σωστό», λέει με αγανάκτηση, «αλλά σε ποιον να διαμαρτυρηθείς;». Η οικογένεια του γιου της τα έχασε όλα. «Η μακιλαδόρα όπου δουλεύει δεν του έδωσε τίποτα, μόνο οι συνάδελφοί του τον βοήθησαν. Η αλληλεγγύη είναι το μόνο πράγμα που επιβιώνει ακόμη σ’ αυτά τα μέρη».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) ΣτΕ: Για τη λέξη «maquiladora» (πληθ. «maquiladoras») δεν υπάρχει μετάφραση στα ελληνικά, αφού πρόκειται για ιδιαιτερότητα της περιοχής, γι’ αυτό και παραμένει αμετάφραστη αλλά με ελληνική γραφή.
(2) Βλ. κυρίως Janette Habel, «Entre le Mexique et les Etats-Unis, plus qu’une frontiere» και «Le jour ou le Mexique fut
prive de tortillas», «Le Monde diplomatique», Δεκέμβριος 1999 και Μάρτιος 2008,αντίστοιχα.
(3) www.cittac.org
(4) www.aim.org.mx
(5) Jorge Carillo και Redi Gomis, «La Maquiladora en datos. Resultados de una encuesta sobre tecnologia y aprendizaje», Κολέγιο των Βόρειων Συνόρων, Τιχουάνα, 2004.
(6) Οι μόνες εικόνες από το εσωτερικό των εργοστασίων της Τιχουάνα γυρίστηκαν από εργάτριες για το ντοκιμαντέρ «Maquilapolis» (Vicky Funari και Sergio De La Torre , 2006). Παρά τον κίνδυνο που διέτρεχαν, οι εργάτριες κατάφεραν να καταγράψουν αρκετές σκηνές με κρυφές κάμερες. Το ντοκιμαντέρ (68 λεπτά, στα αγγλικά και στα ισπανικά) μπορεί να το αγοράσει κανείς από το www.newsreel.org. (ΣτΕ: Μια πρόγευση στο http://www.monde-diplomatique.gr/spip.php?article236).
(7) Αρκετοί εργάτες, όπως και η Cittac, διαβεβαιώνουν ότι αυτές οι λίστες υπήρχαν πάντοτε (κάτι που διαψεύδουν οι εργοδοτικές οργανώσεις). Υποψιάζονται ότι το Μεξικανικό Ινστιτούτο Κοινωνικής Ασφάλισης παρέχει πληροφορίες στις διευθύνσεις των μακιλαδόρας γύρω από τις δικαστικές προσφυγές ορισμένων εργατών.
ΟΥΚΡΑΝΙΑ -ΖΩΝΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ
Απο επίσημη ενημέρωση του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας
http://agora.mfa.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=57&fid=15411
Από το 1996 είχαν σταδιακά ιδρυθεί 21 ειδικές οικονομικές ζώνες και περιοχές αναπτυξιακής προτεραιότητας, που κάλυπταν το 10% της ουκρανικής επικράτειας. Η δημιουργία των ζωνών αυτών είχε ως στόχο τη περιφερειακή βιομηχανική ανάπτυξη και το νομοθετικό πλαίσιο προσέφερε Ο Νόμος “On the general Conditions for the Creation and Operation of SEZ” (Οκτ.’92).
Κάθε ειδική οικονομική ζώνη ιδρύετο και λειτουργούσε με ειδικό νόμο. Χορηγούνταν φορολογικά, τελωνειακά και χρηματοδοτικά κίνητρα τόσο για τις εγχώριες όσο και τις ξένες επενδύσεις. Συνήθως τα προνόμια περιλάμβαναν 5 ετείς φοροαπαλλαγές διαφόρων τύπων, καθώς και απαλλαγές από καταβολή τελωνειακών δασμών, φόρων πολυτελείας και ΦΠΑ επί των εισαγωγών.
Η είσοδος στις ειδικές οικονομικές ζώνες συνήθως περιοριζόταν σε μεγάλους επενδυτές (άνω του 1 εκατ. USD). Οι επιχειρήσεις εντός των ζωνών υπόκειντο σε σφικτό σύστημα διοικητικών κανονισμών και εποπτείας τόσο από τις τοπικές αρχές όσο και από τη Κεντρική Υπηρεσία για τις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, που ήδη είχαν ενσωματωθεί από το Μαϊο του 2000 στο Υπουργείο Οικονομίας και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης.
Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία οι 21 ζώνες είχαν προσελκύσει μέχρι τις αρχές του 2005 260 επενδυτικά σχέδια, αξίας 1,3 δισ. USD. Από τις ανωτέρω ζώνες που λειτούργησαν μόνο 3 θεωρούνταν σχετικά επιτυχημένες, κυρίως αυτή του Donetsk (237 εκατ. USD). Το μερίδιο των ξένων επενδύσεων στο σύνολο των επενδυτικών προσπαθειών παρέμεινε χαμηλό και έχει καταστεί φανερό ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις κατέφευγαν στις περιοχές αυτές ως επί το πλείστον για να επωφεληθούν των χορηγουμένων προνομίων παρά για αναπτυξιακούς σκοπούς.
Σε σημαντικό βαθμό οι επενδύσεις στις προνομιούχες αυτές περιοχές φαίνεται να επιβάρυναν την άσκηση επενδυτικής δραστηριότητας στην υπόλοιπη χώρα.
Τα φορολογικά και δημοσιονομικά προνόμια που χορηγούνταν στο πλαίσιο των Ζωνών Ελευθέρου Εμπορίου δυσχέραναν τον ανταγωνισμό με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν εκτός των ζωνών αυτών. Για το λόγο αυτό με τη ψήφιση και θέση σε ισχύ του Ν. 2505 IV από 25.03.2005 περί τροποποίησης στο Κρατικό Προϋπολογισμό του 2005, καταργήθηκαν όλα τα υφιστάμενα προνόμια για όλες τις λειτουργούσες στην ουκρανική επικράτεια Ειδικές Οικονομικές Ζώνες και Περιοχές Αναπτυξιακής Προτεραιότητας, χωρίς όμως να διευκρινίζεται αν η κατάργηση ισχύει για τις ήδη υπάρχουσες επενδυτικές συμφωνίες.
Η κυβέρνηση εξετάζει τρόπους αποζημίωσης των θιγομένων επιχειρήσεων και δεν προτίθεται προς το παρόν να αναβιώσει τον θεσμό αυτό, τουλάχιστον στη παλιά του μορφή
ΚΙΝΑ
ΕΙΔΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ ΣΕΝΤΣΕΝ -ΦΟΞΚΟΝ (Foxconn)
«Τα ρομπότ δεν αυτοκτονούν», ούτε διαμαρτύρονται»
Ο τίτλος στο σχετικό άρθρο του Εκόνομιστ στις 2 Αυγούστου θα μπορούσε άνετα να εμφανιστεί και στο Ριζοσπάστη: «Tα ρομπότ δεν αυτοκτονούν, ούτε διαμαρτύρονται». Την ίδια ημέρα ένας αρθρογράφος της Γκάρντιαν δηλώνει ότι, αν και από μικρό παιδί λατρεύει τα ρομπότ, είναι ικανός να γίνει λουδίτης εφόσον αποδειχτεί ότι κάνουν τη ζωή μας χειρότερη.
Και τα δύο άρθρα αναφέρονται στην πρόσφατη αποκάλυψη του διευθύνοντα συμβούλου της Φόξκον, του κινεζικού γίγαντα που κατασκευάζει ηλεκτρονικές συσκευές υψηλής τεχνολογίας και απασχολεί ένα εκατομμύριο εργαζόμενους, ότι μέχρι τα τέλη του 2013 θα έχει αντικασταστήσει με ρομπότ ένα μεγάλο μέρος του έμψυχου δυναμικού της. Η ανακοίνωση αυτή προκάλεσε σάλο γιατί η Φόξκον κατέχει την ασιατική πρωτιά στις αυτοκτονίες εργαζομένων, όπως η γαλλική εταιρεία Φρανς Tέλεκομ κατέχει την ευρωπαϊκή πρωτιά.
Το 2010 αυτοκτόνησαν 14 εργαζόμενοι της εταιρείας, κυρίως στο μεγαλύτερο εργοστάσιό της στη Σεντσέν, στη Νότια Κίνα, κοντά στα σύνορα με το Χονγκ Κονγκ, όπου απασχολούνται 500.000 άτομα. Ο τελευταίος ήταν ένας 21χρονος που έπεσε από την ταράτσα ενός εργοστασίου. Οι περυσινές απεργίες και κινητοποιήσεις έπιασαν ώς ένα βαθμό τόπο, αφού η εταιρεία αναγκάστηκε να δώσει μεγάλες αυξήσεις στους εργαζόμενους, που μέχρι τότε αμείβονταν με ψίχουλα. Όμως η οικονομική κρίση σημαίνει ότι το εργατικό κόστος πρέπει να μειωθεί ακόμα περισσότερο και σε αυτό θα συμβάλλει η αυτοματοποίηση, η οποία στην Κίνα έως τώρα δεν έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις.
Για να αντιμετωπίσει την παγκόσμια κατακραυγή για τις αυτοκτονίες, αλλά και τις εσωτερικές αντιδράσεις, η εταιρεία τύλιξε τα πολυώροφα κτίρια των εργοστασίων και τους κοιτώνες με… δίχτυα, ώστε οι επίδοξοι αυτόχειρες να παγιδεύονται σαν ψάρια, ενώ όπως είχε γραφτεί το 2010, αναγκάζει τους νεοπροσληφθέντες να υπογράφουν μια υπεύθυνη δήλωση ότι δεν έχουν σκοπό να αφαιρέσουν τη ζωή τους, ώστε οι συγγενείς τους να μην μπορούν να διεκδικήσουν αποζημίωση σε περίπτωση αυτοκτονίας (στην Ελλάδα πολλές γυναίκες, προκειμένου να προσληφθούν, δηλώνουν υπευθύνως στον εργοδότη τους ότι δεν σκοπεύουν να μείνουν έγκυες, δηλαδή να φέρουν στον κόσμο μια καινούργια ζωή…).
Επιπλέον, το 2010 η εταιρεία έφερε στη Σεντσέν βουδιστές μοναχούς για να ξορκίσουν με τις ψαλμωδίες τους τα κακά πνεύματα, ίδρυσε ένα συμβουλευτικό κέντρο για ψυχολογική βοήθεια και προσέλαβε μια νέα εταιρεία για να αναλάβει τις δημόσιες σχέσεις της.
Η ειρωνεία του πράγματος έγκειται στο ότι η επιχείρηση που κατηγορείται ότι μεταχειρίζεται τους εργαζόμενούς της σαν ρομπότ, επιχειρεί να τους αντικαταστήσει με ρομπότ. Στη Φόξκον οι μισθοί είναι κάπως καλύτεροι από ό,τι σε άλλα κινεζικά εργοστάσια, όμως το ωράριο είναι 12 ώρες την ημέρα, χωρίς διάλειμμα, ενώ οι εργαζόμενοι στις γραμμές συναρμολόγησης δεν επιτρέπεται να ανταλλάσσουν ούτε μια κουβέντα μεταξύ τους. Το κλίμα είναι σχεδόν μιλιταριστικό και η βελούδινη τρομοκρατία βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. «Η ζωή μου είναι άδεια και δουλεύω σαν μηχανή», είχε δηλώσει σε μια αγγλόφωνη εφημερίδα ένας μετανάστης εργάτης της εταιρείας.
Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Φόξκον είναι εντυπωσιακοί. Από 600.000 εργαζόμενους που διέθετε όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, έφτασε σήμερα να απασχολεί ένα εκατομμύριο, δηλαδή μετά τον κινέζικο Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, η εταιρεία αυτή είναι ο μεγαλύτερος μεμονωμένος εργοδότης της χώρας, παρατηρεί ένας οικονομικός αναλυτής. Έτσι, στα εργοστάσιά της παράγονται προϊόντα για την Έιπλ, τη Σόνι, τη Nόκια, την Nτέλ, τη Xιούλετ Πάκαρντ, δηλαδή για εταιρείες που βρίσκονται στην αιχμή του τεχνολογικού δόρατος. Η επιτυχία της Φόξκον υποτίθεται ότι είναι η επιτομή της ικανότητας της Κίνας να παίρνει περίτεχνα πρότυπα από χώρες με σχετικά υψηλά ημερομίσθια και να τα παράγει σε τεράστιες ποσότητες και με ελάχιστο εργατικό κόστος. Όμως οι αυτοκτονίες στάθηκαν η αιτία για να κόψει η μαγιονέζα…
Σύμφωνα με τον Εκόνομιστ, η πρόσφατη ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας συνίσταται στο ότι η χώρα αυτή αντέστρεψε την παγκόσμια τάση προς την αυτοματοποίηση, δηλαδή χρησιμοποίησε την εργασία για να αντικαταστήσει το κεφάλαιο στην αλυσίδα παραγωγής. Όμως κάποιοι νέοι παράγοντες οδηγούν σε ένα νέο μοντέλο, δηλαδή στην αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας με μηχανές υψηλής τεχνολογίας. Σήμερα στα εργοστάσια της Φόξκον χρησιμοποιούνται 10.000 ρομπότ που προβλέπεται να γίνουν 300.000 το 2012 και ένα εκατομμύριο το 2013, δηλαδή εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι θα πεταχτούν πανηγυρικά στο δρόμο.
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ iPOD ΣITI
Οι περισσότεροι από τους 500.000 εργαζόμενους της Φόξκον στη Σεντσέν, μια πόλη 10 εκατ. κατοίκων, είναι νέοι 18-25 χρόνων που προέρχονται από την αγροτική ενδοχώρα. Κάθε χρόνο ανανεώνεται περίπου το 30%-40% του εργατικού δυναμικού της εταιρείας, όμως η ροή νέων εργαζομένων είναι συνεχής.
Η Σεντσέν βρίσκεται στη Νότια Κίνα, ακριβώς βόρεια του Χονγκ Κονγκ. Η περιοχή έγινε η πρώτη και για πολλούς η πιο πετυχημένη Ειδική Οικονομική Ζώνη. Οι εγκαταστάσεις της Φόξκον βρίσκονται σε ένα βιομηχανικό πάρκο και περιλαμβάνουν τα 15ώροφα κτίρια των εργοστασίων, που το καθένα τους είναι αφιερωμένο σε ένα διαφορετικό πελάτη και τα υπνωτήρια. Αυτή η περίφραχτη και φρουρούμενη πόλη μέσα στην πόλη αποκαλείται «Φόξκον σίτι» ή «iPod σίτι». Μέσα σε μικρή έκταση συνωστίζονται εργοστάσια, κοιτώνες, ένα μπακάλικο, μια τράπεζα, μια πισίνα, ένα νοσοκομείο, ένας πυροσβεστικός σταθμός. Πολλοί εργάζονται και κατοικούν μόνιμα εδώ, ενώ άλλοι, που ζουν σε γειτονικές πόλεις και χωριά πηγαινοέρχονται καθημερινά στο συγκρότημα που διαθέτει και το δικό του κανάλι, το «Φόξκον tv».
