Η υποβάθμιση της Ελλάδας σε Failed State
Στις 25/5 το Bloomberg δημοσίευσε τις δηλώσεις του Γιούνγκερ Φίτσεν, συνδιευθύνοντος συμβούλου της Deutsche Bank AG, ο οποίος μόλις είχε επισκεφθεί την Ελλάδα για συναντήσεις με ντόπιους παράγοντες των τραπεζών, της βιομηχανίας και της ναυτιλίας. «Η Ελλάδα είναι ένα 'αποτυχημένο κράτος' (failed state) και ο πληθυσμός και η επιχειρηματική κοινότητα δεν βλέπει καμιά πορεία εξόδου από την κρίση,» δήλωσε ο Γερμανός τραπεζίτης. «Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα, αισθάνομαι, όπου μπορούμε να πούμε ότι 'αυτό είναι ένα αποτυχημένο κράτος', είναι ένα διεφθαρμένο κράτος, διεφθαρμένο όσον αφορά την πολιτική ηγεσία που προφανώς κι άλλος κόσμος ήταν πρόθυμος να στηρίξει κάτι τέτοιο».
Την έκφραση failed state δεν πρέπει να την πάρει κανείς ελαφρά. Τι σημαίνει «αποτυχημένο», ή διαλυμένο κράτος (failed state); Πρόκειται για έναν όρο που επινοήθηκε στην δεκαετία του ’90 από ένα δήθεν ανεξάρτητο ίδρυμα το Ταμείο για την Ειρήνη (Fund for Reace), το οποίο αποτελεί μια από τις βιτρίνες της επίσημης πολιτικής των ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτόν τον όρο ένα κράτος χαρακτηρίζεται αποτυχημένο ή διαλυμένο, όταν η κεντρική του κυβέρνηση χάνει τον έλεγχο της χώρας και δεν μπορεί να ασκήσει πια την εξουσία της. Κάθε χρόνο αυτό το ίδρυμα δημοσιοποιεί κατάλογο Failed State με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Φορντ και του Αμερικανικού Κογκρέσου. Τόσο το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ, όσο και το Πεντάγωνο θεωρεί αυτά τα «αποτυχημένα κράτη» ως πρώτης προτεραιότητας απειλή για την εθνική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και της παγκόσμιας κοινότητας.
Η λογική είναι απλή. Η παγκόσμια τάξη και ασφάλεια κινδυνεύει από τα «αποτυχημένα κράτη» και επομένως οι θεματοφύλακες της παγκόσμιας έννομης τάξης πρέπει να παρέμβουν, ακόμη και με στρατιωτικοπολιτικά μέσα, προκειμένου να διαφυλάξουν τα «ανθρώπινα δικαιώματα» στην χώρα. Σήμερα σχεδόν σε όλες τις χώρες που επίσημα έχουν χαρακτηριστεί failed states, υπάρχει και εξελίσσεται στρατιωτικοπολιτική επέμβαση είτε μονομερής του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, είτε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Παρά το γεγονός ότι ο όρος «αποτυχημένο κράτος» εγκαινιάστηκε στην δεκαετία του ’90, στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε περισσότερο από τον παλιό διαχωρισμό του 19ου αιώνα σε «πολιτισμένα» και «απολίτιστα» κράτη, ή χώρες. Σύμφωνα με τους κανόνες που είχαν επιβάλει οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης τον 19ο αιώνα, κανένα κράτος ή χώρα δεν μπορούσε να αναγνωριστεί ως ισότιμο στις διεθνείς σχέσεις, αν δεν χαρακτηριζόταν «πολιτισμένο». Τι σήμαινε και πώς καθοριζόταν ο χαρακτηρισμός «πολιτισμένο»; Ένας από τους πιο ένθερμους απολογητές αυτής της λογικής, τον Γκέοργκ Σβαρτζενμπέργκερ, έγραφε χαρακτηριστικά: «Η δοκιμή εάν το κράτος ήταν πολιτισμένο και, ως εκ τούτου, είχε το δικαίωμα στην πλήρη αναγνώρισή του ως διεθνής προσωπικότητα ήταν, κατά κανόνα, το αν η κυβέρνησή του ήταν αρκετά σταθερή για να αναλάβει δεσμεύσεις βάσει του διεθνούς δικαίου και αν ήταν ικανή και πρόθυμη να προστατεύσει επαρκώς τη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία των αλλοδαπών.» (Georg Schwarzenberger, ‘The Standard of Civilisation in International Law’ στο Current Legal Problems, George W Keeton and Georg Schwarzenberger (eds.), Stevens & Sons Ltd., London, 1955, σ. 220.)